Irak Petrolu ve Uluslararası Petrol Şirketlerinin Etkisi
Arda Korol, ORSAM Asistanı, TOBB-ETÜ
Giriş Petrol, içinde bulunduğumuz çağın dünya siyasetini belirleyen en önemli etmenlerden bir tanesidir. Sanayileşmiş ülkeler açısından, enerji kaynaklarının elde edilmesi ve güvenliğinin sağlanması, vazgeçilmez hedefleridir. Enerji kaynakları ile tüketim merkezlerini buluşturan taşıma hatları, geçtiği güzergahları da önemli hale getirmektedir. Bu işlemin gerçekleştiği güzergahları elinde bulunduran devletin çok büyük askeri ve ticari gücü elinde bulundurması gerekmektedir. Geçmişten günümüze Ortadoğu’da baharat ve ipek ticareti önemli bir yer tutarken günümüzde bunun yerini petrol almıştır. Bölgede petrol sahalarının bolluğu birçok ülkeyi bu yöne çekmektedir. Enerji kaynaklarının egemenliğine dayalı bir siyasi anlayışın dünya siyasetine yerleşmesi ile bölgeye ilgi artmış ve bu durum birçok Arap ülkesini zenginleştirmiştir.
Bu çalışmada, dünya petrol rezervinin yaklaşık %10’unu topraklarında bulunduran Irak’ın, petrol yatakları ve rafinelerin ülkedeki dağılışı ile uluslararası petrol şirketlerinin ülke ile olan ilişkileri ele alınacaktır.
Irak’ın Petrol Yatakları
Orta Doğu ülkeleri arasında, rezervleri en zengin ülkeler arasında yer alır. Yaklaşık 138.3 milyar ton (1 trilyon, 16 milyar varil) dolayında olduğu anılan işletilebilir dünya rezervlerinin, 13.4 milyar tona yakın bir kısmının (99.84 milyar varil), yani % 9.7'lik bir payının, Irak topraklarında bulunduğu hesaplanmaktadır. Buna göre ülke, bugünkü bilgilerimize göre, Orta Doğu ülkeleri toplam petrol rezervlerinin (89.75 milyar ton olup, dünya rezervlerinin % 65'ini oluşturur), yaklaşık %15'ine 8 sahiptir. Bu ülkeler arasında, Suudi Arabistan'dan sonra (dünya rezervlerinin % 25.8'i), Orta Doğu’nun ve dünyanın rezerv bakımından ikinci zengin ülkesi durumundadır.
Irak petrol havzalarının coğrafî dağılışı, üç grupta incelenebilirler:
1) Kuzey Irak Petrol Yatakları: Bunlar, bir kaç yöreye ayrılarak incelenebilirler:
a) Musul Petrol Yatakları: Dicle ırmağı vadisi batısında ve genel olarak Musul petrol yatakları diye bilinen havza, kuzey-güney doğrultusunda, yaklaşık 130 km.lik bir uzunluk ve 2-3 km.lik bir genişlik gösterir. Bu havzada işletilen başlıca yataklar Ayn-Zalah, Butmah, Kaseb, Sasan (Ash-Shura), Kayyarah, Necme, Ceven, ve Türkiye sınırlarına yakın olan Muşora yatakları olarak burada hatırlanabilirler Musul'un kuzeyinde, Duhuk-Zahu arasında yer alan yataklar da, bu havzanın devamıdır.
b) Kerkük Petrol Yatakları: Dicle ırmağı vadisi doğusu ve Zagros Dağları batı ön-çukuru sahasında işletilirler. Havza, kuzeybatı-güneydoğu istikametinde, yaklaşık 100 km.lik bir uzunluk gösterir. Irak topraklarında petrol, az önce de ifade edildiği üzere ilk kez bu havzada, Kerkük güneyindeki Baba Gurgur kuyusu rezervinde, 1927'de işletilmeye başlanmıştır. Hemen hemen 3-4 km.lik bir genişlik gösteren havzanın başlıca yatakları Altınköprü, Bayhasan, Cemcemal, Çembur ve Palhane, gibi işletme bölgeleridir.
2) Orta Irak Petrol Yatakları: Bu yataklar, pek önemli değildir. Hemen hemen, Irak-İran sınırında yer alırlar. Diyale (Divale) ırmağı güneydoğusunda ve Hanikin ile Nefthane çevresinde işletilirler.
3) Güney Irak Petrol Yatakları: Basra kenti güneybatısında yer alırlar. Havza, Rumeyle veya Ar-Rümaylah adıyla tanınır. Havzanın keşfi, 1953-1958 yılları arasına rastlar. Havza, başlıca dört 11 işletme bölgesinden oluşur: Bunlar; Zübeyr (Az-Zubayr), Şuayba (Az-Su'aybah), Rümeyle (ArRümaylah) ve Luhays (Az-Luhays) diye hatırlanabilirler. Bu bölgede, 75 kadar kuyu işletilmektedir. Üretim, bir yandan Basra rafinerisi tesislerinin beslerken, bir yandan da, Kuzey Irak petrol üretiminin bir kısmını buraya aktaran petrol boru hattı ile Şatt-ül Arap su yolu boyunca, kıyıdaki Fav limanı dolum tesislerine ulaştırılır ve buradan ihraç edilir.
Irak'ın petrol üretimi durumuna gelince; İç ve dış siyasal sorunlar nedeniyle Irak'ın ham petrol üretimi istikrarsızdır. Irak'ta ilk petrol, 1827'de çıkarılmış olmakla birlikte bazı nedenlerden dolayı ekonomik anlamda üretime, 1934-1935 devresinde başlanabilmiştir. Ancak, İkinci Dünya Savaşı ve Irak'ın iç yönetimindeki istikrarsızlıklar gibi nedenlerle üretim, yaklaşık 1950 yılı öncesinde, 3-4 milyon tonun üzerine pek çıkamamıştır (Doğanay,1998).
Ülke üretimi, 1950 yılından sonra artmaya devam ederek, 1950-1960 devresinde 40 milyon tona kadar çıkmıştır. Bu artışta esas rolü, 1952 yılında tamamlanan Musul-Kerkük-Sayda (Lübnan) ve Musul-Kerkük-Tartus-Banyas (Suriye) petrol boru hattı ile 1953-1958 devresinde giderek işletmeye açılan Güney Irak petrol yatakları tarafından ülke üretimine olan katkı oynamıştır.
İran Savaşı’ndan hemen önce (1980), yıllık 138 milyon tonluk ham petrol üretimiyle, ham petrol üreten ülkeler arasında beşinci sırada yer alan Irak, önce İran savaşı, ardından Körfez Savaşı sonrasında (1995) 28. sıraya gerilemiştir. Aynı şekilde petrol ihraç eden ülkeler sıralamasında ise 37. sıraya inmiştir.
Bununla birlikte, 1980-1988 yılları arasında devam eden İran-Irak Savaşı ve 15 Ocak 1991'de başlayan Körfez Savaşı (A.B.D, İngiltere. Fransa ve diğer Avrupa ülkelerinin oluşturduğu birleşik ordu, Irak güçlerini savaşla Kuveyt'ten çıkardı ve 28 Şubat 1991'de ateşkes ilan edilmesiyle sonuçlandı) hemen sonrasında, B.M. teşkilâtı tarafından bu ülkeye ekonomik ambargo uygulanması, bütün ülke ekonomisini olduğu gibi, petrol üretimini de, sekteye uğratmıştır.
Birleşmiş Milletler Teşkilatı, Körfez savaşını takip eden yıllarda, halkın yaşadığı sefaleti ortadan kaldırmak amacıyla gıda karşılığında petrol ticaretine -kontrollü olmak şartıyla- müsaade etmiş ve petrol üretiminde artışlar gerçekleşmeye başlamıştır. B.M teşkilatı ile Irak yönetimi arasındaki sınır harbi, 2003 yılına kadar devam etmiştir. 20 Mart 2003 günü A.B.D, Bağdat’ı bombalayarak ikinci Irak operasyonu başlatılmış, müttefikleriyle beraber bir haftalık kısa bir kara operasyonuyla da Irak’ı İşgal etmiştir. Savaşın, 1 Mayıs 2003 tarihinde bittiği A.B.D tarafından ilan edilmiş olsa da, Irak’taki huzur ortamı bir türlü sağlanamamıştır. Uygulanan ambargoların ve savaşın olumsuz etkileri ortadan kalkınca, hiç şüphesiz ki Irak, eski yüksek üretim düzeyine tekrar kolaylıkla gelebilecektir. Nedeni ise, rezervlerinin çok zengin oluşudur, diyebiliriz (Doğanay,1998).
Bugün Irak'ta yaklaşık 225 petrol kuyusu işletilir (1947'de 80 adet). Kuyu başına yıllık verim, 600 ila 650 bin tonu bulur (çok verimli). Bu sayının % 98'i kendiliğinden akan kuyular olup, ek harcamaları yoktur. Ülke, yıllık millî gelirinin % 90'a yakınını ve dış ticaret gelir kalemlerinde ise, yaklaşık % 80 ila % 85'lik bir payını petrol gelirinden sağlar. Ülkenin başlıca büyük petrol rafinerileri, Bağdat, Basra, Baiji, Hadise ve Kerkük rafinerileridir. Ayrıca, Musul ve Hanikin’de de petrol rafinerisi vardır. Ülke petrol boru hattı toplam uzunluğu, 5000 km.yi aşar (1992'de 5075km.kadardı) (Doğanay,1998).2003 yılında boru hatlarının uzunluğu, 5418 km.si petrol, 1739 km.si doğalgaz ve 1343 km.si de rafineri üretim hattı olmak üzere toplam 8500 km.ye ulaşmıştır.
Irak’taki Uluslararası Petrol Firmaları
Irak’ta kontratları bulunan önde gelen şirketler BP (İngiltere), Shell (Hollanda), Total (Fransa), Exxon Mobil (ABD), General Electrics (ABD), Siemens (Almanya), Hyundai Mühendislik (Güney Kore), HBSC (İngiltere), Gazprom Neft (Rusya), Lukoil (Rusya), CNPC (Çin) ve Katar Telekomünikasyon’dur.
Bu firmaların Irak petrolündeki paylarına bakacak olursak BP firmasının Irak’ın güney bölgesindeki 17.8 milyar varillik Rumeyla petrol yatağının %38’ine sahiptir. Aynı bölgede CNPC firması ise bölgenin %37’sine sahiptir.
Yine Irak’ın güneyinde bulunan 8.6 milyar varillik Batı Kurna 1 adlı petrol bölgesinde iki şirket pay sahibidir. Bunlar, bölgenin %30’una sahip olan Shell ve bölgenin %60’ına sahip olan Exxon Mobil firmalarıdır.
Bununla beraber Batı Kurna 1 bölgesinin hemen doğusunda yer alan 12.9 milyar varillik hacme sahip olan Batı Kurna 2 Bölgesinde ise, bölgenin %56.25 hissesine sahip Rus firması Lukoil ve bölgenin 18.75’ini elinde bulunduran Norveç Petrol Şirketi Statoil bulunmaktadır.
Irak’ın güneydoğusunda bulunan ve Batı Kurna 1 ve 2 bölgelerinin kuzeyinde yer alan 4.1 milyar varillik Halfaya sahasında ise Fransız şirketi Total’in %18.75’lik hissesi bulunmaktadır. Irak’ın kuzeyinde yer alan Taqtaq ve Tawke adlı sahaların işletmelerini ise Norveç ve Türk firmaları yürütmektedir. Taqtaq petrol sahası Türk şirketi Genel Enerji ve Kanadalı Addax Petroleum tarafından işletilirken, Tawke'deki de Norveçli DNO şirketi tarafından işletilmektedir.
Sonuç
Irak, küresel petrol politikalarında geçmişte olduğu gibi gelecekte de önemli ve etkili bir konum teşkil edecektir. İşgal sonrası ABD’nin Irak’tan çekilmesi ile enerji devlerinin Irak'taki petrol pastası üzerindeki mücadelesi de hız kazanacaktır. Uzmanlar, özellikle başta İngiliz firmaları olmak üzere Avrupa firmalarının bölgedeki etkinliklerini arttıracaklarını söylemektedirler.
Irak hükümetinin amacının, ülkenin savaş sonrasında bir türlü artamayan petrol üretimini birkaç yılda ikiye katlamak ve bu parayla ülkeyi yeniden inşa etmek olduğunu söyleyebiliriz. Hükümet, bunu petrol fiyatlarının düştüğü bir dönemde yapabilmek için de yabancı sermayeye ve yabancı uzmanlara ihtiyacı olduğunu savunmaktadır. Buna karşılık Irak meclisi, Petrol Bakanlığı ve kamuoyunda geniş bir kesim, yabancı şirketlerin devreye girmesine şiddetle karşı çıkmakta ve Irak'ın kendi imkanlarını kullanmasını istemektedirler.
Sonuç olarak Irak’taki belirli bir kesim, yabancı petrol firmalarının kendi ülkelerinde cirit atmalarına karşı olsalar da, önümüzdeki yıllarda yabancı firmaların Irak’ta kurulan yeni hükümet ile işbirliği içerisinde olup daha fazla saha kapmaya çalışacaklarını söyleyebiliriz. Kaynaklar
• Irak’ın Başlıca Coğrafi Özellikleri ve Petrol Yatakları, İkinci Ortadoğu Semineri (Dünden Bugüne Irak), 27-29 Mayıs 2004, Elazığ (DOĞANAY,H. İle birlikte), (e.t) 11 Aralık 2011, http://perweb.firat.edu.tr/personel/yayinlar/fua_299/299_19111.pdf • Doğanay, H., 1998, Ekonomik Coğrafya 2, Enerji Kaynakları, Genişletilmiş 2.Baskı, Şafak Yayınevi, Erzurum. • http://www.bbc.co.uk/turkish/news/story/2009/06/090630_iraq_oil.shtml •http://www.posta.com.tr/ekonomi/HaberDetay/Dunya_devi_Kuzey_Irak_ta_petrol_arayacak.htm?ArticleID=95668 • http://haber.sol.org.tr/dunyadan/kuzey-irakta-petrol-ihraci-basladi-haberi-14237 • http://dunya.milliyet.com.tr/generaller-gitti-sirketler-geliyor/dunya/dunyadetay/16.12.2011/1476131/default.htm • http://www.telegraph.co.uk/finance/migrationtemp/2802185/Where-Majors-Fear-To-Tread.html • http://www.milliyet.com.tr/irak-petrolunde-para-tamam-genel-enerji-kazancli-cikacak/ekonomi/haberdetay/19.01.2010/1187717/default.htm • http://www.cnnturk.com/2011/dunya/11/28/irakta.petrol.savaslari/638363.0/index.html
Giriş Petrol, içinde bulunduğumuz çağın dünya siyasetini belirleyen en önemli etmenlerden bir tanesidir. Sanayileşmiş ülkeler açısından, enerji kaynaklarının elde edilmesi ve güvenliğinin sağlanması, vazgeçilmez hedefleridir. Enerji kaynakları ile tüketim merkezlerini buluşturan taşıma hatları, geçtiği güzergahları da önemli hale getirmektedir. Bu işlemin gerçekleştiği güzergahları elinde bulunduran devletin çok büyük askeri ve ticari gücü elinde bulundurması gerekmektedir. Geçmişten günümüze Ortadoğu’da baharat ve ipek ticareti önemli bir yer tutarken günümüzde bunun yerini petrol almıştır. Bölgede petrol sahalarının bolluğu birçok ülkeyi bu yöne çekmektedir. Enerji kaynaklarının egemenliğine dayalı bir siyasi anlayışın dünya siyasetine yerleşmesi ile bölgeye ilgi artmış ve bu durum birçok Arap ülkesini zenginleştirmiştir.
Bu çalışmada, dünya petrol rezervinin yaklaşık %10’unu topraklarında bulunduran Irak’ın, petrol yatakları ve rafinelerin ülkedeki dağılışı ile uluslararası petrol şirketlerinin ülke ile olan ilişkileri ele alınacaktır.
Irak’ın Petrol Yatakları
Orta Doğu ülkeleri arasında, rezervleri en zengin ülkeler arasında yer alır. Yaklaşık 138.3 milyar ton (1 trilyon, 16 milyar varil) dolayında olduğu anılan işletilebilir dünya rezervlerinin, 13.4 milyar tona yakın bir kısmının (99.84 milyar varil), yani % 9.7'lik bir payının, Irak topraklarında bulunduğu hesaplanmaktadır. Buna göre ülke, bugünkü bilgilerimize göre, Orta Doğu ülkeleri toplam petrol rezervlerinin (89.75 milyar ton olup, dünya rezervlerinin % 65'ini oluşturur), yaklaşık %15'ine 8 sahiptir. Bu ülkeler arasında, Suudi Arabistan'dan sonra (dünya rezervlerinin % 25.8'i), Orta Doğu’nun ve dünyanın rezerv bakımından ikinci zengin ülkesi durumundadır.
Irak petrol havzalarının coğrafî dağılışı, üç grupta incelenebilirler:
1) Kuzey Irak Petrol Yatakları: Bunlar, bir kaç yöreye ayrılarak incelenebilirler:
a) Musul Petrol Yatakları: Dicle ırmağı vadisi batısında ve genel olarak Musul petrol yatakları diye bilinen havza, kuzey-güney doğrultusunda, yaklaşık 130 km.lik bir uzunluk ve 2-3 km.lik bir genişlik gösterir. Bu havzada işletilen başlıca yataklar Ayn-Zalah, Butmah, Kaseb, Sasan (Ash-Shura), Kayyarah, Necme, Ceven, ve Türkiye sınırlarına yakın olan Muşora yatakları olarak burada hatırlanabilirler Musul'un kuzeyinde, Duhuk-Zahu arasında yer alan yataklar da, bu havzanın devamıdır.
b) Kerkük Petrol Yatakları: Dicle ırmağı vadisi doğusu ve Zagros Dağları batı ön-çukuru sahasında işletilirler. Havza, kuzeybatı-güneydoğu istikametinde, yaklaşık 100 km.lik bir uzunluk gösterir. Irak topraklarında petrol, az önce de ifade edildiği üzere ilk kez bu havzada, Kerkük güneyindeki Baba Gurgur kuyusu rezervinde, 1927'de işletilmeye başlanmıştır. Hemen hemen 3-4 km.lik bir genişlik gösteren havzanın başlıca yatakları Altınköprü, Bayhasan, Cemcemal, Çembur ve Palhane, gibi işletme bölgeleridir.
2) Orta Irak Petrol Yatakları: Bu yataklar, pek önemli değildir. Hemen hemen, Irak-İran sınırında yer alırlar. Diyale (Divale) ırmağı güneydoğusunda ve Hanikin ile Nefthane çevresinde işletilirler.
3) Güney Irak Petrol Yatakları: Basra kenti güneybatısında yer alırlar. Havza, Rumeyle veya Ar-Rümaylah adıyla tanınır. Havzanın keşfi, 1953-1958 yılları arasına rastlar. Havza, başlıca dört 11 işletme bölgesinden oluşur: Bunlar; Zübeyr (Az-Zubayr), Şuayba (Az-Su'aybah), Rümeyle (ArRümaylah) ve Luhays (Az-Luhays) diye hatırlanabilirler. Bu bölgede, 75 kadar kuyu işletilmektedir. Üretim, bir yandan Basra rafinerisi tesislerinin beslerken, bir yandan da, Kuzey Irak petrol üretiminin bir kısmını buraya aktaran petrol boru hattı ile Şatt-ül Arap su yolu boyunca, kıyıdaki Fav limanı dolum tesislerine ulaştırılır ve buradan ihraç edilir.
Irak'ın petrol üretimi durumuna gelince; İç ve dış siyasal sorunlar nedeniyle Irak'ın ham petrol üretimi istikrarsızdır. Irak'ta ilk petrol, 1827'de çıkarılmış olmakla birlikte bazı nedenlerden dolayı ekonomik anlamda üretime, 1934-1935 devresinde başlanabilmiştir. Ancak, İkinci Dünya Savaşı ve Irak'ın iç yönetimindeki istikrarsızlıklar gibi nedenlerle üretim, yaklaşık 1950 yılı öncesinde, 3-4 milyon tonun üzerine pek çıkamamıştır (Doğanay,1998).
Ülke üretimi, 1950 yılından sonra artmaya devam ederek, 1950-1960 devresinde 40 milyon tona kadar çıkmıştır. Bu artışta esas rolü, 1952 yılında tamamlanan Musul-Kerkük-Sayda (Lübnan) ve Musul-Kerkük-Tartus-Banyas (Suriye) petrol boru hattı ile 1953-1958 devresinde giderek işletmeye açılan Güney Irak petrol yatakları tarafından ülke üretimine olan katkı oynamıştır.
İran Savaşı’ndan hemen önce (1980), yıllık 138 milyon tonluk ham petrol üretimiyle, ham petrol üreten ülkeler arasında beşinci sırada yer alan Irak, önce İran savaşı, ardından Körfez Savaşı sonrasında (1995) 28. sıraya gerilemiştir. Aynı şekilde petrol ihraç eden ülkeler sıralamasında ise 37. sıraya inmiştir.
Bununla birlikte, 1980-1988 yılları arasında devam eden İran-Irak Savaşı ve 15 Ocak 1991'de başlayan Körfez Savaşı (A.B.D, İngiltere. Fransa ve diğer Avrupa ülkelerinin oluşturduğu birleşik ordu, Irak güçlerini savaşla Kuveyt'ten çıkardı ve 28 Şubat 1991'de ateşkes ilan edilmesiyle sonuçlandı) hemen sonrasında, B.M. teşkilâtı tarafından bu ülkeye ekonomik ambargo uygulanması, bütün ülke ekonomisini olduğu gibi, petrol üretimini de, sekteye uğratmıştır.
Birleşmiş Milletler Teşkilatı, Körfez savaşını takip eden yıllarda, halkın yaşadığı sefaleti ortadan kaldırmak amacıyla gıda karşılığında petrol ticaretine -kontrollü olmak şartıyla- müsaade etmiş ve petrol üretiminde artışlar gerçekleşmeye başlamıştır. B.M teşkilatı ile Irak yönetimi arasındaki sınır harbi, 2003 yılına kadar devam etmiştir. 20 Mart 2003 günü A.B.D, Bağdat’ı bombalayarak ikinci Irak operasyonu başlatılmış, müttefikleriyle beraber bir haftalık kısa bir kara operasyonuyla da Irak’ı İşgal etmiştir. Savaşın, 1 Mayıs 2003 tarihinde bittiği A.B.D tarafından ilan edilmiş olsa da, Irak’taki huzur ortamı bir türlü sağlanamamıştır. Uygulanan ambargoların ve savaşın olumsuz etkileri ortadan kalkınca, hiç şüphesiz ki Irak, eski yüksek üretim düzeyine tekrar kolaylıkla gelebilecektir. Nedeni ise, rezervlerinin çok zengin oluşudur, diyebiliriz (Doğanay,1998).
Bugün Irak'ta yaklaşık 225 petrol kuyusu işletilir (1947'de 80 adet). Kuyu başına yıllık verim, 600 ila 650 bin tonu bulur (çok verimli). Bu sayının % 98'i kendiliğinden akan kuyular olup, ek harcamaları yoktur. Ülke, yıllık millî gelirinin % 90'a yakınını ve dış ticaret gelir kalemlerinde ise, yaklaşık % 80 ila % 85'lik bir payını petrol gelirinden sağlar. Ülkenin başlıca büyük petrol rafinerileri, Bağdat, Basra, Baiji, Hadise ve Kerkük rafinerileridir. Ayrıca, Musul ve Hanikin’de de petrol rafinerisi vardır. Ülke petrol boru hattı toplam uzunluğu, 5000 km.yi aşar (1992'de 5075km.kadardı) (Doğanay,1998).2003 yılında boru hatlarının uzunluğu, 5418 km.si petrol, 1739 km.si doğalgaz ve 1343 km.si de rafineri üretim hattı olmak üzere toplam 8500 km.ye ulaşmıştır.
Irak’taki Uluslararası Petrol Firmaları
Irak’ta kontratları bulunan önde gelen şirketler BP (İngiltere), Shell (Hollanda), Total (Fransa), Exxon Mobil (ABD), General Electrics (ABD), Siemens (Almanya), Hyundai Mühendislik (Güney Kore), HBSC (İngiltere), Gazprom Neft (Rusya), Lukoil (Rusya), CNPC (Çin) ve Katar Telekomünikasyon’dur.
Bu firmaların Irak petrolündeki paylarına bakacak olursak BP firmasının Irak’ın güney bölgesindeki 17.8 milyar varillik Rumeyla petrol yatağının %38’ine sahiptir. Aynı bölgede CNPC firması ise bölgenin %37’sine sahiptir.
Yine Irak’ın güneyinde bulunan 8.6 milyar varillik Batı Kurna 1 adlı petrol bölgesinde iki şirket pay sahibidir. Bunlar, bölgenin %30’una sahip olan Shell ve bölgenin %60’ına sahip olan Exxon Mobil firmalarıdır.
Bununla beraber Batı Kurna 1 bölgesinin hemen doğusunda yer alan 12.9 milyar varillik hacme sahip olan Batı Kurna 2 Bölgesinde ise, bölgenin %56.25 hissesine sahip Rus firması Lukoil ve bölgenin 18.75’ini elinde bulunduran Norveç Petrol Şirketi Statoil bulunmaktadır.
Irak’ın güneydoğusunda bulunan ve Batı Kurna 1 ve 2 bölgelerinin kuzeyinde yer alan 4.1 milyar varillik Halfaya sahasında ise Fransız şirketi Total’in %18.75’lik hissesi bulunmaktadır. Irak’ın kuzeyinde yer alan Taqtaq ve Tawke adlı sahaların işletmelerini ise Norveç ve Türk firmaları yürütmektedir. Taqtaq petrol sahası Türk şirketi Genel Enerji ve Kanadalı Addax Petroleum tarafından işletilirken, Tawke'deki de Norveçli DNO şirketi tarafından işletilmektedir.
Sonuç
Irak, küresel petrol politikalarında geçmişte olduğu gibi gelecekte de önemli ve etkili bir konum teşkil edecektir. İşgal sonrası ABD’nin Irak’tan çekilmesi ile enerji devlerinin Irak'taki petrol pastası üzerindeki mücadelesi de hız kazanacaktır. Uzmanlar, özellikle başta İngiliz firmaları olmak üzere Avrupa firmalarının bölgedeki etkinliklerini arttıracaklarını söylemektedirler.
Irak hükümetinin amacının, ülkenin savaş sonrasında bir türlü artamayan petrol üretimini birkaç yılda ikiye katlamak ve bu parayla ülkeyi yeniden inşa etmek olduğunu söyleyebiliriz. Hükümet, bunu petrol fiyatlarının düştüğü bir dönemde yapabilmek için de yabancı sermayeye ve yabancı uzmanlara ihtiyacı olduğunu savunmaktadır. Buna karşılık Irak meclisi, Petrol Bakanlığı ve kamuoyunda geniş bir kesim, yabancı şirketlerin devreye girmesine şiddetle karşı çıkmakta ve Irak'ın kendi imkanlarını kullanmasını istemektedirler.
Sonuç olarak Irak’taki belirli bir kesim, yabancı petrol firmalarının kendi ülkelerinde cirit atmalarına karşı olsalar da, önümüzdeki yıllarda yabancı firmaların Irak’ta kurulan yeni hükümet ile işbirliği içerisinde olup daha fazla saha kapmaya çalışacaklarını söyleyebiliriz. Kaynaklar
• Irak’ın Başlıca Coğrafi Özellikleri ve Petrol Yatakları, İkinci Ortadoğu Semineri (Dünden Bugüne Irak), 27-29 Mayıs 2004, Elazığ (DOĞANAY,H. İle birlikte), (e.t) 11 Aralık 2011, http://perweb.firat.edu.tr/personel/yayinlar/fua_299/299_19111.pdf • Doğanay, H., 1998, Ekonomik Coğrafya 2, Enerji Kaynakları, Genişletilmiş 2.Baskı, Şafak Yayınevi, Erzurum. • http://www.bbc.co.uk/turkish/news/story/2009/06/090630_iraq_oil.shtml •http://www.posta.com.tr/ekonomi/HaberDetay/Dunya_devi_Kuzey_Irak_ta_petrol_arayacak.htm?ArticleID=95668 • http://haber.sol.org.tr/dunyadan/kuzey-irakta-petrol-ihraci-basladi-haberi-14237 • http://dunya.milliyet.com.tr/generaller-gitti-sirketler-geliyor/dunya/dunyadetay/16.12.2011/1476131/default.htm • http://www.telegraph.co.uk/finance/migrationtemp/2802185/Where-Majors-Fear-To-Tread.html • http://www.milliyet.com.tr/irak-petrolunde-para-tamam-genel-enerji-kazancli-cikacak/ekonomi/haberdetay/19.01.2010/1187717/default.htm • http://www.cnnturk.com/2011/dunya/11/28/irakta.petrol.savaslari/638363.0/index.html
