İran, Rusya’yı BM Uluslararası Adalet Divanı’na Şikâyet Etti

Dr. Ilyas KAMALOV, ORSAM Avrasya Danışmanı
Rus yetkililer, bir taraftan İran’ın nükleer sorununu çözmek, diğer taraftan İran’ın da Orta Doğu’da başlayan “yeniden yapılandırılma” sürecine dâhil edilmesini engellemek için çaba sarf ederlerken, İran Rusya’yı BM Uluslararası Adalet Divanı’na şikâyet etmiştir. Şikayetin sebebi ise 2007 yılının sonunda iki ülke arasında Rusya’nın İran’a S-300 füzelerini satma konusunda anlaşmaya (değeri 800 milyon dolar) varmalarına rağmen Moskova’nın söz konusu füzeleri teslim etmemesidir. Rosoboroneksport adlı Rus silah şirketinin füzeleri İran’a teslim konusunda pek acele etmemesinin nedeni de o dönemde Rusya ile ABD’nin ilişkileri gözden geçirmeleri ve bir yakınlaşma içerisinde olmalarıydı. Böylece Kremlin, S-300 füzelerini İran’a teslim ederek Rusya-ABD münasebetlerinde başlayan söz konusu yakınlaşmaya zarar vermek istememiştir.
 
Haziran 2010’da ise BM Güvenlik Konseyi, İran’ın nükleer programı dolayısıyla bu ülkeye yeni yaptırımların uygulanmasını kararlaştırmıştır. Söz konusu karar, İran’a silah satımının sınırlandırılmasını öngörmüştür. İşin ilginç tarafı, Rusya da söz konusu yaptırımların uygulanması lehine oy kullanmıştır. Ancak Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, S-300 füzelerinin, savunma nitelikli silahlar olduğunu ve BM Güvenlik Konseyi’nin kararının dışında tutulacağını dile getirmişti. Bununla birlikte üç ay sonra Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Dmitriy Medvedev, söz konusu yaptırımları öngören kararı resmî olarak onaylamış (imzalamış) ve S-300 füzeleri de İran’a satılması yasaklanan silahlar listesine dahil edilmiştir. Bunun üzerine İranlı yetkililer, Rusya’yı BM Adalet Divanı’na şikâyet etme kararı almışlardır.
 
Aslında İran’ın bu adımından önce taraflar farklı bir plan üzerinde duruyorlardı. Bu plana göre, İran Rusya’nın S-300 füzelerini Venezuela aracılığıyla satın alacaktı. 2010 yılında Venezuela Devlet Başkanı Hugo Chavez de söz konusu planı uygulamaya hazır olduğunu dile getirmişti. İnterfaks Haber Ajansı’na yaptığı açıklamada İran’ın Rusya Büyükelçisi Mahmud Rıza Sacadî, S-300 füzelerinin satın-alımının büyük ve uzun vadeli bir proje olduğunu ve dolayısıyla üçüncü ülke aracılığıyla projenin gerçekleştirmesinin ileride sorunlar yaratabileceğini, bundan dolayı da tarafların bu planı uygulamadıklarını belirtmiştir.

Mahmud Rıza Sacadî, söz konusu şikayetin hedefinde Rusya olmadığını, tam tersini Adalet Divanı’nın kararının Rusya’nın S-300 füzelerini teslim etmesi sürecini kolaylaştıracağını dile getirmiştir. Adalet Divanı’nın nasıl bir karar alacağını kestirmek güçtür, ancak her ihtimalde olayın bu yönde gelişmesinin, Rusya’nın lehine olduğunu söylemek mümkündür. Zira, Adalet Divanı, İran’ı haklı bulduğu hâlde, Rusya silah teslimatını gerçekleştirecek ve ABD ile İsrail’in eleştirilerine karşı elinde “Adalet Divanı’nın kararı” gibi önemli bir kozu olacaktır. Adalet Divanı İran’ın şikâyetini BM Güvenlik Konseyi’nin kararına istinaden haksız bulduğu hâlde ise Moskova, aynı kozu (“Adalet Divanı’nın kararını”) bu sefer İran’ın itiraz ve taleplerine karşı ileri sürecektir.
 
S-300 füzeleri de dahil olmak üzere silah satımı, Rusya’nın önemli gelirlerinden biri olduğu gibi, İran da Rusya’nın en önemli müşterilerindendir. Buna rağmen Moskova, yukarıda da belirtildiği gibi İran’a S-300 füzelerini teslim etmeye acele etmemektedir. Anlaşmanın değerinin çok fazla olmaması, İran’ın her ihtimalde kendisinin önemli müşterilerinden biri olarak kalmaya devam edeceğinden emin olması, günümüz şartlarında Batı ile münasebetlerini daha fazla bozmak istememesi ve en önemlisi de her geçen gün daha da karmaşık hâl alan Orta Doğu’da (sıranın İran’a gelmesi de ihtimal dâhilindedir) İran’ı S-300 füzeleriyle donatmak istememesi, Rusya’nın söz konusu anlaşmayı askıya almasının en önemli nedenleridir.