İspanya’da Su Kaynakları Yönetimi ve AB Su Çerçeve Direktifi
Avrupa’nın en kurak ülkelerinde biri olan İspanya, 504,645 km2 büyüklüğünde olup yıllık ortalama 684 mm yağış almaktadır. Ülke yarı kurak-kurak iklimin etkisinde olup, sulama tarımsal üretimde önemli bir role sahiptir. Artan sulama suyu ihtiyacı, İspanya’da su kaynakları yönetimi konusu tarım amacıyla suyun kullanımına odaklamaktadır, ülkede toplam tüketilen su miktarı içerisinde sulamanın oranı yüzde 80’dir. Su sıkıntısı özellikle ülkenin güneyinde gözlenirken, yeraltı suyunun yoğun kullanımı da söz konusudur. Yağış oranlarının az olduğu yer yer çöllerinde yer aldığı güney bölgelerde özellikle yaz aylarında turizm nedeniyle nüfus yoğunluğu gözlenmektedir. Su sıkıntısına karşın İspanya hükümeti havzalar arası su transferi ve desalinasyon yöntemlerini bir çözüm olarak düşünmüştür. Özellikle Ebro nehri sularını Akdeniz kıyısında bulunan bölgelere transfer edilmesi gündeme getirilmiştir. 2001 yılında hazırlan Ulusal Su Planı içerisinde yer alan proje çevreci örgütler, aktivistler ve kamuoyu baskıları sonucu proje rafa kaldırılmıştır. Başka bir su transferi projesi ise Tajo nehrinden Segura nehrine su transferi projesidir. Bu proje 1933 yılında başlamış, 1966 yılında inşası tamamlanmış, 1979 yılında kamu işleri bitirilmiştir. Projenin uygulanacağı Castilla La Mancha bölgesi 2015 yılına kadar bu transferini bitirilmesini talep etmektedir. Son yıllarda yaşanan kuraklık nedeniyle Tajo nehrinde su azlığı söz konusudur ve Segura nehrine su transferi yapılamamaktadır.
2004 yılında yönetimin başına geçen Rodriguez Zapatero, Ulusal Hidrolik Planda değişiklikler yapmıştır. Yeni hükümet deniz suyunun arıtılması, suyun tekrar kullanılması, su yapılarının yenilenmesi ve su tasarrufu konularına odaklanmıştır. Ayrıca, bu plan tarımsal sulamada, kentlerde ve sanayide artan su talebinin karşılanmasını ve çevrenin korunmasını sağlayacak rasyonel su yönetimi politikaları oluşturulması amaçlamıştır.
AB üyesi olan İspanya, üyeliğin bir gereği olarak AB Su Çerçeve Direktifini yasaları uyumlaştırıp, zaman çizelgesine göre gerekli şartları yerine getirmelidir. İspanya, nehir havza bölgelerini (River Basin Districts) tanımlanmasında sorunlar yaşamaktadır. 20 yüzyılın başından itibaren İspanya, taşkın ve kuraklığa karşı su kaynakları yönetimini nehir havzaları üzerinden yürütmüşlerdir. 1879 yılında İspanya, su mülkiyetini de belirleyen bir su yasasına sahiptir. 1926 yılında nehir havza bölgeleri ilk kez kurulmuş ve 1985 yılında kabul edilen 29 numaralı su kanunu ile geliştirilmiştir. Söz konusu bu yapılar otonom yapılardır ve yüzey suları ile yer altı sularının entegre yönetimi gerçekleştirirken, su kaynaklarının verimli ve sürdürülebilir kullanımının planlaması ve geliştirilmesi; su kullanımı ve dağıtımının yönetilmesi; hem yerüstü hem yeraltı su kalitesinin izlenmesi ve kontrol edilmesini sağlamaktadır.
1985 yılında kabul edilen su yasasına kadar yeraltı suları kamuya ait bir kaynak değildi, alınıp satılabilen özel sulardı. 1978 yılında kabul edilen İspanya Anayasası, suyun yönetimi için özel bir yapı oluşturmuştur, bu yapılar hidrolik konfederasyondur. Bu konfederasyonlar devlet seviyesinde ve özerk seviyede olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Devlet seviyesinde konfederasyonlar, bir özerk bölgeden ötesine akmayan suları, özerk seviyede konfederasyonlar ise birden fazla özerk bölgeye akan sular ele alınacaktır. 2000 yılında kabul edilen AB Su Çerçeve Direktifi, 2003 yılında üye devletlerin sınırları içerisinde yer alan nehir havzalarını belirlemesini ve nehir havza bölgelerini belirlemelerini istemiştir. Madde 3/1’e göre nehir havza bölgeleri bir veya birden fazla nehir havzasının ilgili olan yeraltı sularını ve kıyı sularını da içermektedir. İspanya’da su kaynakları yönetim yüzey suları ve yeraltı sularına odaklı bir biçimde yürütülürken, direktif geçiş suları ve kıyı sularını da içermektedir. İspanya otoritelerine göre nehir havzaları geçiş ve kıyı suları nehir havzalarına ait değildir. İspanya’ya ait bazı özerk bölgeler direktifi uygulamamaktadır. Söz konusu sular devlet seviyesinde otoritelerinin kontrolü altındadır. Direktifin düzenlemesi bir nehir havza bölgesi için geçerliyken, özerk nehri havzasının bir bölümü veya devlet düzeyinde bir havzaya uyumunda problem yaşanmaktadır. Bu doğrultuda direktifin şartlarına göre 2009 yılının sonunda nehir havza yönetim planlarının bitirilmiş olması gerekmektedir fakat İspanya bu görevi henüz yerine getirememiştir. Özerk bölgelerden Galiçya, Balearik adaları, Kanarya adaları, Endülüsya nehir havza bölgelerini kıyı ve geçiş sularını da dahil ederek Direktife adapte etmiştir. Bask bölgesi henüz bu adaptasyonu yapmamıştır. Su kaynaklarının yönetiminde merkez devlet ile özerk bölgelerin çatışması nedeniyle direktife uyum çalışmaları aksamaktadır.
Referanslar
J. Albiac, J. Uche, A. Valero, L.Serra, A. Meyer, J. Tapia, “The Economic
Unsustainability of the Spansih National Hydrologic Plan”, online at: http://www.unizar.es/econatura/documentos/Trasvasedelebro/1998/Econsust.pdf
A. Kibaroğlu, V.Sümer, İ.Sağsen, Ö.Kaplan, “Türkiye’nin Su Kaynakları Politikasına
Kapsamlı Bir Bakış: AB Su Çerçeve Direktifi ve İspanya Örneği”,
TMMOB Su Politikaları Kongresi, 21-23 Mart 2006, Ankara, s.184-194.
Ana de Marcos Fernádez, “River Basin Districts and River Basin Management
Plans :The implementation of the Water Framework Directive in Spain”, online at:
http://www.havsmiljoinstitutet.se/digitalAssets/1333/1333882_spain.pdf
River Basin Management Plans 2009-2015, online at:
http://ec.europa.eu/environment/water/participation/map_mc/map.htm
