Basra’nın Federal Bölge Talebi ve Düşündürdükleri

Basra Vilayet Meclisi, 2 Nisan 2019'da yapılan olağanüstü oturumda vilayetin federal bölgeye dönüştürülmesi lehinde oy kullanmıştır. Bölge oluşturulması kapsamındaki yasa uyarınca bir komite kurulmasına karar verilmiştir.  Basra Vilayet Meclisi bu şartı yerine getirmek için yasal ve idari prosedürlerle yola devam edeceğini açıklamıştır. Ayrıca, bu adımı atmanın temel amacının Basra'da “adaleti sağlamak” ve "anayasaya uygun bir şekilde federal hükümetten idari ve mali olarak fayda sağlamak" olduğunu da belirtmiştir.

Basra bölgesinin kurulması ilk defa gündeme gelmemiştir. 2008 yılında dönemin Basra Milletvekili Vail Abdullatif, Basra’yı federal hükümetin bölge oluşturma talebini reddetmesi nedeniyle Basra’yı bir vilayete dönüştürmek için büyük bir kampanya başlatmıştır. Ayrıca 2014 yılında Basra Vilayet Meclisi üyelerinin çoğunluğunun imzası ile Başbakanlık’a Basra’nın bölgeye dönüşmesi için talepte bulunulmuş ve bu talep Başbakanlık tarafından görmezden gelinmiştir. 2015 yılında Basra eski Milletvekili Muhammed el-Tai, 44 bin seçmenin imzasıyla, Basra Bölgesinin kurulması için Irak Bağımsız Yüksek Seçim Komiserliği’ne (IBYSK) istekte bulunmuştur. Komisyon, talebi kabul etmiş ve Basra'nın bölgeye dönüştürülmesi konusunda Basralılardan imza toplamıştır. İmza toplanması sonucunda, bölgeler yasasında öngörülenin yüzde 2'sinden daha fazlasına destek verildiği görülmüştür. Ancak, federal hükümet konuyla ilgili plebisit yapma konusunda ağırdan almıştır. 2008 tarihli 13 sayılı Bölgelerin Oluşturulması Yasasına göre, vilayet genelindeki toplam seçmenlerin yüzde 2'sinin imzasıyla IBYSK’ye bir talepte bulunulması gerekmektedir. Komisyonun başvuruyu incelemesi ve yasal olup olmadığına karar vermesinin ardından, plebisite gidilecektir. Yasa, çoğunluğu yüzde 50+1 olarak belirlemiştir. 2018'de Basra Vilayet Meclisi tarafından Basra’nın bölgeye dönüştürülmesi için başka bir talep daha gönderilmiştir. Ancak istek daha önce olduğu gibi federal hükümet tarafından görmezden gelinmiştir.

Son 16 yılda Basra’daki siyasi grupların yaklaşım ve uygulamalarına bakıldığında, Basralıların çıkarlarının Basra Vilayet Meclisi tarafından korunduğuna inanmadıkları görülmektedir.  Basra’nın bölgeye dönüştürülmesi gibi bir hamle için kesinlikle başka siyasi etkenler de bulunmaktadır. Bu hamlenin "açıklanmamış" etkenleri şöyle özetlenebilir:

1. Bu adım, Basra Vilayet Meclisi’nde temsil edilen siyasi güçlerin Adil Abdülmehdi Hükümetine baskı yapması için atılan proaktif bir adımıdır. Önümüzdeki günlerde Abdülmehdi'nin valinin görevden alınmasıyla Basra’da, Musul’da uygulanan “kriz heyeti” deneyimine benzer bir prosedür uygulanabilir. Abdülmehdi'nin Basra Vilayet Meclisi’ni görev yapamaz hale getirmesinden endişe duyulmaktadır.
2. Bu karar, Basra vilayetindeki siyasi güçlerin, Basra halkını etkileme girişimidir. Basra'daki genel durumun bozulmasının sebebinin, federal hükümetin getirdiği kısıtlamalar ve Basra'ya uygulanan adaletsizliğin olduğu ifade edilmektedir.
3. Hükümetin yetersizliği ve başarısızlığı yanında, Basra’daki güvenlik ve idari karmaşa karşısında, halkın umutlarının kırıldığına işaret etmektedir. Basra'daki siyasi güçler, bu adımın halkın öfkesine neden olabileceğini düşünmektedir.
4. Basralılar, Basra’daki siyasi güçlerin attığı adımın, siyasi parti başkanlarının ve Bağdat’taki liderlerin attığı adımdan daha zayıf olduğunu bilmektedir. Bu adım, söz konusu siyasi partilerin liderlerinim iki yönlü bir manevrası olabilir. Birinci manevra Abdülmehdi’nin üzerinde baskı kurulması ve ikinci manevra ise liderlerinin Basra'daki destekçilerine Irak'ın birliğini göz önünde bulundurarak böyle bir adımı desteklememeleri yönünde talimat verilmesi olarak ele alınabilir.

Basra vilayetindeki siyasi güçlerin çağrılarının ardındaki gizli siyasi etkenlere rağmen, Basra'yı bir bölgeye dönüştürmek için çağrıları görünür hale getirmek için halkın desteği alınmıştır. Çünkü Basralılar, Irak'taki mevcut siyasi ve idari sisteme dair umutsuzluk ve hayal kırıklığı içerisindedir. Federal hükümetin, günden güne daha da kötüleşen Basra’daki sorunlara gerçek çözümler bulamadığı sonucuna varmıştır. Basralıların büyük kısmı, sorunlarına en iyi çözümün bir bölgeye geçişin olabileceğine inanmaktadır. Özellikle Abdülmehdi Hükümeti, 2019 yılında, vilayetlere tahsis edilen bütçenin azaltılması karşılığında, Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’ne (IKBY) tahsis edilen fonları artırmıştır. IKBY’nin federal hükümete, bölgedeki petrol satışları, sınır geçişleri ile ilgili vergi ve harçları yollamamasına rağmen, bütçe payının arttırıldığın unutulmaması gerekmektedir. Irak bütçesindeki gelirin yaklaşık yüzde 70’i Basra’daki ekonomik aktivitelerden meydana gelmektedir. Bu nedenle, Basra Bölgesi fikrinin başarı olasılığı oldukça düşüktür. Çünkü uygulamaya geçirildiğinde IKBY ve Bağdat arasındaki ekonomik sorunların aynısı Basra ile yaşanacaktır. Bu durum Irak'ı ulusal ekonomiden mahrum etmek anlamına gelmektedir.