Azerbaycan-İran Enerji İşbirliği Artıyor

İlyas Kamalov, ORSAM Avrasya Danışmanı
2009 yılının ikinci yarısında İran’ın enerji alanında faaliyetlerini arttırdığı görülmektedir. İranlı yetkililer, Türkiye ve Türkmenistan ile yapılan anlaşmalardan sonra Azerbaycan ile de enerji alanındaki işbirliğini arttırmayı öngören bir anlaşma imzalamıştır. Azerbaycan’ın İran’a yılda 500 milyon metre küp gaz satımını öngören anlaşma, 15 Aralık 2009’da gerçekleştirilen Azerbaycan Dışişleri Bakanı Elymar Mamedyarov’un Tahran ziyareti sırasında imzalanmıştır. Bu anlaşmaya göre, Azerbaycan 1 Ocak 2010 tarihinden itibaren Gazi-Magomed-Astara-Bind-Biand boru hattından (uzunluğu 1474.5 kilometre) İran’a gaz ihraç edecektir. Söz konusu boru hattı, 1971 yılında inşa edilen Gazah-Astara-İran boru hattının bir kolu olup, yıllık kapasitesi 10 milyar metre küptür. Her ne kadar şimdilik Azerbaycan İran’a yılda ancak 500 milyon metre küp gaz ihraç edecek olsa da taraflar önümüzdeki dönemde bu miktarı arttırmayı planlamaktadırlar. Nitekim Azerbaycanlı yetkililer, İran’ın enerji alt yapısının müsaade edeceği kadar İran’a gaz ihraç edebileceklerini belirtmiştir. İran’ın Azerbaycan’daki Büyükelçisi Muhammed Bagir Bahrami’nin “gelecekte İran, Azerbaycan’dan 5 milyar metre küp gaz satın alacaktır” şeklindeki sözleri de önümüzdeki dönemde İran-Azerbaycan işbirliğinin artacağına işaret etmektedir.    Söz konusu anlaşmanın her iki ülke için gerek ekonomik gerekse de siyasi getiriler sağlayacağını şimdiden tahmin etmek mümkündür. Her iki ülke uzun süreden beri enerji alanında “alternatif” arayışında idiler. Azerbaycan’ın; Rusya, Türkiye ve Gürcistan’dan sonra İran’a gaz satacak olması, enerji alanındaki “faaliyet alanını” genişletecek, başta Rusya olmak üzere diğer ülkelerle yaptığı pazarlıklarda elini güçlendirecektir. Nitekim Azerbaycanlı yetkililerin Rus ve Türk yetkilileriyle yaptıkları görüşmelerin devam ettiğini hatırlatmak yerinde olacaktır. Azerbaycan, Kremlin ile Rusya’ya ihraç edilen gazın miktarı konusunda görüşmeler yaparken (yılda 500 milyon metre küp gazın ihracı söz konusu), Türkiye ile de fiyat pazarlıkları devam etmektedir. Bakü’nün gazını komşu ülkelere satması, kendisine transit sorunu yaşatmadığı gibi, Azerbaycan’ın bu ülkelerle ekonomik ilişkilerin gelişmesini de sağlamaktadır. Dolayısıyla bu siyasetin Azerbaycan için son derece kârlı olduğunu söylemek mümkündür.    Azerbaycan ile enerji alanında işbirliğinin geliştirilmesi, Tahran için de büyük önem arz etmektedir. İran en başta, Avrasya coğrafyasında enerji alanında önemli bir oyuncu haline gelmektedir. İran kendi enerji kaynaklarına sahip olduğu gibi, başka ülkelerden de (Türkmenistan, Azerbaycan) gaz satın almakta ve ihtiyacı doğrultusunda kullanmaktadır. İran, Azerbaycan ve Türkmenistan’dan satın aldığı gazı, bu ülkelere sınır olan bölgeleri için kullanırken, kendi gazını başka ülkelere (Türkiye) satmaktadır. İran; Türkmenistan, Türkiye ve Azerbaycan ile son dönemde geliştirdiği işbirliği sayesinde, Avrasya’da enerji alanında etkisini arttırmasının yanı sıra ekonomik kâr da elde etmektedir. Söz konusu projeler, İran’ın siyasi gücünü de arttırmaktadır. Batı’nın yoğun çabalarına rağmen, birçok ülke İran ile çeşitli alanlarda işbirliği yapmaktan çekinmemektedir. Bu husus hiç şüphesiz İran’ın işine yaramakta ve önümüzdeki dönemde İran’ı nükleer çalışmaları dolayısıyla cezalandırmak için başvurulacak yaptırımların muhtemelen etkisiz kalmasına neden olabilecektir.