IKBY’de 2022’de Yaşanan Gelişmeler ve 2023’ten Beklentiler

Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nde (IKBY) 2022 yılı siyasi, ekonomik ve güvenlik açısından sürpriz gelişmelerle dolu bir sene olmuştur. Bölgenin iç siyasi dinamikleri bağlamında Kürdistan Demokratik Partisi (KDP) ile Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) arasında yıllardır süren nüfuz mücadelesi, geçen yıl Irak Cumhurbaşkanlığı konusunda yaşanan anlaşmazlık, bölgede meydana gelen suikastlar ve IKBY tarafından Süleymaniye vilayetinde bütçe kesintisine gidilmesiyle zirve yapmıştır. 13 Ekim’de eski Irak Su Kaynakları Bakanı Abdüllatif Cemal Reşid, Irak cumhurbaşkanı olarak seçilse de iki parti arasında bu konuda yaşanan uyuşmazlık Irak’ta siyasi sürecin gecikmesine neden olmuştur.

IKBY’nin iç politikasını 2022’de meşgul eden konulardan birisi de bölgedeki siyasi partiler arasında seçim bölgeleri, azınlıklara ayrılan kota ve seçim komisyonu bileşimi konusunda yaşanan uzlaşmazlıklar nedeniyle ertelenen IKBY genel seçimleri olmuştur. Daha önce 1 Ekim 2022 tarihinde yapılması öngörülen seçimlerin yapılamaması nedeniyle tartışmaların sonunda IKBY Parlamentosunun görev süresi, 31 Aralık 2023’e kadar uzatılmıştır. Öte yandan KDP, 12 yıl aradan sonra 3-6 Kasım tarihleri arasında 14. Olağan Kongresi’ni düzenleyerek partinin örgütlenmesinde ve iç tüzüğünde bazı değişimlere gitmiştir.

2022, KDP ve KYB arasında yaşanan anlaşmazlıklardan kaynaklanan sorunlar devam ederken KYB içerisindeki dengelerin değişiminin devamına sahne olmuştur. KYB’de “eş başkanlık” sistemi lağvedilerek Bafel Talabani, partinin resmî genel başkanlığını ilan etmiştir. Bu süreçte KDP ile girdiği mücadelenin yanı sıra eski Eşbaşkan Lahur Talabani’nin ilişki ağına yönelen Bafel Talabani, 19 Aralık’ta Suriye’nin kuzeydoğusunda terör örgütü PKK’nın Suriye kolu Demokratik Birlik Partisi’nin (PYD) önde gelen isimleri ve Demokratik Suriye Güçleri (DSG) Genel Komutanı “Mazlum Kobani”  kod adlı Ferhat Abdi Şahin ile bir araya gelerek gücünü pekiştirme girişimlerinde bulunmuştur.

IKBY iç siyasetinde yaşanan gelişmelere paralel olarak 2022’de öne çıkan başlıklardan birisi de Erbil ve Bağdat ilişkilerindeki gerilimin tırmanması olmuştur. Taraflar arasındaki ilişkilerin gerilim unsurlarını 15 Şubat 2022’de Irak Federal Yüksek Mahkemesinin (IFYM) IKBY’nin petrol ve gaz yasasının anayasaya aykırı olduğuna ilişkin kararı, bütçe konusunda anlaşmazlıklar oluştururken, Muhammed Şiya es-Sudani hükûmetinin tartışmalı bölgeler sorunu bağlamında 140. maddenin etkinleştirilmesine yönelik aldığı karar ise gerilimi esnetecek bir etken olarak öne çıkmıştır. Bağdat ile Erbil arasında belirtilen unsurlar doğrultusunda çeşitli görüşmeler ve müzakereler yapılsa da Sudani’nin hükûmet programında yolsuzlukla mücadele ve kamu hizmetlerinin artırılması konusuna vurgu yapması, Kürt partiler arasındaki gerilim, bölgesel faktörler ve IKBY’nin 2023’te bölgesel seçimlere odaklanacak olması gibi nedenlerden dolayı gerçek uzlaşıya varılması kolay görünmemektedir.

İç siyasette ve Bağdat ile ilişkilerinde pek parlak bir yıl geçirmeyen IKBY’nin 2022’de bölgesel ilişkilerinde İran ve Türkiye öne çıkan başlıklar olmuştur. İran ile olan ilişkileri daha çok güvenlik ekseninde öne çıkan IKBY’nin, Türkiye ile ilişkilerinde güvenlik, ekonomi ve enerji alanındaki gelişmeler görünür olmuştur. Bu bağlamda 2023 yılında da Türkiye’nin IKBY ile olan ilişkilerinin olumlu rotada ilerleyeceği çıkarımı yapılabilirken Ankara’nın bölgede PKK’ya karşı askerî operasyonlarına devam etmesi beklenmektedir. Ayrıca IKBY liderlerinin dış ilişkiler bağlamında daha çok enerji odaklı ziyaretlerine 2023’te de devam etmesi olası görünmektedir.

IKBY’de 2022 yılında iç siyasette vuku bulan gelişmeler, Erbil ve Bağdat ilişkilerinin temel parametreleri, Türkiye ve İran ile tesis edilen ikili ilişkiler ve IKBY’nin uluslararası açılımına dair tanımlayıcı bir resim vermeyi amaçlayan bu çalışmada, bölgenin iç siyaseti, Bağdat ile ilişkileri ve bölgesel aktörlerle temaslarına dair 2023’e dair muhtemel projeksiyonları kısaca ele almayı amaçlamaktadır.