Körfez Gündemi: 27 Ocak-02 Şubat 2020

Suudi Arabistan
Kral Selman bin Abdülaziz ve Veliaht Prens Muhammed bin Selman Riyad’da UNESCO Genel Müdürü Audrey Azoulay ile bir araya geldi. Görüşmede Suudi Arabistan’ın ekonomik kaynaklarını çeşitlendirmeyi amaçlayan “2030 Vizyonu” ile BM’nin “2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri” doğrultusunda işbirliği olanakları üzerinde duruldu. Bunun yanında Kral Selman bin Abdülaziz, görev süresi dolan Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) Genel Sekreteri Abdullatif bin Raşid ez-Zeyyani’yi kabul etti. Ez-Zeyyani görevini Kuveytli Nayif el-Hejref’e devretti. Görev değişimi töreni de Riyad’da düzenlendi.  

Suudi Dışişleri Bakanı Prens Faysal bin Farhan Bulgaristan Cumhurbaşkanı, Başbakanı ve Dışişleri Bakanı ile görüştü. Görüşmeler sırasında iki ülkenin de ortak tehdit olarak gördüğü radikalleşme ve terörle mücadele konusunda çabaların artırılmasına karar verildi. Suudi Arabistan’ın diplomatik temasları, Savunma Bakanı Yardımcısı Halid bin Selman’ın Pakistan Genelkurmay Başkanı’nı kabul etmesi ile devam etti. İki ülke arasındaki askeri işbirliğinin geliştirilmesi konusunda görüşme gerçekleştirildi.

Suudi Arabistan Dışişleri Bakanlığı, ABD Başkanı Donald Trump’ın “Yüzyılın Anlaşması” barış planı ile ilgili çabalarının takdir edildiğini bildirdi. Filistin meselesine yönelik adil ve kapsayıcı çabaların destekleneceği ifade edildi. Suudi Arabistan ayrıca, Filistin ve İsrail taraflarını ABD himayesi altında doğrudan müzakerelere başlamaya teşvik etti. Yine “Yüzyılın Anlaşması” ile ilgili olarak, İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Abbas Mousavi, Suudi Arabistan’ın İran heyetinin İslam İşbirliği Teşkilatı toplantısına katılmasını engellediğini iddia etti. Suudi yetkililer İran heyetinde bulunan kimselere vize vermedi. İran, Suudi Arabistan’ın söz konusu hamlesini İslam İşbirliği Teşkilatı’na bildirdi. İslam İşbirliği Teşkilatı toplantısı ABD Başkanı Donald Trump’ın sunduğu Yüzyılın Anlaşması planını tartıştı.

Suudi Arabistan, İngiliz futbol kulübü Newcastle United’ın yeni sahibi olabilir. Suudi Arabistan Devlet Fonu’nun 350 milyon sterlin karşılığında İngiliz kulübünü satın alması bekleniyor. 2013 yılında Suudi prens Abdullah bin Musat bin Abdülaziz el-Suud Sheffield United’ın yarısına ortak olmuş, 2019 Şubat ayında ise kulübün tamamını satın almıştı. Suudi Arabistan’ın bu hamleleri, ülkenin uluslararası alanda görünürlüğünü artırmayı amaçlamaktadır. Bu anlamda Suudi Arabistan, İspanya Kral Kupası, Dakar Rallisi ve bazı Boks maçları gibi spor organizasyonlarında ülke fonunun kullanılmasını ve bu organizasyonların Suudi Arabistan’da gerçekleştirilmesini istiyor. Muhammed bin Selman daha önceden, bir diğer İngiliz futbol kulübü Manchester United’ı satın alma girişiminde bulunmuş fakat başarılı olamamıştı.

Yemen
Yemen’in kuzeyinde yer alan el-Cevf bölgesinde, Sana’nın doğusundaki Nihm bölgesinde ve geçtiğimiz haftalarda Husilerin el-İstikbal askeri kampına saldırı düzenledikleri Sana’nın doğusundaki Ma’rib bölgesinde Suudi Arabistan liderliğindeki koalisyon ve Husiler arasında çatışmalar devam etmektedir. Nihm bölgesindeki Husi unsurlarına Suudi Arabistan liderliğindeki koalisyon tarafından Ma’rib saldırısının misillemesi anlamında hava saldırıları düzenlenmişti. Çatışmalar sırasında Husiler, Nihm bölgesinde belirli noktalarda kontrol sağladılar. Bu sebepten, Nihm bölgesindeki Hadi hükümeti güçleri buradan çekilmek durumunda kaldı. Nihm bölgesindeki başarısızlıklardan sonra Cumhurbaşkanı Hadi orduda bir takım görev değişikliklerine gitti.

Yemen’in batısındaki gelişmelere bakıldığında, Hudeyde liman kentinde ve çevresinde de çatışmalar devam etmekte, Husiler bölgeden çekilmemektedir. Fakat devam eden çatışmalar ile birlikte, Husilerin üst düzey yetkililer de dahil olmak üzere birçok kayıp verdiği bildirilmektedir. Güneydeki ed-Dali bölgesinde de devam eden çatışmalarda, Meşru Yemen Ordusu kayıplar vermesine rağmen Husi hedeflerine yönelik ilerlemesine devam etti. Taiz kentinde ise Hadi hükümetinin güçleri ile Husiler arasında çatışmalar devam etti. Bunun yanında, Ebyen bölgesinde Arap Yarımadası El-Kaidesi terörist örgütüne ait militanlar tespit edildi. Militanların bölgedeki güvenlik güçlerine saldırılar düzenlediği belirtildi. Çatışmanın yoğunluğunu artıran bir diğer gelişme ise, 29 Ocak’ta Husilerin, Cizan bölgesinde bulunan Aramco tesislerine SİHA saldırıları gerçekleştirmesi oldu. Aramco yetkilileri roketlerin ve SİHA’ların hedeflerini vurmadan önce engellendiğini belirtti. Husilerin askeri sözcüsü saldırıyı üstlendi. Suudi Arabistan koalisyonu ve Husiler arasında devam eden mücadelenin yanında Yemen’de ABD’nin de SİHA’lar ile etkili olduğu bilinmektedir. Konuyla ilgili bir gelişme olarak, ABD tarafından küresel anlamda en tehlikeli 3. terörist olarak tanımlanan AYEK mensubu Qassem el Reymi’nin öldürüldüğü iddia edildi. El-Reymi, AYEK’in Yemen’deki en üstün komuta kademesinde isimlerden olarak bilinmekteydi.

Katar
Katar Emiri Temim bin Hamed el-Sani, Katar Başbakanı Abdullah bin Nasır bin Halife el-Sani’nin istifasını kabul etti. Söz konusu gelişme üzerine Katar’ın Yeni Başbakanı, Halid bin Halife Abdülaziz el-Sani oldu. Halid bin Halife Abdülaziz el Sani, Katar Emiri’ne daha yakın bir isim olarak görülmektedir. Yeni Başbakan’nın görevini üstlenip kabinesinin başına geçmesi beklenmektedir.

Körfez gündemini ilgilendiren Yüzyılın Anlaşması ile ilgili Katar yönetimi de bir açıklamada bulundu. Katar yönetimi tarafından yapılan açıklamada, “işgal altındaki Filistin’de sürdürülebilir ve adil barışın tesisini hedefleyen tüm çabaların desteklendiği” belirtildi. Katar, çözüm çabalarının “uluslararası meşruiyete ve BM’nin ilgili kararlarına bağlı bir çerçevede olması koşuluyla desteklenebileceğini belirtti. Kalıcı barışın önündeki en büyük engelin başkenti Doğu Kudüs olan, 1967 sınırlarında bağımsız Filistin Devleti’nin kurulması olduğu belirtildi. Katar, Filistin’in haklarını savunma bakımından bölgede Filistin’e en yakın ülke konumunda görülebilecektir.

Katar’ın diplomatik temasları bağlamında, Katar Emiri Temim bin Hamed el-Sani ve Almanya Başbakanı Angela Merkel, Libya’daki gelişmeler üzerine bir telefon görüşmesi gerçekleştirdiler. Turizm ile ilgili gelişmelerde Katar Havayolları (Qatar Airways) Filipinler Futbol Federasyonu ile bir anlaşma imzaladı. Anlaşma gereğince Katar Havayolları Filipin Ligi’nin ana sponsoru oldu. Körfez krizinin olumsuz etkileri sebebiyle, Katar Havayolları açısından bu sponsorluk, olumlu bir gelişmeye işaret etmektedir.

Birleşik Arap Emirlikleri
Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, BAE’ye bir ziyaret gerçekleştirdi. Veliaht Prens Muhammed bin Zayid ve Cumhurbaşkanı’nın heyetleri arasında çeşitli mutabakat zaptları imzalandı. BAE ve Kazakistan arasındaki ilişkilerin geliştirilmesi ve ortak çıkar alanlarında işbirliği sağlanması gerekliliği konusunda mutabık kalındı. Muhammed bin Zayid diplomatik temaslarına, Moritanya Devlet Başkanı Ould Gazuani’yi kabul ederek devam etti. Muhammed bin Zayid ve Moritanya Devlet Başkanı’nın heyetleri arasında çeşitli mutabakat zaptları imzalandı. İki ülke arasındaki ilişkilerin geliştirilmesine vurgu yapıldı. Bu anlamda BAE, Moritanya’ya yatırım ve kalkınma projelerinde kullanılmak üzere 2 milyar dolar kredi tahsis edecek. Körfez ülkelerinin artan Kuzey Afrika ülkeleri temasları dahilinde, Cezayir ve Tunus Cumhurbaşkanları, BAE Dışişleri Bakanı Abdullah bin Zayid’i kabul ettiler. Abdullah bin Zayid, BAE’de yaşayan 30,000 Cezayirlinin ikinci ülkeleri olmaktan mutluluk duyduğunu belirtti. Muhammed bin Zayid de Burkino Faso Cumhurbaşkanını kabul ettiği sırada, BAE’nin Afrika ülkeleriyle ilişkilerine öncelik verdiğini belirtti.

BAE Dışişlerinden Sorumlu Devlet Bakanı Enver Karkaş, Sudan Dışişleri Bakanı Ömer Gamar Eldin İsmail ile görüştü. İkilinin görüşmesi, Kahire’deki Arap Dışişleri Bakanları’nın acil durum toplantısı sırasında gerçekleşti.

BAE geçtiğimiz hafta Barakah Nükleer Enerji Santrali’nin açılmasını 2020 yılında belirlediği hedeflerden olarak göstermişti. Bu hafta ise, Emirlikler Nükleer Enerji Şirketi’nin ajanslarından Nawah Enerji Şirketi, Abu Dabi’nin ez-Zufra (al Dhafra) bölgesinde bulunan Barakah Nükleer Enerji Santrali’nin 1. Ünitesinin çalışmaya hazır durumda olduğunu açıkladı. Barakah tam kapasite çalışmaya başladığında yılda 21 milyon ton karbon emisyonunun salınmasını engelleyecek. Bu, yılda 3.2 milyon otomobilin trafikten çekilmesi ile eş anlamlı olacak. BAE için nükleer enerji faaliyetlerinin başarıya ulaşması anlamına gelmektedir. Zira, Barakah santrali için 2008 yılından bu yana işlemler devam etmektedir. Barakah tam kapasite çalıştığında aynı zamanda BAE’nin elektrik ihtiyacının %25’ini karşılayacak. Bu konuda BAE Körfez ülkeleri arasında öncü konumdadır.

BAE “Yüzyılın Anlaşması” barış planının duyurulduğu toplantıya Washington Büyükelçisi Yusuf el-Uteybe ile katılım gösterdi. Yusuf el-Uteybe, BAE’nin Washington Büyükelçiliği tarafından yayınlanan metinde plana destek sunmasının yanında, planın müzakerelere dönüş için önemli bir başlangıç noktası olduğunu belirtirken, ABD’nin konuyla ilgili çabalarını takdir edildiğini belirtti.

Umman
Umman’ın ABD Başkanı Donald Trump’ın Yüzyılın Anlaşması’nı duyurduğu toplantı da Büyükelçi seviyesinde temsil edilmesi Ortadoğu ülkelerinde eleştiriye neden oldu. Özellikle Filistin kökenliler, Umman’ın Washington Büyükelçisi Hunaina el-Mughairi’nin toplantıya katılmasına tepki gösterdi. Umman, Suudi Arabistan ve BAE’nin yanında söz konusu toplantıya katılmış ve ABD Başkanı Donald Trump söz konusu ülkelere teşekkür etmişti. Son gelişmelere bakıldığında, Umman’ın son dönemde Netanyahu ziyareti ile birlikte İsrail ile ilişkilerinin gelişme potansiyeli olduğu görülmektedir. Fakat Umman’ın, İsrail ve ABD ile çıkarlarını örtüştürme konusunda henüz Suudi Arabistan ve BAE kadar yoğun ilişkilere sahip olmadığı söylenmelidir.

Kuveyt
Kuveyt Dışişleri Bakanlığı, ABD’nin Filistin meselesine çözüm bulma ve Arap-İsrail çatışmasını sonlandırmaya yönelik çabalarının takdir edildiğini, fakat adil ve kapsamlı çözümün, 1967 sınırlarında başkenti Doğu Kudüs olan bağımsız Filistin devletinin kurulmasına bağlı olduğunu belirtti.

Bahreyn
KİK Genel Sekreterliği görevi sona eren Abdullatif bin Raşid ez-Zeyyani, Bahreyn Kralı Hamad bin Isa el-Halife tarafından Bahreyn’in Yeni Dışişleri Bakanı olarak atandı. KİK Genel Sekreterliğinden sonra Dışişleri Bakanlığı önemli bir görev olarak ez-Zeyyani’ye verildi.

“Yüzyılın Anlaşması” barış planının duyurulduğu toplantıya Bahreyn’in Washington Büyükelçisi Abdullah bin Raşid el-Halife de katıldı. Konuyla ilgili olarak Bahreyn Dışişleri Bakanlığı, ABD’nin çabalarını öven bir metin yayınladı. Bahreyn de Suudi Arabistan’ın açıklamasında yer aldığı üzere, Filistin ve İsrail taraflarını ABD himayesi altında müzakerelere başlamaya davet etti.