Kuzey Afrika Gündemi: 04-10 Ocak 2020

Libya
Hafter'in kuvvetleri 6 Ocak Pazartesi Sirte'nin kontrolünü ele geçirdi. Hafter güçleri adına açıklama yapan Halid el-Mahcub, savaşçıların şehir merkezine girmeden önce El-Kardabiya hava üssü de dahil olmak üzere “şehri çevreleyen tüm bölgeleri” ele geçirdiğini söyledi.

Fransa, Yunanistan, Mısır ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi, 8 Ocak Çarşamba günü Türkiye ile Libya arasında imzalanan Mutabakat Muhtıraları ile ilgili bir bildiriye imza attı. Toplantıya katılan İtalyan mevkidaşları ifadeyi imzalamadılar.

Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Vlademir Putin, 8 Ocak günü bir araya geldi. İki lider Libya’daki taraflara 12 Ocak Pazar gece yarısında başlayarak ateşkes çağrısında bulundular.

Libya’da Birleşmiş Milletler tarafından tanınan Ulusal Mutabakat Hükümeti'nin (UMH) Devlet Yüksek Konseyi, Türkiye ve Rusya'nın ateşkes çağrısını memnuniyetle karşıladıklarını açıkladı.

Tunus
Türkiye’nin önde gelen savunma sanayisi firmalarından BMC, Tunus İçişleri Bakanlığının “Uluslararası Zırhlı Araç İhalesini” kazanarak 9 adet 4×4 Orta Sınıf Çok Amaçlı Zırhlı Araç (MPAV) üretilmesine yönelik sözleşme imzaladı. İhale sürecinde BMC, küresel pazarda faaliyet gösteren ABD, Almanya, Fransa ve Finlandiya menşeli birçok dünya devi askeri araç üreticisi firmayı geride bıraktı.

Tunus, Libya'nın başkenti Trablus'taki askeri akademiye yapılan ve 30 kişinin ölümüne yol açan saldırının ardından sınır boyunca güvenliğini arttırdı. Libya'da kötüleşen güvenlik durumunu kendi bölgesel istikrarı için tehdit olarak görüyor.

Nahda Hareketi'nin önerisiyle hükümeti kurmakla görevlendirilen Habib el-Cemli’nin sunduğu kabine listesi, 72 kabule karşılık 134 red oyuyla parlamentodan güvenoyu alamadı.

Cezayir
6 Ocak Pazartesi, Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun, Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti Başkanı Fayez El-Serrac’ı ülkesinde ağırladı. Toplantı başta iki başkan arasında yapıldı, sonrasında Serrac’a UMH Dışişleri Bakanı Muhammed Tahir Siyala ve İçişleri Bakanı Fethi Başağa eşlik etti. Tebbun, Cezayir için Trablus’un “geçilmemesi gereken bir çizgi” olduğunu ve Cezayir’in Libya’daki herhangi bir dış müdahaleye karşı olduğunu belirtti.

Cezayir, İtalya ve Mısır dışişleri bakanlarını kabul ederek, Libya'daki krize siyasi bir çözüm bulmak için diplomatik görüşmelere devam etti. İtalyan Diplomasisi Başkanı Luigi Di Maio, Libya'daki durumu Cezayir mevkidaşı Sabri Boukadoum ve ardından Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun ile görüştü.

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu resmi temaslarda bulunmak üzere Cezayir’e gitti. Cumhurbaşkanı Tebbun ile görüşen Çavuşoğlu başta Libya olmak üzere, bölgesel güvenlik ve işbirliği konusunda kararlı oldukları mesajını verdi.

Fas
Fas’ın Libya’daki durum hakkında tutumu şimdiye kadar sessizdi. Geçtiğimiz hafta Mareşal Hafter hükümetinin Dışişleri Bakanı tarafından Rabat'a yapılacak olan ziyarete resmi bir onay verilmemesi dikkat çekicidir. Kral 6. Muhammed’in arabuluculuk yapmak istediği iddiaları dolansa da resmi bir duyuru olmamıştır. 26 Aralık Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın El-Serraj hükümetini desteklemek için Türk ordusunu Libya'ya göndereceği açıklamasından bu yana Fas'ın uzak durmak istediği açıktır. Bakan Hassan Abyaba bu konuda konuşan tek hükümet sesidir.

Mısır
Kızıldeniz ve Aden Körfezi'nde kıyısı bulunan; Suudi Arabistan, Sudan, Cibuti, Somali, Eritre, Mısır, Yemen ve Ürdün'ün Dışişleri Bakanları, Riyad'da bir araya gelerek "Kızıldeniz ve Aden Körfezi Kıyısındaki Arap ve Afrika Ülkeleri Konseyi"nin kuruluş sözleşmesini imzaladı. Konseyin merkezinin Riyad olacağı belirtildi. Konseyin, bölgede artan zorlukların gölgesinde güvenlik ve istikrarı korumak, karşılaşılan tehlikelerle mücadele için hayati öneme sahip su yolu konusunda istişare ve koordinasyonu hedeflediği ifade edildi. Yeni Konseyin ortak bir çalışma sistemine sahip, genel sekreterliği, toplantı ve zirveleri olacağı belirtildi.

Mısır Silahlı Kuvvetleri, ordu birliklerinin Akdeniz'de askeri tatbikat gerçekleştirdiklerini bildirdi. Tatbikata Mısır’a ait Mistral gemilerinden birinin ve bir denizaltının, ayrıca deniz özel kuvvetleri birliklerinin katıldığı kaydedildi. Bu tatbikatın Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki hamlesine karşılık tahrik edici bir hamle olarak yorumlanabilir.

Etiyopya’nın başkenti Addis Ababa’da Mısır, Sudan ve Etiyopyalı bakan ve uzmanların bir araya geldiği Etiyopya Barajı müzakereleri başarısız oldu. İki gün süren toplantıda bir sonuca ulaşılamadı. Etiyopya Su, Sulama ve Enerji Bakanı Sileshi Bekele, yaptığı açıklamada, "Mısır, Hedasi Barajı'nın suyla doldurulması için 12-21 yıl zamanı ortaya koydu. Bu kabul edilemez bir şey.” ifadesini kullandı. Öte yandan Mısır Su Kaynakları ve Sulama Bakanı Muhammed Abdulati ise toplantıda sorunların netleştiğini ancak bir sonuca varamadıklarını söyledi. ABD öncülüğünde Washington’da 6 Kasım’da düzenlenen toplantı gereği tarafların 15 Ocak'a kadar bir sonuca varması gerekiyor.Mısır daha önce, barajdan yılda 40 milyar metreküp su bırakılmasını ve Hedasi Barajı’nın doldurulması sırasında kendi ülkesindeki Asvan Barajı’ndaki 165 metre doluluk seviyesinin korunmasını istemişti.

Mısır Devlet Başkanı Abdülfettah el Sisi dün, Kahire'de Çin Devlet Konseyi Üyesi ve Dışişleri Bakanı Wang Yi'yi kabul etti. Mısır'ın Kuşak ve Yol inisiyatifini destekleyerek, inisiyatifin inşasında Çin'in önemli bir ortağı olmayı arzuladıklarına işaret eden Sisi, "Kalkınmanın kritik döneminde bulunan Mısır, Çin'le bütün alanlarda karşılıklı yarara dayalı işbirliğini güçlendirerek, terör ve aşıcırıcılıkla mücadele işbirliğini derinleştirecek." diye konuştu. Wang Yi ise, uzun vadeli güvenilir bir ortağı olarak, Mısır'ın devlet egemenliği, bağımsızlığı ve toprak bütünlüğünü savunup, kendi somut koşullarına uygun kalkınma yolunu izlemesini desteklediklerini kaydetti.

8 Ocak 2020 tarihinde Mısır’ın daveti üzerine, Mısır’ın başkenti Kahire’de Akdeniz’e kıyısı olan Fransa, İtalya, Yunanistan ve Kıbrıs Rum kesimi dışişleri bakanları bir araya geldi ve Libya'yı ve Doğu Akdeniz'i görüştü. Görüşmelerin ardından düzenlenen ortak basın toplantısında, Mısır Dışişleri Bakanı Sami Şükrü yaptığı açıklamada, Türkiye ve Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) arasında imzalanan mutabakat muhtırasının uluslararası yasaların ihlali, Libya içişlerine müdahale ve Libya’da siyasi çözüme ulaşma çabalarını sabote etme girişimi olduğunu ifade etti.