Halep’te Türkmenlerin Çobanbey Direnişi
Oytun Orhan, ORSAM Ortadoğu Uzmanı
Suriye’de en güçlü silahlı muhalif gruplardan İslami Cephe, Halep şehir merkezi ile Türkiye sınırı arasında kalan kırsal bölgede son dönemde Irak ve Şam İslam Devleti (IŞİD)’ne karşı üstünlük sağlamıştı. Kuzey Halep bölgesinden büyük ölçüde çekilmek durumunda kalan IŞİD Rakka’ya yoğunlaşarak Vilayetin neredeyse tamamını kontrol altına almıştı. IŞİD, Rakka’da toparlandıktan sonra çekilmek durumunda kaldığı Kuzey Halep bölgesine 27 Ocak tarihinden itibaren yoğun bir saldırı başlatmıştır. Şu an itibarıyla Cerablus ve Munbiç gibi yerleşim yerlerinin kontrolünü İslami Cephe’den geri almıştır.
Kuzey Halep bölgesinde ve Türkiye-Suriye sınır hattında Azaz-Cerablus arasında kalan bölgede yoğun olarak Türkmenler yaşamaktadır. Türkmenlerin yaşadığı köylerde kontrol Özgür Ordu’ya bağlı Türkmen birliklerde olmakla birlikte bölgenin genelinde güvenliği başta Tevhid Tugayı olmak üzere İslami Cephe’ye bağlı gruplar sağlamaktaydı. IŞİD’in başlattığı son saldırılar neticesinde İslami Cephe ve Türkmen birlikler büyük yerleşim yerlerinden çekilmek durumunda kalmış ve Kilis’e bağlı Elbeyli ilçesinin karşısında yer alan Türkmen kasabası Çobanbey’e çekilmek durumunda kalmıştır. Birlikte hareket eden İslami Cephe ve Türkmen birlikler açısından Çobanbey’e çekildikten sonra iki seçenek kalmıştır. Sınırı geçerek Türkiye’ye sığınmak ya da ellerinde kalan son büyük yerleşim yeri Çobanbey’de IŞİD’e karşı direnmek. Türkmenler ve İslami Cephe Çobanbey’de direnmeyi seçmiştir. 27 Ocak tarihinden bu yana Çobanbey’de IŞİD ile Türkmenler arasında yoğun çatışmalar sürmektedir. İlk aşamada Türkmenler ve İslami Cephe IŞİD’e karşı başarı sağlamıştır. IŞİD’in Çobanbey’e bağlı Tal Ayşa ve Kap Viran köyleri tarafından gerçekleştirdiği saldırılar püskürtülmüştür. IŞİD bunun üzerine Çobanbey’i havan topu saldırısı ile bombalamaya başlamıştır. Bu saldırılar nedeniyle Çobanbey halkının önemli bir kısmı kasabayı boşaltmak durumunda kalmış ve Türkiye’ye göç etmiştir. Bir gecede 3500’ü aşkın Türkmen Türkiye’ye geçiş yapmıştır. İlk çatışmaların ardından Çobanbey kasabasının 4 kilometre güneyindeki Tal Ayşa ve Cuppun Türkmen köylerine konuşlanmış IŞİD ile Türkmen ve İslami Cephe savaşçıları arasında çatışmalar yeniden başlamıştır. Türkmenler karşı saldırı gerçekleştirerek IŞİD mevzilerini bombalamaya başlamıştır. Tal Ayşa, Alıcı ve Toyran köyleri civarlarında yaşanan çatışmalarda IŞİD tarafından 50’nin üzerinde terörist öldürülmüş, örgüte ait birçok araç ve ağır silah imha edilmiştir. IŞİD bunun üzerine Çobanbey kasabasına bağlı köylerdeki Türkmen evlerini basarak Türkmen askeri birlikleri savaşçılarının akrabalarını tutuklamaya başlamıştır. Taraflar arasındaki çatışmalar Türkiye’ye de sıçramıştır. Hudut hattında TSK'nın iki aracına hafif silahla ateş açılması üzerine TSK karşılık vermiştir. TSK’dan yapılan açıklamada “Çobanbey hudut hattında TSK'nın iki aracına hafif silahla ateş açıldığı, TSK’nın misliyle karşılık verdiği, IŞİD'a ait üç aracın imha edildiği ve IŞİD konvoyundaki pikap, kamyon ve otobüslerin tahrip edildiği” bilgisi paylaşılmıştır.
Çobanbey çevresinde yaşanan çatışmaların birkaç açıdan önemi olduğu söylenebilir:
1. Suriye’deki en önemli iki Türkmen bölgesinden biri olan Halep Türkmenlerinin zorunlu göçe maruz kalması ve Türkmen bölgelerinin boşalması.
2. Türkiye’nin Suriye olan sınırının önemli bir kısmının El Kaide bağlantılı IŞİD tarafından kontrol ediliyor olması ve bunun yarattığı güvenlik riskleri.
3. Hem IŞİD tehdidinin artması hem de Türkiye’nin akraba topluluğu Türkmenlere yönelik sınırının hemen yanı başındaki saldırıların Türkiye’yi sınır bölgesinde çatışmanın içine çekmesi olasılığı. TSK’nın IŞİD konvoyuna saldırısı örnek olarak kabul edilebilir.
Suriye Türkmenleri ülke geneline yayılmış olmakla birlikte Halep ve Lazkiye Vilayetlerinin Türkiye sınırına yakın bölgelerinde yoğunlaşmıştır. Bayır-Bucak olarak bilinen Lazkiye Türkmen bölgeleri rejimin saldırıları nedeniyle neredeyse tamamen boşalmıştır. Köylerin büyük bölümü Türkmen birliklerin kontrolü altında olsa da rejimin havadan saldırıları devam ettiği için halk Türkiye’ye göç etmiştir. Halep Türkmen bölgeleri ise son çatışmalara kadar böyle bir sorun ile karşı karşıya değildi. Azaz ve Cerablus arasında kalan Türkmen bölgeleri muhaliflerin kontrolü altındaydı ve halkın neredeyse tamamı köy ve kasabalarında yaşamaya devam ediyordu. Yaşanan çatışmalar neticesinde Halep Türkmen bölgelerinden Türkiye’ye doğru yoğun göç dalgası başlamıştır. Bu durumda Suriye’deki en önemli iki Türkmen bölgesinde büyük ölçüde nüfus kalmamış olacaktır. Bayır-Bucak bölgesinde IŞİD’in üstünlüğü olmasa da varlığı söz konusudur. Yakın zaman önce Türk basınında IŞİD’in Bayır-Bucak’ta Türkmen sivillere yönelik katliamlarına ilişkin haberler çıkmıştır. IŞİD tehdidinin varlığı zaten azalmış olan Bayır-Bucak Türkmen nüfusunun tamamının Türkiye’ye göç etmesine neden olabilir. Aynı şekilde Halep’te çok daha güçlü olan IŞİD’in sivil halka yönelik katliama başlaması Halep Türkmen bölgelerinin tamamen boşalmasını beraberinde getirebilir. Rakka Vilayeti’nde ise zaten az sayıda olan Türkmenler, Vilayet’in en güçlü örgütü konumundaki IŞİD karşısında hiçbir varlık gösterecek durumda değildir. Çobanbey’deki çatışmalar Rakka Türkmenlerini de olumsuz etkileyebilir.
