Kuzey Afrika Gündemi: 11-19 Ocak 2020

Libya
Türk ve Rus heyetler ile Libya’daki taraflar arasında 13 Ocak Pazartesi günü Moskova'da görüşmeler gerçekleştirildi. Türkiye'den Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ve Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, 13 Ocak'ta Moskova'ya giderek Rus mevkidaşları ile görüşmeler yaptı. Türk heyeti, Serrac ve Libya Devlet Yüksek Konseyi Başkanı Halid el-Mişri ile anlaşma metnini oluşturdu. Rus heyeti ise Hafter ve Tobruk merkezli Temsilciler Meclisi'nin Başkanı Akile Salih’i ikna etmeye çalışmıştı; ancak Hafter, uzun uğraşlar neticesinde oluşturulan anlaşma metnini imzalamadı ve sabaha kadar süre istedi.

Rusya Dışişleri Bakanı, Libya Ulusal Ordusu Generali Halife Hafter'in dokuz ay süren savaşın sona ermesi için ateşkes anlaşması imzalamadan Moskova'yı terk ettiğini açıkladı. Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, anlaşma metnini Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) Başbakanı Fayiz es-Serrac'ın imzaladığını, Hafter’in ise anlaşmayı imzalamadan Moskova'dan ayrıldığını belirtti. Çavuşoğlu "Hafter böyle devam ederse Berlin sürecinin bir anlamı yok" ifadelerini kullandı.

Yunan Hükümet Sözcüsü Stelios Petsas 14 Ocak Salı günü yaptığı açıklamada, Yunanistan'ın Berlin Konferansı çerçevesinde Libya'da barış yolunu tartışacak zirveye katılmasını istedi. Ancak Yunanistan, Berlin Konferansı’na davet edilmedi.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 'Libya'yı bir savaş baronunun insafına terk etmenin tarihi bir hata olacağını' belirterek "Libya'nın güvenlik güçlerini eğitecek; onların terörizm, insan kaçakçılığı ve uluslararası güvenliğe yönelik diğer ciddi tehditlerle mücadelesine katkı sunacağız" dedi.

Almanya’nın başkenti Berlin’de düzenlenen Libya Konferansı’nın sonuç bildirgesi yayınlandı. Libya’da kalıcı ateşkes ve siyasi çözüm sürecinin başlatılabilmesi amacıyla Libya temsilciler meclisinin onayladığı kapsayıcı ve etkin bir hükümetin kurulmasının desteklendiği vurgulanırken, Libya Siyasi Anlaşması’nın barış için önemli bir yol haritası olduğunun altı çizildi.

Cezayir
Abdulmecid Tebbun, 13 Ocak Pazartesi günü yaptığı açıklamada, sosyal ağlarda çoğalan "nefret dolu söylemleri” yasadışı yapmayı planladığını söyledi.

8 Ocak 2020’de Cezayir Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun, Cezayir’in anayasasını değiştirmesi için Ahmed Laraba’nın başında olduğu 17 üyeli uzmanlar paneli kurdu. Cezayir anayasa değişikliği için teklif hazırlamakla görevli uzmanlar komitesinin raportörü Walid Laggoune, 14 Ocak’ta Cezayir'de komitenin “hukuk devletine prensipler oluşturmada uygun gördüklerini teklif etme” görevini resmen başlattığını açıkladı.

İtalya Başbakanı Giuseppe Conte Cezayir’i ziyaret etti. Libya’da silah kullanımıyla değil diplomasi gücüyle inşa edilen barış çağrısında bulundu.

Gizli polis sistemi Cezayir’e geri döndü. İstihbarat servisleri; medya organlarını ve muhalefet partilerini dizginleyerek Cezayir’de demokratikleşme sürecine geçişin önünü kesti.

Fas
Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan'ın 13 ve 14 Ocak günleri Nijerya'da, 15 Ocak Çarşamba günü Fas'ta gerçekleştireceği temaslar kapsamında, ticari ve ekonomik ilişkiler masaya yatırılacak, yeni yatırım imkanları görüşülecek.

Cezayir’in desteklediği Polisario milislerini rahatsız edecek bir haber geldi; Gabon, Fas’ın toprak bütünlüğüne verdiği desteği göstermek için Sahra bölgesinde konsolosluk açacağını duyurdu.

Tunus
Özgür Anayasa Partisi parlamento bloğu başkanı Abir Moussi, Raşid Gannuşi’yi parlamentoyu bilgilendirmeden Türkiye'ye yaptığı son ziyaretinde temsil ettiği toplantının sonucunda, kötü yönetim ve usulsüzlükle suçladı.

Tunus Cumhurbaşkanı Kays Said, Tunus meclisinde Habib Jemli tarafından oluşturulan kabinenin güvenoyu alamaması üzerine, partilere uygun gördükleri adayları cumhurbaşkanlığı makamına iletmelerini istedi. Cumhurbaşkanı Said, partilerden gelen 17 üyenin 3 ile görüştü.

Mısır
Mısır polisi, 14 Ocak günü Anadolu Ajansı (AA) Kahire ofisine baskın düzenleyerek 1'i Türk vatandaşı, 4 çalışanı gözaltına aldı. Ajans çalışanlarının daha sonra Mısır savcılığınca sorgulandığı öğrenildi. Ofiste arama yapan güvenlik güçleri, çalışanların pasaport, cep telefonu ve bilgisayarlarına el koyarak, dışarıyla irtibat kurmalarını engelledi.  Konuya ilişkin uluslararası tepkiler de geldi. 16 Ocak günü gözaltına alınan Türk vatandaşı Hilmi Balcı serbest bırakıldı.  Konuyla ilgili Mısırlı yetkililer yaptıkları açıklamada AA ofisini bir terör hücre evi olarak isimlendirmiş ve Mısır aleyhine yayın yapan bir hücre evine polisin baskın yaptığı ifadelerini kullanmıştır.

İsrail Mısır'a doğal gaz ihraç etmeye başladı. Mısır’a doğal gaz akışı hem iç pazara hizmet edecek hem de Mısır'da bulunan sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) terminalleri aracılığıyla Avrupa'ya gaz ihraç edilecek. İsrail Enerji Bakanı ve Mısır Petrol Bakanı bu önemli gelişmenin iki tarafın ekonomik çıkarlarına hizmet edeceğini söyledi.

Mısır, Etiyopya ve Sudanlı yetkililer, Rönesans Barajı’nın doldurulması ve işletilmesi konusunda ön anlaşmaya vardı. 15 Ocak günü Washington’da bir araya gelen taraflar yaptıkları ortak açıklamada, barajın ne kadar sürede doldurulacağı hakkında ayrıntı vermedi, sadece barajı doldurma faaliyetlerinin yağışlı mevsimlerde, genellikle Temmuz’dan Ağustos’a kadar süren bir süreçte gerçekleştirilmesi konusunda anlaştıklarını ifade ettiler.  Gerçekleştirilen görüşmede, Nil'in doğal akışına ve baraj gölünden su tahliye oranlarına bağlı olarak kuraklık koşullarını azaltacak kural ve yönergeleri geliştirme amaçlandı.  

Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah el-Sisi Kızıldeniz bölgesinde Berenice askeri üssünün açılışını yaptı. Açılış törenine Abu Dabi Veliaht Prensi ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) Silahlı Kuvvetleri Komutan Yardımcısı Muhammed bin Zayed Sultan el-Nahyan da dahil olmak üzere çeşitli Arap ve yabancı yetkililer ve bakanlar katıldı. Mısır'ın en yeni ve Kızıldeniz’in en büyük askeri üslerinden biri olan Berenice, 150.000 dönümlük bir alana inşa edilmiş, bir deniz ve bir hava üssünün yanı sıra bir askeri hastanesi, savaş ve idari birimleri, atış poliganları ve tüm silahların kullanıldığı eğitim alanlarını kapsamaktadır. Mısır, bu üsle güney kıyılarını emniyet altına almayı, ekonomik yatırımlarını ve doğal kaynaklarını korumayı ve Kızıldeniz'deki güvenlik sorunlarıyla yüzleşmeyi hedefliyor.