Telaferli Türkmen Göçmenlerin Durumu ve Telafer’in Geleceği

IŞİD’in 2014’ün Haziran ayında Irak’ta toprak hakimiyeti sağlamasıyla başlayan süreçte, IŞİD’in eylemlerinden en fazla etkilenen bölgelerden biri Telafer olmuştur. Irak’ta Türkmenlerin bir arada yaşadığı en önemli yerleşimlerden biri olan Telafer, Irak’ın en büyük ilçesi olarak bilinmektedir. IŞİD öncesi süreçte çevre köy ve nahiyeleriyle birlikte yaklaşık 510 bin nüfusa sahip Musul’a bağlı bir ilçe olan Telafer’de nüfusunu büyük bölümünü Türkmenler oluştururken, Kürt ve Arap nüfusun Telafer’in çevre köy ve nahiyelerinde yaşadığı bilinmektedir. Ancak bu nüfusun neredeyse tamamı IŞİD’in Telafer’e girmesiyle göçmen durumuna düşmüş, özellikle Telafer’deki Türkmen nüfusa büyük zarar vermiştir.

Göçmen durumda kalan Telaferli Türkmenler, tek bir bölgede mobilize olamamış ve dağınık olarak Irak’taki farklı vilayetlere göç etmiştir. Ayrıca 70 binden fazla Türkmen de Türkiye’ye göç etmek durumunda kalmıştır. Telafer’de yaşayan Şii Türkmenlerin büyük bölümü Irak’ın güneyinde başta Necef, Kerbela ve Babil olmak üzere farklı vilayetlere yerleşirken, Sünni Türkmenlerin bir kısmı Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi’ne (IKBY) bağlı Duhok ve Erbil’in yanı sıra Türkmenlerin yoğun olarak yaşadığı başka bir vilayet olan Kerkük’e yerleşmiştir. Ayrıca Kerkük’te Türkiye’nin desteğiyle Telaferli Türkmenler için bir kamp kurulmuştur.

Haziran 2014’te başlayan Telafer’deki IŞİD kontrolü, Irak güvenlik güçleri tarafından 20 Ağustos 2017’de başlatılan ve 11 gün süren bir operasyon sonucu tamamen sona ermiş ve Telafer IŞİD’den kurtarılmıştır. Bu süreçten sonra Telafer’in yeniden yapılandırılması ve göçmen halkın geri dönüşü konusunda çalışmalar başlayacaktır. Bu noktada Türkmen sığınmacıların durumunun incelenerek, geleceği dönük bakış açısı sağlaması amacıyla, ORSAM saha çalışmaları doğrultusunda elinizdeki bu raporu hazırlamıştır. Raporda Türkmen göçünün sebepleri, Türkmenlerin Türkiye’ye göç etmelerindeki tercih nedenleri, Türkmenlerin Telafer’e muhtemel geri dönüşü durumunda Şii ve Sünni Türkmenler arasındaki uzlaşma, barış, işbirliği ve çatışma olasılıklarının ortaya konması, Telafer’in idari ve siyasi geleceğine ilişkin Türkmenlerin beklentileri ve talepleri, IŞİD’e yönelik algı ve radikalleşme dinamiklerinin incelenmesi, Telaferli Türkmenlerin bölgedeki aktörlere (Türkiye, İran, ABD, IKBY, Haşdi Şaabi, PKK, IŞİD, Irak merkezi hükümeti) bakışı gibi ana başlıklar ele alınmaya çalışmıştır. Sahadan elde edilen birincil veriler ışığında hazırlanan bu raporun konuya ilgi duyanlar açısında farklı bir perspektif ortaya koyacağını umuyor ve iyi okumalar diliyorum.