Körfez Gündemi: 4-10 Şubat 2019

Suudi Arabistan
2 Ekim 2018 tarihinden bu yana 4 aydan fazla bir süre geçmesine rağmen Kaşıkçı cinayetinin sonuçları yankılanmaya devam ediyor. Gün geçtikçe, Suudi yönetimine karşı uluslararası tepki artarak devam ediyor.

BM Yargısız ve Keyfi İnfazlar Özel Raportörü Agnes Callamard, Kaşıkçı cinayetinden Suudi Arabistan yetkililerini (Muhammed bin Selman) sorumlu tuttu. Callamard, 28 Ocak-3 Şubat tarihleri arasında BM himayesindeki görevi kapsamında İstanbul’a bir ziyaret gerçekleştirmişti.

ABD Senatosu’nun Başkan Donald Trump’tan Beyaz Sarayın konuya ilişkin resmi pozisyonunu açıklamasını öngören talep sonuçsuz kaldı. Senato Dış İlişkiler Komitesi’nin talep ettiği bilgi, Muhammed bin Selman’ın cinayetten sorumlu olup olmadığı idi. Fakat Beyaz Saray bu soru özelinde resmi bir açıklama yapmayacağını bir üst düzey yetkili aracılığı ile duyurdu.

İngiliz medyasının haberine göre, AB Suudi Arabistan’ı “kara para ile mücadelede yetersiz kalan 20 ülke” listesine eklemeye hazırlanıyor. Liste açıklandığında, AB ülkeleri bu ülkelerden gelen fonlarla ilgili gelişmiş kontroller yapacak.

Aralık ayında günlük petrol üretimi 10.64 milyon varil olan Suudi Arabistan’ın, Ocak ayı günlük petrol üretimi 10.24 milyon varil seviyesinde kaldı. Ocak ayında böylece günlük üretimde 400,000 varillik bir kesintiye gidilmiş oldu. Günlük petrol üretimindeki kesintiler, Aralık ayında OPEC üyeleri ve OPEC-dışı petrol üreticisi ülkelerin üzerinde anlaştığı günlük üretimde 1.2 milyon varil kesintiye gitme kararı ile alakalı.

Suudi Arabistan yörüngeye 16. uydusunu Fransız Guyana’sından fırlattı. Uydu iletişim imkanlarını ve internet bağlantısını Ortadoğu, Kuzey Afrika ve Avrupa ekseninde güçlendirmek üzere fırlatıldı. Yörüngeye fırlatılan uydu, Suudi Arabistan’ın ekonomisini çeşitlendirme ve kaynaklarını yerelleştirme planı olan “2030 Vizyonu”nun bir parçası.

Birleşik Arap Emirlikleri
Uluslararası Af Örgütü, BAE’nin Yemen’de çatışan milislere batılı ülkelerden aldığı silahları verdiğini doğruladı. Çatışmaların başlamasından itibaren, batılı ülkeler BAE’ye 3.5 milyar Amerikan doları değerinde mühimmat sağladı. Uluslararası Af Örgütü ayrıca, BAE’ye silah sağlayan ülkelerden bu satış işlemlerini durdurmasını istedi.

Katolik Kilisesi’nin lideri Papa Francis, bir ilki gerçekleştirerek Arap Yarımadası’ndan bir ülkeyi, Birleşik Arap Emirlikleri’ni, ziyaret etti. Papa Francis’in BAE’yi ziyaret etmeden önce Yemen’deki savaşın bitirilmesini dilemesi önemli bir gelişme olarak görüldü. Papa BAE ziyaretinde Mısır’ın El-Ezher İmamı Ahmet et-Tayyib ile bir görüşme gerçekleştirdi.

Katar
Katar emiri al-Sani, Pazartesi günü Kuveyt’i ziyaret ederek Kuveyt emiri Sabah al-Ahmet al-Cabir al-Sabah ile görüş alışverişinde bulundu. Kuveyt’in devam eden Körfez Krizi’nde arabuluculuk rolü oynaması, daha önceden de Katar emiri tarafından takdir ile karşılanmıştı. 2018 yılının Aralık ayında, al-Sani Kuveyt’in bölgedeki arabulucu rolüne güvendiğini belirtmişti. Katar, Türkiye ve Umman başta olmak üzere bölge ülkeleri ile yeni ticari ortaklıklar kurarak ablukanın etkilerini en aza indirmişti. Katar emiri, BAE başkenti Abu Dabi’de düzenlenen Asya Kupası’nı müzesine götüren Katar milli futbol takımının bir formasını Kuveyt emirine hediye etti.

27 Aralık 2018 tarihinde Katar hava sahasına Bahreyn tarafından izinsiz giriş yapılması sebebiyle Katarlı yetkililer, BM Güvenlik Konseyi ve BM Genel Sekteri nezdinde Bahreyn aleyhine bildirimde bulundu. Katar, BM’nin örgütün kuruluş şartı dahilindeki görevlerini yerine getirmesini ve Bahreyn’in aynı davranışları tekrar etmesini engellemesini istedi.

Kuveyt
Hafta içinde Kuveyt ve BAE arasındaki bir uyuşmazlık çözüldü. 2017 yılının son aylarında, Dubai’nin devlet bankalarından Noor Bank’te bulunan Kuveyt’e ait 496 milyon dolar dondurulmuştu. Dubai bankasında bulunan 496 milyon dolar, Cayman Adaları’na kayıtlı Kuveytli bir özel şirket grubu olan Port Fund’a aitti. Hafta içinde BAE 496 milyon dolarlık hesabı tekrar aktif hale getirdi. BAE Merkez Bankası ve Noor Bank konuyla ilgili yorum taleplerine henüz karşılık vermedi. Bu hesap 2017 yılında paranın Filipinler’den transferi ile ilgili konular sebebiyle dondurulmuştu.

Yemen
Aralık ayında İsveç’te Yemen iç savaşına ilişkin varılan kısmi ateşkesin uygulanması konusunda ciddi sorunlar var. Hafta içinde savaşan tarafların temsilcileri Kızıldeniz’de bir BM gemisin de Hudeyde özelinde ateşkes anlaşmasının koşullarını tartışmak üzere bir araya geldiler.

Yemen hükümeti ve Husi temsilciler arasında İsveç’te varılan ateşkesin önemli parçalarından birisini “esirlerin değişimi” (prisoner swap) konusu oluşturmaktaydı. Hafta içinde Husiler, “Eğer Suudi Arabistan esir aldığı binlerce Husinin varlığını inkar etmeye devam ederse, esirlerin değişimine ilişkin müzakerelerin tamamlanması aylar sürebilir” açıklamasında bulundu. Savaşan taraflar arasında esir değişimine dair müzakereler Ürdün’ün başkenti Amman’da yapılmaya devam etmekte. Müzakerelerdeki en önemli noktayı, İsveç’te belirtilen 15,000 kişilik esir listesinin üzerinde anlaşılamaması oluşturmakta. Husi temsilci heyetinin lideri Abdulkadir Murtaza, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin esir olarak tuttuğu 7,500 Husinin sadece yüzde 10 kadarını salıvermeye sıcak baktığını ve bunun Husi taleplerini karşılamadığını belirtti.

Fas, Yemen’de merkezi hükümet destekçisi Suudi Arabistan – BAE liderliğindeki koalisyondan çekildiğini açıkladı. Kararı takiben Fas, artık askeri operasyonlara ve koalisyonun bakanlık toplantılarına katılmayacağını açıkladı. Böylece, Körfez Krizi’nde tarafsız fakat Katar yanlısı bir pozisyonda bulunan, Kaşıkçı cinayetinden sonra Suudi Arabistan’a destek mesajı göndermeyen ve cinayet sonrası ilk yurtdışı gezisinde Muhammed bin Selman tarafından ziyaret edilmeyen Fas, Suudi Arabistan ile ilişkilerini daha gergin bir düzeye taşımaktan çekinmedi.

ABD Kongre üyesi Somali asıllı İlhan Omar, Dış İlişkiler Komitesi’nde yaptığı konuşmada ABD yönetiminin Yemen’de Suudi Arabistan’a verdiği desteği eleştirdi. ABD Kongresi’nde ABD yönetiminin Suudi Arabistan’ın Yemen’deki faaliyetlerine verdiği desteğe itirazlar gitgide artmakta.

Bahreyn
Bahreyn Finans Bakanı’nın yaptığı açıklamalara göre Bahreyn’in bütçe açığı 2018 yılına göre %35 azaldı. 2014 yılında petrol fiyatlarının ani bir şekilde düşmesinin yarattığı problemleri kamu harcamalarını azaltarak çözmeye çalışan Bahreyn, ekonomik anlamda kemer sıkma politikalarının halk nezdinde bir tepkiye yol açmasından da çekiniyor. Manama yetkilileri 2018 yılında 3.5 milyar dolarlık bir bütçe açığı tahmininde bulunmuşlardı.

Bahreyn Ekonomik Kalkınma Kurulu verilerine göre, 2018 yılında Bahreyn’in petrol dışı ekonomisi yüzde 2.4 büyüme gösterdi.

Umman
Umman ve ABD, Umman’ın güney bölgesi Dofar’da ortak askeri tatbikat gerçekleştirdi. Ateş Vadisi (Valley of Fire) adı verilen tatbikat, Umman’ın başkenti Muskat’ın 1000 kilometre güneyinde gerçekleştirildi.