Irak Kürt Bölgesi’ne Suriyeli Göç Dalgası
Oytun Orhan, ORSAM Ortadoğu Uzmanı
Suriye’den Irak’a göç eden mültecilerin sayısı 200 bini aşmış durumdadır. Bu göç dalgasının çok büyük bölümü Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) topraklarına doğru gerçekleşmektedir. Göçmenlerin neredeyse tamamını Kürt kökenli Suriyeliler oluşturmaktadır. Suriyeli Kürtlerin önemli bir bölümü dil yakınlığı, IKBY’nin Kürt kökenli Suriyeli mültecilere yönelik esnek politikası, coğrafi yakınlık, Kürt bölgesindeki istikrar ve iş imkanları gibi sebeplerle Irak Kürt bölgesini tercih etmektedir. Suriyeli mültecilerin büyük bölümü Duhok ili yakınlarında kurulan Dumiz mülteci kampına yerleştirilmiş durumdadır. Mülteci sayısının şehrin kapasitesini zorlamaya başlamasıyla son dönemde gelen Suriyeliler Erbil ve Süleymaniye çevresindeki kamplara yerleştirilmeye başlamıştır. Irak Kürt Bölgesel Hükümeti, Birleşmiş Milletler ve çeşitli sivil toplum örgütlerinden yardım almakla birlikte kampları büyük ölçüde kendi imkanları ile idare etmektedir. Irak merkezi hükümeti gelenleri mülteci olarak kabul etmediği için herhangi bir yardımda bulunmamaktadır. Bu durum Bölgesel Hükümet üzerinde giderek artan bir mali yük yaratmaktadır. Bunun yanı sıra yüksek mülteci sayısı bölge halkının yaşam standardı üzerinde olumsuz etkiler yaratmaya başlamıştır. İşçi ücretlerinin düşmesi, kiraların artması yerel halk arasında tepkilerin oluşmasına neden olmaktadır. Bundan önemlisi Suriyeli mültecilerin önemli bir çoğunluğu uzunca bir süre daha Irak Kürt bölgesinde yaşamlarını sürdürecektir. Zira Suriye’de istikrarın uzun bir süre sağlanması mümkün değildir. Dolayısıyla Irak Kürt bölgesindeki demografik yapının değişmekte olduğu söylenebilir. Bunun hem Irak genel hem de Kürt Bölgesi siyaseti üzerinde doğrudan etkileri olacaktır. Bütün kaynakların nüfus oranına göre dağıldığı ve seçim sonuçlarının etnik ve mezhepsel temele dayalı olarak belirlendiği düşünülecek olursa Irak genel siyaseti üzerindeki etki anlaşılmaktadır. IKBY siyaseti açısından bakıldığında, göç dalgası siyasal eğilimleri bölgenin hakim güçleri ile paralel olmayan yeni seçmen kitlesinin oluşması sonucunu doğuracaktır. Bu da Irak Kürt bölgesindeki siyasal dengeleri değiştirecektir.
Göç dalgası Suriye’deki Kürt bölgelerinde de ciddi bir demografik değişim yaratmaktadır. Suriye’de toplam 2 milyon civarında Kürt kökenli vatandaşın yaşadığı düşünülecek olursa toplam nüfusun ’u kadar bir oran yerleşim yerlerini boşaltmış durumdadır. Suriyeli Kürtler Irak’ın yanı sıra Türkiye’ye de göç etmektedir. Dolayısıyla Suriye Kürt nüfusunun yaklaşık ’si ülkelerini terk etmek durumunda kalmıştır. Özellikle Cezire bölgesi olarak bilinen Haseke Vilayeti’nin kuzey ve kuzey doğu kısımlarında yaşayan Kürtlerin önemli bir kısmı göç etmiştir. Kent ve kasaba merkezlerinde henüz fazla bir göç yaşanmamış olsa da kırsal yerleşim yerleri büyük oranda boşalmış durumdadır. Suriye’den Irak’a yönelik Kürt göçü başta Derik olmak üzere, Ras el Ayn (Serikaniye), Kamışlı kırsalı ve Afrin’den gerçekleşmektedir. Göçün en temel sebebi El Nusra Cephesi ile PYD’ye bağlı YPG güçleri arasında yaşanan çatışmaların yarattığı istikrarsızlıktır. Bunun yanı sıra ekonomik zorluklar, iş imkanlarının olmaması, elektrik ve su sıkıntısı gibi nedenler de göçe neden olmaktadır.
İlk göç dalgasının ardından Irak Kürt Bölgesel Hükümeti sınırları kapatmıştır. Bunun ardından 15 Ağustos 2013 tarihinde kapılar tekrar açılmış ve çok kısa süre içinde 40 bin civarında Suriyeli göçmen daha Irak’a girmiştir. Birleşmiş Milletler’in tahminlerine göre 2013 yılı sonuna kadar Irak’taki toplam Suriyeli mülteci sayısının 300 bini aşması beklenmektedir. Bunun çok büyük çoğunluğunun Kürt kökenli Suriyelilerden oluşacağı düşünülecek olursa Suriye Kürt bölgelerinde çok ciddi bir demografik değişimin yaşandığı anlaşılacaktır. Bunun yanı sıra Kürt bölgesinde oluşturulan kampların uzun vadede Türkiye – IKBY ilişkilerini Mahmur Kampı örneğinde olduğu gibi olumsuz etkilemesi riski söz konusudur. Kamplardaki yaşam koşullarının zorluğu istismara açık bir ortam yaratmaktadır.
