Kuzey Afrika Gündemi: 17-23 Eylül 2018

Cezayir
Salı günü, Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü Genel Müdürü Fernando Arias, Cezayir diplomasisinin Kuzey Afrika Bölgesi’nde barış ve istikrarın sağlanmasında önemli bir rol oynadığını ve dünyaya örnek olduğunu belirtti.  
7 Ağustos- 6 Eylül arasında 217 kolera şüphesi taşıyan vakanın rapor edilmesiyle başlayan süreçte iki kişi hayatını kaybetmişti. Bu hafta, yedi farklı eyalette yeni vakalar görüldüğü açıklandı. Vakaların 83’ü Cezayir Pasteur Enstitüsü tarafından kolera olarak teşhis edildi. Vakaların yarısından fazlası Tanca, Tipaza, Bouira, Medea ve Ain Defla’da görüldü.
Fransa Devlet Başkanı Macron’un, geçen hafta Cezayir İç Savaşı’nda Fransa’nın işkenceye başvurduğunu resmi olarak itiraf etmesi üzerine, Perre Vidal-Naquet tarafından 1963’te yayınlanmış İşkence: Demokrasi’nin Kanseri adlı kitap ilgi görmeye devam ediyor. Fransa ve Cezayir’in 1954-62 dönemini konu alan kitapta, polis ve ordunun sınıf ve ırk ayrımına dayanarak işkenceyi bir rutin olarak kullandığı ve bugün çoğu Fransız vatandaşının insan haklarına dayalı anayasasına yakıştıramayacağı derecede yaygın olduğuna yer veriliyor.     
Cezayir Başbakanı Ahmed Ouyahia, Cezayir’in Almanya ile yaptığı anlaşma çerçevesinde Almanya’da yasadışı şekilde bulunan vatandaşlarını geri alacağını açıkladı. Almanya Devlet Başkanı Angela Merkel’in doğruladığı anlaşmaya göre, 3000-5000 kişilik bir topluluk Cezayir’e geri gönderilecek. Cezayir gençleri Avrupa'ya kanuni olmayan yollarla göç ederek başta Fransa ve Almanya olmak üzere Avrupa ülkelerinde daha iyi yaşam şartları arıyor.

Libya
Libya Ordusu’ndan bir kaynağa göre, Libya Ordusu ABD, GNA Yönetimi’nin Başkanı Fayez Al-Sarraj’dan gelen talep üzerine, kendini, müttefiklerini ve çıkarlarını korumak için gerekli tüm uygun tedbirleri alarak Trablus’taki IŞİD hedeflerine saldırmak ve terörist grupların ülkede yayılmasını engellemek için hazırlık yapıyor. IŞİD’in Petrol Hilali adı verilen bölgenin yanı sıra, Libya’nın güvenlik güçlerini ve altyapısını hedef alacağı tartışılıyor.
Fayez Al-Sarraj’ın başkanlığında Trablus’un güvenliğini sağlamak ve bölgedeki çatışmaları çözmek üzere, Batı askeri bölgesinin General’i Üsame El-Cüveyli komutasında müşterek askeri birlikler oluşturuldu. Müşterek kuvvet, biri terörle mücadele, ikisi Merkez ve Batı Bölgesi’nden olmak üzere üç taburdan oluşuyor. Başkanlık Konseyi’nin açıklamasına göre, birlikler çatışan milis gruplara müdahale edecek, ateşkesi gözlemleyen birimlere koruma sağlayacak ve çatışan tarafları tespit edecek, daha fazla çatışma çıkmaması için milisler arasında irtibatı sağlayacak.
Libya’nın güvenliğindeki istikrarsızlık ve siyasi tablonun 2017 yılında sivilleri etkilemeye başlamasının ardından, insani yardım faaliyetlerinin amacına ulaşması giderek zorlaşıyor.
Yurt içinde yer değiştirmek zorunda kalan kişilerin sayısı düşerken, BM Mülteciler Yüksek Komiserliği 165,000’in üzerinde Libya içinde yer değiştirmiş kişiye, ayrıca ülkenin kuzeyindeki Tuaregler bölgesi Tawergha’dan evine dönen 1,220 kişi dâhil, 342,000 kişiye kalacak yer, yemek ve sağlık bakımı sağlıyor. Artan ihtiyaçlar karşısında, BM Mülteciler Yüksek Komiserliği, Libya için 75 milyon dolarlık bütçe takviyesi istedi. Bu meblağın içinde 2016’ya kıyasla 48 milyon dolarlık ek harcamalar yer alıyor.
2017’de Ortadoğu ve Kuzey Afrika’da meydana gelen karışıklarda Libya’nın ana çıkış noktalarından biri olduğu düşünüldüğünde, 2016’ya kıyasla deniz yoluyla Avrupa’ya geçiş yapan göçmen sayısı azalıyor. BM Mülteciler Yüksek Komiserliği, Ortadoğu ve Kuzey Afrika raporunda, mülteciler ve göçmenleri koruma ortamı, gözaltı merkezlerinde hapsolmuş binlerce kişi göz önüne alındığında gerileme gösteriyor. 2017’de, BM Mülteciler Yüksek Komiserliği ve ortaklarının 35 mülteci gözaltı merkezine yaptığı 1000 ziyaret sonucu, 1,350 göçmen ve mülteci salıverildi.
Salı günü, başkent Trablus’un güneyinde, karşıt milis grupları arasında çatışmalar yeniden alevlendi. Trablus’a giden ana yolda, ülkenin uzun süredir kapalı olan uluslararası havalimanını hedef alan çatışmada, Libya’nın güney ve batısında geniş çaplı elektrik kesintilerine yol açtı ve elektrik ağı zarar gördü. Eylül ayının başında başkent Trablus'ta yeniden alevlenen çatışmalarda 100'den fazla kişi hayatını kaybetti.  
Libya’da SheCodes adlı bir yazılım şirketinin sahibi olan Najla Almissalati, Libyalı kadın ve çocuklara kod ve bilgisayar programı yazmayı öğreterek ülkedeki uzun süreli istikrarsızlık ve karışıklıklara meydan okuyor. Almissalati, verdiği eğitimle, öğrencilerin kendi girişimlerini başlatmalarını ve ileride iş gücü sağlamalarını teşvik ediyor. Libya nüfusunun yarısı kadınlardan oluşuyor, ancak kadınların ev dışında iş sahibi olmasına önyargıyla yaklaşılıyor.

Tunus
Nidaa Tunis Partisi’nin açıklamasına göre, geçen hafta Cuma günü gerçekleşen uzun müzakerelerin ardından, Başbakan olarak atanan Chahed’in kendisi için belirlenen rolün ötesinde siyasi girişimlerde bulunduğu gerekçesiyle üyeliğini dondurma kararı aldı.
Pazartesi günü Tunus Finans Bakanı’nın yaptığı açıklamaya göre, Tunus’un gelecek yıl için borç ödemesi, 9 milyar dinarı (3.24 milyar dolar) aşarak rekor seviyeye ulaştı. Tunus ekonomisi, otokrat Zine al-Abidin Ben Ali’nin 2011’de devrilmesinden bu yana kriz halinde. Ülkede, işsizlik ve enflasyon oldukça yüksek. Geçen yıl, borç miktarı 7.9 milyar dinardı.
Tunus, son dokuz ayda 2646 milyon dinarlık turizm geliri elde etti. Turizm geliri, geçen yıl aynı döneme kıyasla % 46 artış gösterdi ve avro bazında büyümenin % 26’sını oluşturuyor. 1.7 milyon Avrupalı ve 2.6 milyon Kuzey Afrikalı turisti bu yıl içinde ağırlayan Tunus’ta, siyasi istikrarsızlık ve yetersizlik, ekonomik durumun kötüleşmesiyle suç oranı artıyor. Birkaç kaçırılma ve soyulma vakası nedeniyle Tunus’un gelişen turizmi, ülkedeki artan suçun hedefi haline geliyor.  
Kuveyt ve Tunus’tan yetkililer, Salı günü ekonomik ilişkileri ve ticareti geliştirme yöntemlerini ve iki ülke arasında ticari malların hareketliliğini nasıl kolaylaştırabileceklerini görüştü. Kuveyt Ticaret ve Endüstri Müsteşarı Khaled Al-Fadhel, ticaret teknik komiteleriyle görüşmeye katılan tarafların son altı yıldır ilk kez bir araya geldiğini ve bunun ticaret ilişkilerini geliştirme isteğini yansıttığını belirtti.

Fas
Avrupa Birliği’ne İspanya üzerinden geçiş için kritik bir nokta olan Fas’ta, göçmenlerin yoğun olduğu bölgelere yapılan baskınlar sonucu binlerce göçmen otobüslerle ülkenin öbür ucuna naklediliyor. Temmuzda Ceuta’da (İspanya- Fas arasındaki iki sınır kapısından biri) göçmenlerin Fas’ı AB’den ayıran çitleri yıkmasının ardından, Fas güvenlik güçleri deniz ve karadan göçmen girişini engellemek için uğraşıyor. Fas ile Moritanya arasında ikinci bir sınır kapısı açılıyor. Guerguerat sınır kapısına ek olarak açılan kapı Batı Sahara sorunlarındaki farklı tutumlar yüzünden gergin olan ilişkilerin yumuşaması anlamına da geliyor.
Fas Dışişleri Bakanı Nasser Bourita, ABD ziyareti sırasında, İran’ı Polisaryo Cephesi’ni kullanarak, Kuzey ve Batı Afrika’da ve özellikle Atlas Okyanusu’na kıyısı olan devletler üzerinde nüfuzunu genişletme çabasında olmakla suçladı. İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Bahram Ghasemi, Fas'ın açıklamasını ‘İslam dünyasında ayrılık yaratmaya çalışmakla’ suçlayıp bu tür bir girişimi yalanladı. Körfez ülkeleri ile İran arasındaki ilişkiler gerildikçe Körfez ile yakın ilişkileri olan Fas Krallığı'na da yansıması oluyor.   
Fas Hazine Bakanlığı’nın Salı günü yaptığı açıklamaya göre, Fas’ın iç borcu, Ağustos’un sonu itibariyle 57 milyar dolara ulaştı (MAD 542,3) ve yıllık bazda % 4.4 artış gösterdi. Bu artışın son dokuz ay içinde devletin aldığı 7.93 milyar dolar borçtan etkilendiği ve aynı dönemde ödenen borçların 5.545 milyar değerinde olduğu belirtildi.
Salı günü bir EBRD yetkilisinin açıklamasına göre, Avrupa Yeniden Yapılanma ve Kalkınma Bankası (EBRD) aralarında Tunus ve Fas’ın bulunduğu Arap ülkelerine yatırımı, 2018’in sonuna dek 2.5 milyar avro (2.92 milyar dolar) değerine yükseltmeyi hedefliyor. Salı günü yapılan diğer açıklamaya göre, EBRD, Fas’ta kadın girişimcilerin potansiyelini açığa çıkarmak için, dünya çapında tanınan İş Hayatında Kadınlar programını başlattı. Açıklamaya göre, İş Hayatında Kadınlar- Fas programı kadın girişimciliği ve iş hayatına katılım için, kadınların liderlik ettiği küçük ve orta ölçekli işletmelerin gelişme için ihtiyaç duyduğu finansman ve teknik yardım sunan benzersiz bir yaklaşım sağlıyor.