Irak Gündemi: 17 Şubat-1 Mart 2020

Siyaset
Hükümeti kurma görevini üstlenen Muhammed Tevfik Allavi’nin oluşturduğu yeni kabine listesi için yapılması beklenen güvenoyu oturumu, mecliste yeterli çoğunluğun sağlanamaması nedeniyle önce 27 Şubat’ta, daha sonra 1 Mart’ta iki kere ileri bir tarihe ertelendi. Kabine listesinin oylanacağı toplantıların ertelenmesi özellikle Sünni ve Kürt parlamenterlerin boykotu olarak yorumlanırken, Iraklı göstericilerin talebi doğrultusunda Allavi'nin bakanlarını partili olmayan bağımsız isimlerden seçeceği yönündeki söylentiler bazı siyasi partilerin tepkisini çekmişti. Gelişmeler üzerine Allavi hükümeti kurma görevinden çekildiğini Cumhurbaşkanı Berham Salih’e bildirirken, Allavi ertelenen güvenoyu oturumu öncesinde yaptığı konuşmasında hükümetinin parlamentodan güvenoyu aldığı takdirde yapacağı ilk işin göstericilerin öldürülmesinin soruşturulması olacağı ve faillerin derhal adalete teslim edileceğini vurgulamıştı. Allavi ayrıca protestoculara “dış müdahalelerin, paranın ve silahların” etkisinden uzak bir şekilde derhal erken seçime gidileceği sözünde bulunarak göstericilerin ülkedeki siyasi yapıya dair hissettikleri güven krizinin eski hükümetler yüzünden kaynaklandığını belirtmiş ve kendi hükümetine göstericilerden bir şans talep etmişti.

Muhammed Tevfik Allavi’nin oluşturduğu yeni kabinenin meclisin onayını alamaması durumunda Bağdat’ta hükümet binalarının bulunduğu Yeşil Bölge etrafında büyük çaplı gösteriler düzenleyeceğini açıklayan Mukteda Sadr, koronavirüs salgını nedeniyle planladığı gösterileri askıya aldığını duyurdu. Yaptığı açıklamada Sadr, Allavi kabinesinin gelecek hafta içinde yapılması planlanan oturumda güvenoyu alamaması veya güvenoyu oturumunun hiç düzenlenmemesi olasılığına karşı takipçilerini çağırdığı gösterileri ve oturma eylemlerini, “sağlık ve can güvenliği kaygıları” nedeniyle iptal ettiğini ve kendisi için takipçilerinin sağlığının her şeyden önce geldiğini belirtti. Sadr’in bu çağrısının Irak Sağlık Bakanlığı’nın vatandaşlara yaptığı toplu gösterilerden ve meydanlardan uzak durma uyarısının ardından geldiği kaydedildi.

Güvenlik
Bağdat’ta devam eden hükümet karşıtı gösterilerde Hillani Meydanı’nda güvenlik güçlerinin göstericilere gerçek mermiyle müdahale etmesi sonucu üç gösterici hayatını kaybetti, onlarca kişi yaralandı. Son zamanlarda güvenlik güçlerinin göstericilere sert müdahalesi uluslararası kamuoyunun ve insan hakları örgütlerinin tepkisini çekerken Irak Bağımsız Yüksek İnsan Hakları Komiserliği Üyesi Ali Beyatlı, son iki haftada düzenlenen gösterilerde biri gazeteci dokuzu protestocu olmak üzere 10 kişinin hayatını kaybettiğini açıkladı. Beyatlı’nın yaptığı açıklamada Ekim 2019’den bu yana süren gösterilerde ölü sayısının 566’ya ulaştığı ve yaklaşık 24 bin kişinin de yaralandığı kaydedildi. Gösteriler boyunca kimliği belirlenemeyen şahıslar tarafından kaçırılan protestocu ve aktivist sayısının 79 olduğunu ve bu kişilerin yalnızca 22’sinin salıverildiğini dile getiren Beyatlı, bu süreç boyunca güvenlik güçlerinin 2 bin 768 göstericiyi göz altına aldığını ve bunlardan 38’inin hâlen gözaltında bulunduğunu belirtti.

Irak ordusundan yapılan açıklamada IŞİD karşıtı uluslararası koalisyon güçlerinin desteği ile Irak güvenlik güçlerinin düzenlediği operasyonda Selahaddin vilayetinin kuzeyinde 39 IŞİD militanının öldürüldüğü bildirildi. Operasyonun zor bir coğrafyada düzenlendiğini açıklayan askeri kaynaklar 10 saat süren çatışmada öldürülen 39 militanın arasında örgütün sözde müftüsünün ve askeri yetkilisinin de olduğunu belirtti. Örgüte ait çok sayıda silah ve mühimmatın da ele geçirildiği operasyonda keşfedilen iki yeraltı tüneli uluslararası koalisyon uçakları tarafından imha edildi.

Ekonomi
Irak’ın federal ham petrol ihracatı Şubat ayında geçtiğimiz aya oranla yüzde üç artarak 3,306 milyon varilden 3.415 milyon varile ulaştı. Yetkililer ülkenin federal ham petrol ihracat rakamlarına IKBY’nin dahil edilmediğini bildirirken, son ihracat rakamlarının tüm zamanların rekoru olan 3,726 milyon varilden yalnızca 311 bin varil az olması dikkat çekti.

Irak’ta yolsuzlukla mücadele için kurulan federal komisyon tarafından açıklanan yıllık raporda komisyonun 2019 yılında 2 milyar dolardan fazla paranın yolsuzluktan kurtarılarak hazineye aktarıldığı veya hazinede kalmasının sağlandığı duyuruldu. Komisyonun gerçekleştirdiği soruşturmaların ve incelemelerin Kürdistan bölgesini kapsamadığı belirtilirken yolsuzluk ya da zimmete para geçirme gibi eylemlerde bulunan 64 yetkili için mahkeme celpleri gönderildiği kaydedildi.

Sosyal Hayat
Irak’taki ilk koronavirüs vakasının İran’dan Necef’e gelen bir öğrencide tespit edilmesinin ardından Irak Sağlık Bakanlığı, İran seyahatlerinden Kerkük vilayetine dönen bir ailenin koronavirüs test sonuçlarının pozitif olduğunu açıkladı. Virüsün ilk olarak Necef’te tespit edildiği İranlı öğrenci ambulansla İran’a geri yollanırken, Kerkük’te sonuçları pozitif çıkan dört kişilik Iraklı ailenin karantina altına alındığı duyuruldu. Bağdat’ta da ilk koronavirüs vakasının İran’dan geri dönen bir kişide rastlanılmasının akabinde başkentte dört kişide daha korona virüsü tespit edilirken, virüse Babil vilayetinde de bir kişide rastlanılmasıyla ülkede tespit edilen toplam koronavirüs vaka sayısı 13’e ulaştı. Irak Sağlık Bakanlığı virüsün tespit edildiği tüm Iraklıların yakın zamanda İran’dan ülkeye giriş yaptığını açıkladı. Virüsle mücadele bağlamında ilk olarak Çin’den ve İran’dan gelen uçuşları askıya alan Irak hükümeti, daha sonra uçuş yasağının kapsamını genişleterek İtalya, Güney Kore, Singapur, Japonya, Bahreyn ve Kuveyt’ten de ülkeye yabancıların girişini yasaklamıştı. Uçuş yasakları ülkeye geri dönen Irak vatandaşlarını ve diplomatları kapsamazken, koronavirüs salgını nedeniyle Irak’ın genelinde ve vilayetler özelinde alınan tedbirler artmaktadır.

Koronovirüsün ülkede ilk ortaya çıktığı Necef vilayetinde okulların ve üniversitelerin on gün boyunca kapalı kalacağının duyurulmasının ardından Irak hükümeti ülke genelindeki eğitim kurumlarının 10 gün boyunca tatil edildiğini bildirdi. Ülkede sinema, tiyatro, kahvehane ve benzeri sosyal etkinlik mekânlarının 7 Mart tarihine kadar kapatılmasına karar verilirken, virüs nedeniyle ülke genelinde mitinglerin yasaklandığı belirtildi. Ayrıca Şii teolojisinde önemli bir yeri olan ve her yıl binlerce İranlı hacının ziyaret ettiği Kerbela vilayetine İran’dan ve Çin’den ziyaretçilerin alınmayacağı Kerbela valiliği tarafından açıklandı. IKBY’de de koronavirüs nedeniyle eğitim öğretim faaliyetlerine Nevruz bayramına kadar 28 günlük bir ara verildiği duyurulurken bölgesel yönetim 21 Mart’ta kutlanacak Nevruz etkinliklerinin askıya alındığını duyurdu.

Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, koronavirüs nedeniyle Türkiye ile Irak arasındaki sınır kapılarının araç ve yolcu geçişlerine geçici olarak kapatıldığını ve iki ülke arasındaki tüm yolcu uçuşlarının askıya alındığını açıkladı.

Katolik Dünyasının ruhani lideri Papa Francis, kendisini dinlemeye gelen kitlenin arasında bulunan Iraklı grubun sorusuna verdiği cevabında Irak’a bu yıl gerçekleştirmeyi umduğu ziyareti güvenlik gerekçeleri nedeniyle süresiz olarak ileri bir tarihe ertelemek zorunda kaldığını söyledi. Iraklı vatandaşlara da hitapta bulunan Francis, onlara kendini çok yakın hissettiğini belirterek Iraklıların bir çatışma ortamında bulunduğunu ve Irak için kendisinin dua ettiğini vurguladı. Haziran 2019’da Irak’ı topraklarını ziyaret etmek istediğini açıklayan ve geçtiğimiz ay Irak Cumhurbaşkanı Berham Salih ile bir araya gelen Papa Francis, yapılan ikili görüşmede diğer ülkelerin Irak’ın milli egemenliğine saygı göstermesi gerektiğinin üzerinde durmuştu.