Irak’ta Seçim Öncesi Kerkük İzlenimleri
Irak’ta 12 Mayıs 2018 tarihinde yapılacak olan parlamento seçimlerinden önce Nisan ayı içerisinde ORSAM ekibi olarak Irak’ın en önemli şehirlerinden birisi olan Kerkük’te saha çalışması gerçekleştirdik. Yapılan çalışma ile Kerkük’teki yeni güncel siyasi gelişmeler ve güvenlik durumu konusunda da gözlem yapma imkanı elde ettik. Kerkük Vilayeti içerisinde IŞİD’in bulunduğu Havice İlçesi 20 Eylül-8 Ekim 2017 tarihleri arasında sürdürülen operasyon ile IŞİD’den kurtarıldı. Birleşmiş Milletler (BM) verilerine göre IŞİD nedeniyle Kerkük’te 130 binden fazla kişi evlerini terk ederek göçmen durumuna düştü. IŞİD’in Kerkük’te ele geçirdiği bölgeler düşünüldüğü zaman bu göçmenlerin büyük bir çoğunluğunun Havice’den kaçmak zorunda kalanlar olduğu söylenebilir. Havice operasyonu tamamlanmasına rağmen şehirde devam eden çalışmalardan dolayı birçok göçmen henüz evlerine dönemedi.
16 Ekim 2017 tarihinde federal güvenlik güçlerinin Kerkük’e müdahalesinden sonra şehrin içerisinde Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’ne (IKBY) bağlı güçlerin kalmadığı görülmektedir. Şehrin içerisinde güvenliği Irak Terörle Mücadele Birlikleri ve yerel polis sağlıyor. Bununla birlikte Kerkük’teki Terörle Mücadele Birlikleri Komutanı olarak görev yapan ve Irak Hükümeti tarafından gönderilen Maan El-Saadi, aynı zamanda Kerkük’te kanunları uygulama ve düzeni sağlamakla da görevli. Yani bir anlamda Irak hükümeti Kerkük’e askeri bir vali atamış durumda. Nitekim Maan Saadi, 16 Ekim 2017’de Irak Merkezi Hükümeti tarafından yapılan operasyon sonrasında Kerkük’ten kaçan Necmettin Kerim’in yerine vali vekilliği yapan Kerkük Vali Yardımcısı Rakan Sait ile birlikte Kerkük’ün idaresini de yürütüyor. Kerkük halkının 16 Ekim 2017’den sonra kendilerini daha güvende hissettiği görülüyor. Halk, Terörle Mücadele Birlikleri arasında Kerküklülerin az sayıda bulunmasına rağmen federal bir gücün bulunmasının kendilerini daha rahat ve güvenli hissetmelerine neden olduğunu söylüyor. Güvenlik güçlerinin halka olan tutumu ise yardımsever ve iyi olarak değerlendiriliyor. Ancak farklı güvenlik kurumlarının birbirine yakın mesafelerde kontrol noktası kurmuş olmasından ve özellikle iş saatlerinin başlangıç ve bitişlerine ulaşımı çok yavaşlatmasından şikayet ediliyor.
16 Ekim 2017’den sonra Irak Merkezi Hükümeti'nin müdahalesi ile yeni bir sürecin içerisine giren Kerkük’te 12 Mayıs 2018’de yapılması planlanan parlamento seçimleri için yoğun bir hazırlık var. Seçimlere katılacak listeler seçim propagandasının başladığı 14 Nisan’ın sabahına kadar şehri aday ve listelerini gösteren afiş ve ilan tahtaları ile donattı. Propaganda süresinin ilk günlerinde listeler güçlü oldukları bölgelerde çalışmalarını yoğunlaştırdı. Bu bölgelere ek olarak ise farklı seçmen gruplarının beraber yaşadığı bölgelerde farklı listelere ait afişler asıldı. Hızlı başlayan seçim çalışmalarına rağmen, Kerküklülerin elektronik seçmen kartlarını büyük ölçüde seçim merkezlerinden teslim almadığı söyleniyor. Kerküklü bazı yerel siyasetçiler, Kerküklülerin Irak genelindeki olumsuz havadan etkilendiğini söylüyorlar. Bu nedenle bütün propaganda faaliyetlerine rağmen seçime katılım oranının yüzde 50-55 arasında olacağı söyleniyor. Ayrıca, IŞİD yüzünden evlerinden olan Haviceli Araplara 125 bin seçmen kartı verildiği söyleniyor. Bazı Kerküklüler ise seçime az katılım olacağı değerlendirmesine Irak genelindeki ve Kerkük’teki hizmet eksikliğinin sebep olduğunu söylüyor. Kerkük merkez ilçesinin elektrik altyapısı IŞİD ile savaşta zarar görmemesine rağmen elektrik arzında sorunlar ortaya çıkıyor. Buna rağmen Kerküklüler, pazar yerlerinde ve çarşılarda günlük hayatlarına devam ediyorlar.
Bu şartlar altında seçimlere giden ve Irak Parlamentosu’na 13 vekil (1 tane Hristiyan kotası) gönderen Kerkük’te 278 aday bulunuyor. Bu adaylardan 14 tanesi Hristiyan azınlık kotası için seçimlere giriyor. Kerkük’te azınlık listelerinin de dahil olduğu 25 farklı liste 13 sandalye için birbiri ile yarışıyor. Bu listelerden yedi tanesi azınlık listesi olduğu için geriye kalan 12 sandalye için 18 farklı liste bulunuyor. Bu listelerin ise büyük ölçüde etnik gruba göre ayrıldığını söylemek mümkün.
Türkmenler, diğer gruplara nispeten daha toplu bir şekilde seçimlere giriyor. Kerkük’te beş farklı listeden 32 Türkmen aday seçimlere katılıyor. Ancak Türkmenlerin en büyük siyasi kuruluşu olarak bilinen Irak Türkmen Cephesi (ITC) önderliğinde kurulan Kerkük Türkmen Cephesi Listesi’nin Türkmenleri en büyük oranda temsil eden liste olduğu söylemek mümkün. Buna karşı olarak Haşdi Şaabi liderleri tarafından kurulan Hadi El-Amiri liderliğindeki Fetih Listesi’nin 24 adayından 7 tanesini Türkmenler oluşturuyor.
Diğer yandan Kürtler ise Kerkük seçimlerine 6 farklı liste ile katılıyor. 16 Ekim 2017’de Bağdat’ın Kerkük’e müdahalesinden sonra Kerkük’teki Kürt siyasetinin değiştiği söyleniyor. Ayrıca Kerküklüler, Kürdistan Yurtseverler Birliği’ne (KYB) bağlı peşmergelerin şehirden çekilmesinden sonra seçimlerde alacağı oyun düşeceğini konuşuyor. Diğer taraftan ise Kürdistan Demokratik Partisi (KDP) ve KYB’nin Erbil ve Süleymaniye’de yaşayan Kerkük nüfusuna kayıtlı Kürtler üzerinden oylarını koruyabileceği söyleniyor. Buna rağmen Şahsuvar Abdülvahid tarafından kurulan Yeni Nesil Hareketi (Newey Nwe / New Generation) ve Ulusal Liste (Listi Niştiman) gibi muhalif listelerin nasıl bir performans göstereceği merak konusu. Ulusal Liste içerisinde Ali Bapir liderliğindeki Kürdistan İslami Cemaati (Komal İslami), Berham Salih liderliğindeki Demokrasi ve Adalet İçin Koalisyon ve Ömer Seyid Ali liderliğindeki Goran (Değişim) Partisi yer alıyor.
Araplar ise Kerkük seçimlerine 9 farklı liste giriyor. Ancak bu listeler arasındaki en büyük listenin Kerkük Vali Vekili Rakan Said’in önderliğinde kurulan Kerkük’te Arap Koalisyonu Listesi olduğunu söylemek mümkün. Bu listenin Arap listeleri arasında birinci olması bekleniyor. Bunun yanı sıra Kerküklü Araplar tarafından kurulan Arap Kapısı Listesi, Ömer Cuburi liderliğindeki Vataniye Listesi ve Dayanışma Listesi güçlü listeler arasında yer alıyor. Bu listelere ek olarak Nasr Listesi ve Fetih Listesi, sadece Araplardan oluşmamasına rağmen içerisinde güçlü Arap adaylar barındırıyor.
Kerküklüler, seçim sonuçlarının 16 Ekim 2017’den sonra oluşan yeni durumun kaderini belirleyeceğini düşünüyor. Zira Kerkük, Irak’ın siyasetini doğrudan etkileyecek miktarda milletvekiline sahip olmamasına rağmen, Irak’ın küçük bir modeli olan Kerkük’ün geleceğinde 2018 parlamento seçimlerinin büyük bir yere sahip olacağı kesin. Nitekim Kerkük’te hangi etnik grubun ne kadar milletvekili çıkaracağı, Bağdat’taki temsilini ve Kerkük’teki yoğunluğunu ortaya koyacak. Daha da ötesi 2005’ten bu yana Kerkük’te bütün Irak’taki vilayetlerle birlikte 22 Aralık 2018 tarihinde ilk kez yapılması planlanan İl Meclisi seçimlerini de etkileyecek. Bu nedenle seçimler üzerinden ortaya çıkacak tablo, statüsü ile ilgili tartışmaların yaşandığı Kerkük’te yeni tartışma konularını da beraberinde getirecek nitelikte olacak.
