Körfez Gündemi: 13 Ocak-19 Ocak 2020

Suudi Arabistan
Suudi Arabistan Kralı Selman bin Abdülaziz, GKRY (Güney Kıbrıs Rum Yönetimi) Dışişleri Bakanı Nikos Hristodulidis’i Riyad’da kabul etti. Ziyarette ikili ilişkiler konuşuldu. Ziyaretin içeriğine dair daha fazla detay verilmedi. Bunun yanında, Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Prens Faysal bin Ferhan bin Abdullah, Riyad’da Cezayir Dışişleri Bakanı Sabri Bukadum ile bir araya geldi. İkili görüşmeye Suudi Arabistan Afrika İşleri Bakanı ve Suudi Arabistan’ın Cezayir Büyükelçisi katıldı.

Prens Faysal bin Ferhan bin Abdullah, petrol piyasasına ilişkin yaptığı açıklamada istikrarın sağlanması için elimizden geleni yapacağız taahhüdünde bulundu.

Suudi Arabistan Ankara Büyükelçiliği, Türkiye’deki vatandaşlarına Türkiye’ye yatırım konusunda uyarılarda bulundu. Yasalar hakkında tam bilgi sahibi olma ve alım satım yöntemlerinin bilinmesi gerekliliğinin altı çizildi. Suudi Arabistan’da Çince bütün eğitim aşamalarında müfredata dahil oldu. Çince’nin müfredata girmesi, 2017 yılında Kral Selman’ın Pekin ziyaretinde imzaladığı bir anlaşmaya dayanmaktadır.

2019 yılında Suudi Arabistan, idam rekoru kırdı. İnsan Hakları kuruluşu Reprieve yayınladığı bir raporda, ülkede 2019 yılında 184 kişinin idam edildiğini raporladı. Suçlulardan 82’si  uyuşturucu kaçakçılığı, 57’si ise cinayet sebebiyle idam edildi. Yine 2014 yılında 88, 2015 yılında 157 kişi idam edilmişti. Geçtiğimiz yıla kadar sayı aynı kalmıştı. 2020 yılında ise Reprieve, şu ana kadar 4 kişinin idam edildiğini bildirdi. 2019 yılındaki sayıya, Kaşıkçı davası sebebiyle hüküm giyen 5 kişi ve 23 Nisan’da hepsi aynı gün idam edilen 37 kişi de dahildir.

ABD’de FBI (Federal Bureau of Investigation) tarafından hazırlanan bir raporda, Suudi Arabistan’ın ABD içerisinde ağır suçlara karışan vatandaşlarını yargılanmaktan kaçırdığı iddia edildi. Önemli bir kısmı gizli kalan rapor Suudi yetkililerinin ABD’de giriştikleri usulsüzlükleri belgelemektedir. Yine Suudi Arabistan’ın, ülkedeki ABD askerlerinin maliyetlerinin karşılanması için ABD’ye 500 milyon dolar ödeme yaptığı bildirildi. Ödemenin yapıldığı Pentagon Sözcüsü Rebecca Rebarich tarafından açıklandı. Donald Trump konuyla ilgili olarak, Aramco saldırıları sonrasında ABD’nin Suudi Arabistan’a gönderdiği teçhizat ve personellerin maliyetlerinin karşılanması için de Suudi Arabistan’ın bankaya 1 milyar dolar depozit yatırdığını belirtmişti.

Yemen
Yemen’de Suudi Arabistan liderliğindeki koalisyon, GYGK (Güney Yemen Geçiş Konseyi) ile Hadi hükümeti arasında imzalanan Riyad Anlaşması’nın ikinci aşamasına geçildiğini duyurdu. Riyad Anlaşması kapsamında sınırlı oranda esir takası gerçekleştirilmişti. Anlaşmanın ikinci kısmında, barışa yönelik üç ilkenin gerçekleştirilmesi bekleniyor. Tarafların Ağustos 2019 tarihinden önce, Aden, Ebyen ve Şebve’deki pozisyonlarına dönmeleri, ağır silahların Suudi Arabistan liderliğindeki koalisyon tarafından toplanması ve esir takası ile Aden için bir vali ve emniyet müdürünün atanması beklenmektedir.

Yemen’de Husilerin sınırlı oranda ve kesintili saldırıları devam etmektedir. Marib kentinde hükümetin askeri kamplarından birisine yapılan saldırı sonrasında, ölü sayısı 70 dolaylarına yükseldi. Saldırı öncesinde Sana’nın doğusundaki Nehem bölgesinde çıkan çatışma sonucu 23 Husi militanı öldürülmüştü. Söz konusu saldırı Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı tarafından da kınandı. Sudan Hızlı Destek Kuvvetleri Sözcüsü Tuğgeneral Cemal Cuma, yaptığı açıklamada Yemen’de 657 Sudanlı askerin kaldığını belirtti. Yemen’de kalan Sudan’lı askerler savunma görevi görüyor. Sudan daha önceden Yemen’deki Suudi Arabistan liderliğindeki koalisyondan çekileceğini açıklamıştı.Yemen’de Husiler, Suudi Arabistan öncülüğünde kurulan “Kızıldeniz ve Aden Körfezi Kıyısındaki Arap ve Afrika Ülkeleri Konseyi”ne Yemen’in katılımını reddettiklerini açıkladı. Husi liderlerden Mehdi el-Mahşat’ta, konseyi “Suudi Arabistan’ın Yemen halkını kuşatmak için kullandığı en agresif araçlardan birisi” olarak tanımladı.

Katar
Kuzey Afrika ülkeleri ile diplomatik temasların artırılması amacıyla Katar Şura Meclisi, Libya Temsilciler Meclisi delegasyonunu ağırladı. Parlamentolar arası işbirliği imkanları görüşüldü. Katar Dışişleri Bakanı ve Başbakan Yardımcısı, Doha’da Pakistan ve Burundi Dışişleri Bakanları ile görüştü. Katar Başbakanı ve İçişleri Bakanı, Katar’da İş Kanunu’na dahil olmayan işçilerin ülkeden çıkışları ile ilgili yeni bir düzenlemeyi imzaladı. Düzenlemeye göre, geçerli bir iş sözleşmesine sahip işçilerden kamuda çalışan, petrol ve gaz sektörlerinde çalışan, gemilerde çalışan ve tarım işçisi olarak çalışan kişiler geçici ya da kalıcı olarak Katar’ı terk edebilecek. Söz konusu düzenlemenin Katar şirketlerinin uluslararası anlamda daha rekabetçi olabilmesinin önünü açmaktadır.

15 Ocak 2019’da Katar Dışişleri Bakanı Muhammed bin Abdulrahman bin Casım el-Sani, Irak’ı ziyaret etti. Irak Dışişleri Bakanı Muhammed Ali Alhakim ile bölgedeki güncel olayları görüşen bakan, Irak topraklarında gerçekleşen ABD’nin ve İran’ın karşılıklı saldırılarından sonra bölgedeki tansiyonun düşürülmesi gerektiğini belirtti. Irak Bölgesel Kürt Yönetimi (IKBY) ile de görüşen Katar heyeti, aynı şekilde bölgedeki gerilimin azaltılması gerektiğini söyledi ve Katar ile IKBY arasındaki ticaret ve iş ilişkilerinin arttırılmasını taahhüt etti. Irak’ın tekrar bir savaş alanı olmasına kesinlikle karşı oldukları belirtildi.  

Birleşik Arap Emirlikleri
Abu Dabi Veliaht Prensi Muhammed bin Zayid, Körfez turu kapsamında Abu Dabi’ye bir ziyaret gerçekleştiren Japonya Başbakanı Shinzo Abe’yi kabul etti. BAE Japonya Büyükelçisi Khaled Omran Al Amiri de konuyla ilgili olarak, BAE ve Japonya arasındaki dostluğun gelişmekte olduğunu belirtti. BAE, 2019 yılı içerisinde Çin ile de üst düzey temaslarını artırmıştı. Muhammed bin Zayid, hafta içerisinde Suudi Arabistan Enerji Bakanı Prens Abdülaziz bin Selman el-Suud ile bir görüşme gerçekleştirdi. Enerji Bakanı, Abu Dabi Sürdürülebilirlik Haftası dolayısıyla BAE’yi ziyaret etmişti.

BAE borsasında, ticaret şirketlerinin piyasa değeri 7,1 milyar BAE Dirhemine ulaştı. First Abu Dhabi Bankası ile Abu Dabi Ticaret Bankası’nın hisse değerleri yükselirken, Abu Dabi İslam Bankası’nın hisseleri değer kaybetti. Londra Uluslararası Tahkim Mahkemesi, Cibuti ve DP World anlaşmazlığında, DP World’un haklarının geri verilmesine hükmetti. Mahkeme kararına göre, Cibuti Şubat 2018 tarihinde, DP World’ü Doraleh terminalinden zorla çıkardı ve bu sebepten yasadışı hareket etti. Doraleh Konteyner Terminali Cibuti’de yer alan en büyük işveren ve en büyük gelir kaynaklarından biri olarak bilinmektedir. Sudan’da Konsey Başkanı General Abdul Fatteh el-Burhan Abdulrahman ile bir görüşme gerçekleştiren BAE Dışişlerinden Sorumlu Devlet Bakanı Enver Gargaş, ziyaretini tamamladı. Muhammed bin Zayid, Mısır Cumhurbaşkanı Abdul Fettah el-Sisi ile Kızıldeniz Güney Askeri Bölgesi’nde bulunan Barnis Askeri Üssü’nün açılışına katıldı. Üs, Mısır’ın Güney Filosu’nun operasyonlarını desteklemekten sorumlu olacak.

Dubai Emiri Muhammed bin Raşid el-Maktum, Dubai Basın Kulübü’nün kutlamalarına katıldı. Söz konusu kutlamalarda, “2020 Arap Medyasının Başkenti” unvanı da Dubai’ye devredildi. 2020 yılında Dubai’ye devredilen ünvan, Arap Bilgi Bakanları Konseyi tarafından devrediliyor. 2019 yılında Arap Medyasının Başkenti ise Riyad idi. Günümüzde Dubai’de 4 binden fazla medya şirketi bulunuyor.

Dubai’nin petrol dışı dış ticareti, 2019 yılının ilk 9 ayı verilerine göre %22 arttı. Buna göre petrol dışı dış ticaret 83 mişyon tona yükseldi. 2018 yılının aynı döneminde söz konusu rakam 68 milyon ton idi.

Libya Devlet Yüksek Konseyi Başkanı Halid el-Mişri, BAE’nin Moskova Maslahatgüzarının, Libya ateşkesini engellediğini açıkladı. Moskova’da düzenlenen ateşkes görüşmeleri sırasında Hafter’in heyetinde Körfez ülkelerinden de temsilcilerin olduğu belirtildi. 13 Ocak tarihinde gerçekleştirilen görüşmeler sonrasında Hafter anlaşma metnini imzalamayarak Moskova’yı terketmişti.

ABD’nin ünlü iş dergisi Forbes, Muhammed bin Zayid ile ilgili bir yazıya yer verirken “askeri ve finansal kaynakları bölgedeki demokratik eğilimli yapıları yıkmak için kullanan diktatör” ifadesine yer verdi. Ayrıca Obama yönetimindeki üst düzey yetkililerden bazılarının Muhammed bin Zayid’i “tehlikeli ve dürüst değil” şeklinde tanımladıkları belirtildi.

BAE bir süredir ertelenen bir proje sonucunda Abu Dabi’nin ez-Zufra bölgesine Mart ayında tamamlanacak bir nükleer reaktör inşa ediyor. Barakah isimli nükleer santralin, Ortadoğu’daki ilk barışçıl, ticari ve güvenli nükleer enerji kullanımına olanak sağlayacağı iddia edilmektedir. Nuclear Consulting Group’tan Paul Dorfman, Barakah’ın dizaynının riskler içerdiğini belirtti. Geçtiğimiz Mart ayında Katar, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’na bir mektup göndererek herhangi bir radyoaktif sızıntının Doha’ya 5 ila 13 saat arasında gelebileceğini ve bu durumun risk içerdiğini belirtmişti.

Umman
Umman’ı 1970-2020 yılları arasında yöneten Sultan Kabus’un vefatının ardından göreve başlayan Sultan Heysem bin Tarık bin Teymur el-Said, dış politikada Sultan Kabus’un yolundan gidileceğinin altını çizdi. “Bir arada yaşama, iyi komşuluk, iç işlerine karışmama, egemenliğe saygı” gibi kaideler üzerinden hareket edileceğini duyurdu. Sultan Kabus’un vefatı sebebiyle taziyeler sırasında, Umman’ın Yeni Sultanı Heysem bin Tarık, Japonya Başbakanı Shinzo Abe ile de bir görüşme gerçekleştirdi. Japonya Başbakanı, Körfez bölgesine askeri güç gönderme planları hakkında Körfez ülkelerini bilgilendirmek amacıyla Suudi Arabistan, BAE ve Umman’a bir dizi ziyaretler düzenlemişti.

Kuveyt
2019 yılında Kuveyt’in 40bin yabancı işçiyi sınır dışı ettiği belirtildi. 2018 yılında da Kuveyt’ten 34 bin yabancı işçi sınır dışı edilmişti. 2019 yılında sınır dışı edilen işçilerin 13binini kadınlar oluştururken 27binini de erkekler oluşturdu. Milliyetlerine göre Hint, Bangladeşli ve Mısırlı işçiler ilk üç sırayı oluşturdular.

Kuveyt, 2020-2021 mali yılı için beklenen bütçe açığının 30.4 milyar dolar olduğunu belirtti. Güncel bütçe açığının tahminlerden (27 milyar dolar) fazla olduğu açıklandı. Bütçe planlamasına göre Kuveyt’in bu yıl içerisinde günlük 2.8 milyon varil petrol üretmesi beklenmektedir. Kuveyt kamu gelirlerinin %80’i petrolden karşılanıyor.