İran, Su Sorununu Çizeceği Yeni “Ulusal Su Koruma Planının” ile Çözme Adımları Atıyor

Dr. Tuğba Evrim Maden, ORSAM Su Araştırmaları Programı Uzmanı, temaden@gmail.com
3 Ağustos 2013 tarihinde göreve başlayan İran Yeni Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, seçim sürecinde Urmiye gölünün kurtarılmasının projeleri içerisinde öncelikli olduğunu belirterek dikkatleri üzerine çekmişti.  Seçilmesiyle birlikte, 19 Ağustos 2013 tarihinde Ruhani,  Urmiye gölünü kurtarmak için Enerji Bakanı Başkanlığında bir çalışma grubu kurmuştur.  Aslında Urmiye gölünün kuruma süreci, İran’da özellikle son yıllarda yaşanan su sıkıntısını da ortaya çıkarmıştır.
 
İran’ın su sıkıntısı içinde bulunduğu iklim şartlarının etkisiyle birlikte yoğun nüfus ve su kaynakları yönetimi ile de doğrudan alakalıdır. İran Cumhurbaşkanı, 29 Ekim 2013 tarihinde su kaynakları için toplanan yüksek konseyde su kaynaklarını korumak ve etkin kullanımını sağlamak için “Ulusal Su Koruma Planının” çizilmesi gerektiğini ifade etmiştir.  Bakanlar ve yüksek düzeyli bürokratların yer aldığı toplantıda ayrıca, İsfahan ve Meşhed kentlerinin içme suyu durumu, son dönemlerde üzerinde yapılacak barajlar nedeniyle tartışmalara neden olan Karun nehrinin su kalitesi ve Huzistan eyaletinde nehir üzerinde yer alan 2013 yılında açılan ve ikinci fazı 2015 yılında tamamlanınca İran’ın en yüksek toprak dolgu barajı olacak Yukarı Gotvand Barajı da görüşmelerde yerini almıştır.
 
Ruhani, toplantıda su sorununun milli irade ile çözülmesi gerektiğini dile getirmiş ve ilgili tüm kurumların ve bürokratların bu süreçte görev alması gerektiğini belirtmiştir.
Ayrıca, su kaynakları yönetimi içerisinde söylemleri ile yeni bir atılım içinde olduğu anlaşılan Ruhani, ülkede su hukukunda da değişimler gerçekleştirilmesini belirtmiş ve yanlış su kullanımı ile ilgili yaptırımların arttırılması gerektiğini belirtimiştir. Buna ek olarak su yönetimi içerisine STK’lar ve kullanıcıların da dahil olması yeni yönetim anlayışını güçlendirecektir.
 
İran’ın su sorunun ana nedenlerini tekrar irdelemek gerekirse, yarı-kurak ve kurak iklimin etkisi altında olan İran coğrafyasında yıllık yağış ortalaması dünya ortalamasının üçte biri oranındayken, buharlaşma ortalaması dünya ortalamasının üç katıdır. Kentlerin göç nedeniyle büyümesi, tarımda ve sanayide yaşanan gelişmeler, hem içme suyu hem de suyun diğer kullanımlarına ilişkin taleplerinde sıkıntı oluşmasına sebep olmaktadır.  Kentlerin ve nüfusun artışı, özellikle içme suyu ile birlikte sulama ve sanayide kullanılacak su talebini arttırmaktadır. Artan su ihtiyacını karşılayabilmek için, yeraltı sularından emniyetli veriminin üzerinde çekim yapılırken, daha kurak ve nüfusça daha yoğun havzalarının su ihtiyacını karşılamak üzere su transferi yaparken, elektrik üretme, taşkın koruma, sulama ve su transferi yapmak amacıyla barajlar ve su iletim hatları inşa etmektedir.  İran’ın su ihtiyacını karşılamak amacıyla yaptığı bu projelerin yetersiz olacağını ve İran’ın su kaynakları yönetiminde yeni bir yapılanma ihtiyacının olduğunu daha önce dile getirmiştik. Bu son gelişmeler ile özellikle Ruhani’nin su meselesini öncelikli politika haline getirmesi ile İran’ın bu süreçte başarılı olacağı ihtimalini güçlendirmektedir.