IŞİD Sonrası Türkmenler ve Türkmen Bölgelerinin Durumu

Haziran 2014’te Musul’u ele geçiren IŞİD, bu tarihten sonra uluslararası gündemin ana konusu haline gelmiştir. Etkisi kısa bir sürede Irak sınırlarını aşan IŞİD, uluslararası çapta terörist eylemler gerçekleştirmiş ve yeni bir tehdit unsuru olarak ortaya çıkmıştır. Bununla birlikte, IŞİD Irak ve Suriye’de mevcut yönetimlere karşı savaşarak, kontrol alanları elde etmiştir. Bu durum Irak ve Suriye’de dengeleri değiştirirken, bir terör örgütünün toprak kontrolü ve kontrol ettiği topraklarda yönetimsel hakimiyet elde etmesiyle devlet düzenleri, sosyal yapılar, demografik ve coğrafi faktörler, siyasal sistem gibi unsurlar üzerinde kalıcı olabilecek hasar ve değişikliklere yol açmıştır.

Bu hasar ve değişiklikler özellikle Irak’ta Türkmenleri en derin biçimde etkilemiştir. IŞİD’in Irak’ta ele geçirdiği bölgelerin neredeyse tamamında Türkmenlerin yaşıyor olması, Türkmenleri bu yeni süreçte ortaya çıkan sosyal, siyasal, ekonomik, demografik, askeri ve ekonomik problemlerin doğrudan muhatabı haline getirmiştir. IŞİD’le birlikte Türkmenler sistematik katliamlarla karşı karşıya kalırken, IŞİD nedeniyle yerlerinden zorunlu olarak göçe maruz bırakılmıştır. Yaşadıkları bölgelerde ana etnik unsur olan Türkmenler, zorunlu olarak göç etmeleri nedeniyle gittikleri yerlerde azınlık durumuna düşmüştür. Bununla birlikte IŞİD’in elindeki Türkmen bölgelerinde cereyan eden savaş nedeniyle, Türkmen yerleşimlerinin büyük bölümünde bir yıkım yaşanmış, Türkmenler kimyasal saldırılara maruz kalmış, bazı Türkmen bölgelerine geri dönüş imkanı dahi kalmamıştır. Türkmen bölgelerinin sosyal, ekonomik, siyasi, coğrafi ve idari yapısının tamamen değişim yaşadığını söylemek yerinde olacaktır.

Türkmenler doğrudan IŞİD’in etkisi altında kalmakla birlikte IŞİD’in diğer gruplar üzerindeki etkileri nedeniyle de zarar görmüştür. Bu anlamıyla çok taraflı bir savaşın içerisinde kalan Türkmenler, mezhepsel mücadelenin yanı sıra, Bağdat ve Erbil arasındaki çekişmenin de etkisini olumsuz yönde hissetmiştir. Ayrıca Kürt grupların IŞİD sonrası alan kazanma çabasının bir sonucu olarak başta Tuzhurmatu olmak üzere pek çok bölgede Türkmenler ve Kürtler karşı karşıya gelmiştir.

Elinizdeki bu çalışma da IŞİD sonrası Türkmenlerin durumuna ışık tutmakla birlikte, Türkmenlerin yaşadığı bölgeleri tek tek ele alarak, Türkmen bölgelerinin IŞİD’in yükselişiyle gelişen süreçten nasıl etkilendiğini ortaya koymaktadır. Saha çalışması verilerine dayanarak hazırlanan bu rapor, birincil kaynaklardan elde edilen verilerle desteklenmesi açısından kaynak bir çalışma niteliğindedir.