Havzalararası Su Transferinde Büyük Adım:KKTC İçme Suyu Temin Projesi
Dr. Tuğba Evrim Maden, ORSAM Su Araştırmaları Programı Uzmanı
1960’lı yıllardan itibaren Kıbrıs adasında genel anlamda su sıkıntısı yaşanmaktadır. Yaşanan sıkıntının nedenleri ise, su kaynaklarının kontrolsüz kullanımı, nüfus artışı, kaynakların kirlenmesi, buharlaşmanın fazla olması, yeraltısularından aşırı çekim yapılması sonucu kıyı akiferlerinin tuzlanmasıdır.
Doğu Akdeniz ikliminin hakim olduğu adada yıllık ortalama yağış 513 mm’dir. Adanın kuzeyinde bulunan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde ise bu rakam yaklaşık 400 mm’dir. KKTC’nin kullanılabilir yıllık su miktarı 117,5 milyon metre küp’tür. Bu miktarın 89,1 milyon metre küpü yeraltısuyu, 1,4 milyon metre küpü kaynaklardan ve 27 milyon metre küpü akarsulardan elde edilmektedir. Suyun, yüzde79’u tarımsal, yüzde 13’ü evsel ve yüzde 8’i sanayi amacıyla kullanılmaktadır. KKTC’de sular genellikle kıyı akiferlerinden çekilmektedir ve adanın en büyük akiferi olan Güzelyurt akiferi Trodos dağlarından beslenmektedir. Rum kesiminde Trodos dağlarında yer alan barajlar nedeniyle KKTC’de yer alan yüzey ve yeraltısularına yeterli su ulaşamamaktadır. Geçmiş yıllarda yapılan çalışmalara göre KKTC’nin toplam su ihtiyacı 190-197 milyon metre küp’tür. Kullanılabilir yıllık su miktarının 117,5 milyon metre küp olduğu göz önünde bulundurulursa, ihtiyaç duyulan su miktarı akiferlerin aşırı kullanımı ile sağlanmaktadır. Bu durum KKTC’nin en önemli su kaynakları olan yeraltısu kaynaklarının kısa bir süre sonra yok olma tehlikesi içinde olabileceğini göstermektedir.
Ekonomisi tarıma dayalı KKTC’nin su ihtiyacı günden güne artmaktadır. 3,355 km2 büyüklüğünde yüzölçümüne sahip KKTC’de toplam tarım alanı 187.069 hektardır. Ekili tarım alanı 113.542 hektardır. Bu alanın 104.483 hektarında kuru tarım yapılırken, 9.056 hektarında ise sulu tarım yapılmaktadır.
Su, sadece miktar açısından değil sağlanan suyun kalitesi açısından da yetersizdir. KKTC’de içme suyu kalitesi dünya standartların altında yer almaktadır. KKTC’de yılda kişi başına düşen su miktarı 285 metre küp’tür. Bu rakam ülkede su kıtlığı yaşandığını göstermektedir. KKTC’nin su sorununun çözülebilmesi için zaman içinde çözüm yolları düşünülmüştür. Modern sulama tekniklerinin uygulanması, deniz suyu arıtılması, tankerle su taşıma ve su depolama yapılarının inşa edilmesi düşünülen çözüm yollarından birkaç tanesidir. Yaşanan su sıkıntısını ortadan kaldırmaya yönelik bir diğer çözüm yolu olan Türkiye’den su taşınması fikri ise 1990’larda ortaya atılmıştır. Bu doğrultuda 1998 yılında 10.000-40.000 metre küp kapasiteli büyük su balonları ile su taşınmıştır. İçme suyu amacıyla beş yıl boyunca Türkiye’den Anamur’un Ayvacık ilçesi Soğuksu kaynağından, KKTC’de bulunan Kumköy rezervuarına yaklaşık 4,1 milyon metre küp su taşınmıştır. Bu proje teknik aksaklıklar nedeniyle 2002 yılında durdurulmuştur.
KKTC’nin su sorununun çözülmesi için Türkiye’den boru hattı ile su taşınması fikri kesin çözüm yolu olarak ortaya çıkmaktadır. Yılda 75 milyon metre küp suyu taşımayı hedefleyen proje tekrar gündeme gelmiştir. 7 Mart 2011 tarihinde “KKTC İçme Suyu Temin” projesinin önemli ayaklarından biri olan Dragon Çayı üzerinde inşa edilecek Alaköprü Barajı’nın temeli atılmıştır. 2014 yılında bitmesi planlanan projenin boru hattı denizin 250 metre altına döşenecektir. İnşa edilecek boru hattı deniz altında 78 km, Türkiye’de 23 km, KKTC’de 3,2 km olmak üzere toplam 107,2 km uzunluğunda olacaktır. Dünya’da ilk kez gerçekleştirilecek bu proje de boru hattından saniyede 2,83 metre küp suyun geçmesi planlanmaktadır. Bu proje ile KKTC’de mevcut su miktarı ile ihtiyacı duyulan su miktarı arasında ki fark kapatılacak ve böylece yeraltısuyunun aşırı kullanımı azalacaktır. En önemlisi ise dünya standartlarının altında içme suyu kalitesine sahip olan KKTC, temiz içme suyuna kavuşacaktır. Ülkeler arası su transferinde önemli bir deneyim olacak bu proje, su sıkıntısı yaşayan ülkelere suyun başka havzalardan transferi konusunda örnek olacaktır.
Havzalararası Su Transferinde Büyük Adım: KKTC İçme Suyu Temin Projesi
Dünya’da ilk kez gerçekleştirilecek bu proje de boru hattından saniyede 2,83 metre küp suyun geçmesi planlanmaktadır. Bu proje ile KKTC’de mevcut su miktarı ile ihtiyacı duyulan su miktarı arasında ki fark kapatılacak ve böylece yeraltısuyunun aşırı kullanımı azalacaktır. En önemlisi ise dünya standartlarının altında içme suyu kalitesine sahip olan KKTC, temiz içme suyuna kavuşacaktır. Ülkeler arası su transferinde önemli bir deneyim olacak bu proje, su sıkıntısı yaşayan ülkelere suyun başka havzalardan transferi konusunda örnek teşkil edecektir.
