Kuzey Afrika Gündemi: 15-21 Aralık 2019

Fas
Fas Kralı 6. Muhammed, resmi Cezayir cumhurbaşkanı Abdelmadjid Tebboune’a tebrikler mesajı göndererek, ülkesi ile Cezayir arasındaki ilişkilerde "yeni bir sayfa" açılması çağrısında bulundu. Fas ile Cezayir arasındaki sınır 1994'ten bu yana Sahra sorunu sebebiyle kapalı, devlet başkanları arasındaki son toplantı ise 2005 yılında kaydedildi.

Kral 6. Muhammed, İslam İşbirliği Teşkilatı’nın (Organization of Islamic Cooperation) 50. kuruluş yıldönümünü kutlamasında üye devletlere bölünme ve mezhepçilikten uzaklaşma çağrısında bulundu. Kral Muhammed, OIC'nin, çeşitli ırklardan ve kıtalardan yaklaşık iki milyar Müslüman'ı temsil eden 57 üye ülkeyle ikinci en büyük hükümetlerarası organizasyon haline geldiğini belirtti.

Nador kıyılarında bir tekne alabora oldu; 7 göçmen hayatını kaybederken 70 kişi kurtarılabildi.

Polisaryo Cephesi, Birleşmiş Milletler’in Batı Sahra bölgesindeki kısıtlı alanların dışına kalma kararını ihlal ederek verilen uyarılara karşı çıktı. Polisaryo Cephesi lideri İbrahim Ghali; Polisaryo temsilcileri ve askeri devriyelerle beraber 15 Aralık’ta Fas’ın savunma kemerinin doğusundaki Tifariti’de düzenlenen ulusal bir konferansta buluştu. Bu konferans, 19-23 Aralık tarihlerinde, ayrılma grubu tarafından “kurtarılmış” bir kasaba olarak kabul edilen Tifariti’de düzenlenen “15. Polisario Cephesi Kongresi” hazırlıklarının bir parçasıdır.

Fas’ın geleneksel eski sanat formlarının UNESCO tarafından İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası listesine dahil edilmesini Fas Gnawa sanatçıları neşeyle kutladı.

Fas Temsilciler Meclisi Başkanı Habib El Malki ve Fas Danışma Bürosu Başkan Yardımcısı Abdessamad Qaiouh, Fas hükümetinin İsrail ile ilişkilerini geliştirme niyetini hiçbir şekilde onaylamadılar.

Halihazırda Alt Meclis’te kabul edilen iki kanun tasarısı; Fas’ın toprak bütünlüğü ve “tam egemenliği”, Fas Dışişleri Bakanı Nasır Bourita tarafından “çığır açıcı” olarak nitelendirildi. Tangier’den Lagouira’ya kadar Atlantik denizi karasularında egemenliklerini belirlediler.

Afrika Kalkınma Bankası, Fas'ın Sosyal Koruma Programı’na fon sağlayacak. Afrika Kalkınma Bankası Fas’ta sosyal korumayı iyileştirmek adına 204 milyon dolarlık bir fonu onayladı. Programın ana hedefi; engellileri, çocukları, savunmasız kadınları korumayı içeriyor.

Tonlarca çöpün toplanması sonucunda biriken kentsel atıklardan salınan sızıntı sular belediye meclisini zorlayıcı bir hal aldı. Sızıntı suların doğrudan denize dökülmesini halk reddediyor.

Cezayir
Ali Benflis 12 Aralık cumhurbaşkanlığı seçimlerinden aldığı yenilgi sonrasında siyasi kariyerine son verdi. Buteflika dönemi eski hükümet başkanı olan Benflis, Abdulmecid Tebbun ve Abdülkader Bengrina’nın ardından üçüncü oldu. Bu, 2004 ve 2014’ten sonra Benflis’in cumhurbaşkanlığı seçimlerindeki üçüncü yenilgisi.

Halkın Mücahitleri Örgütü 12 Aralık’ta yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerindeki zaferinden dolayı Tebbun’u tebrik etti.

Cezayir'in yeni seçilen sekizinci cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun 19 Aralık Perşembe günü resmi görevini üstlenecek.

Cezayir'de Hirak hareketi yeni cumhurbaşkanına karşı da protesto gösterilerine devam ediyor. Protestocular Tebbun'u "gayri meşru" görüyorlar.

Fransız sömürgeciliğine karşı koyan Kurtuluş Savaşı gazilerinden biri olmayan ilk cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun 19 Aralık Perşembe günü Cezayir'in batısındaki Palais des Congrès’de yeminini ederek cumhurbaşkanlığı görevine resmen başladı.

Başkan Tebbun uzlaştırıcı bir yaklaşım öngörerek: eski sistemden yararlanan işadamlarına olan hoşnutsuzluğunu, bağımsız yargı ve ifade özgürlüğü, medyaya olan desteğini ve tutuklu ajitatörleri serbest bırakma konusundaki ilgisini vurguladı. Ayrıca protesto hareketini, “yeni bir Cezayir inşa etmek” için yeni bir anayasa diyaloguna davet etti.

Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti 20 Aralık Cuma günü ABD ve Cezayir dahil olmak üzere beş “dost ülke”ye Hafter güçlerinin Trablus’a yönelik saldırılarının geri itilmesinde ikili güvenlik anlaşmaları yapmasını istedi.

Tunus
Eski Maliye ve Ekonomi Bakanı Hakim Ben Hammouda, Assbah Alosboui gazetesine yaptığı açıklamada, Başbakan atanan Habib Jemli'den ekonomi ve finans portföyü için teklif alınması konusunu Mosaïque gazetesine konuşmadığını belirtti.

Pakistan İslam Cumhuriyeti büyükelçisi Hamad Obaid Alzaabi, Tunus büyükelçisi Borhene El Kamel'i ofisinde kabul etti. İki kardeş ülke arasındaki ikili ilişkiler görüşme sırasında tartışıldı.

Devrimin yıldönümünde, başbakan seçilen Habib Jemli 17 Aralık 2019’da Tunus halkını ve bu tarihi devrime tanıklık eden tüm Arap ülkelerini kutladı.

Tunus için dezavantaj teşkil eden; yurtdışında Bin Ali ailesinin çalınan varlıklarının geri kazanılması, Franco-Tunus bankası ilişkisi, Tunus-Libya kıta sahanlığı (Libya ile 1982 yılında Gabes Körfezi'ndeki kıta sahanlığının sınırlandırılması konusundaki anlaşmazlık) gibi birçok uluslararası tahkim prosedürü bulunmaktadır. Bin Ali'nin devrilmesinden sonra, Tunus hükümeti Bin Ali ailesinin çalınan varlıklarının yurtdışında nasıl kurtarılacağı konusundaki rehberliği reddetti. Nitekim, yurtdışında tutulan milyarlarca dolarlık sermayenin bir kısmı geri gönderilseydi, Tunus’taki ekonomik büyümeyi hızlandırabilecekti.

Tunus devriminin başlamasından dokuz yıl sonra 18 Aralık’ta, Cumhurbaşkanı Kais Said, sokak satıcısı Mohamed Bouazizi'nin ülke genelinde ayaklanmaya yol açan kendisini protesto için ateşe verdiği yer olan Sidi Bouzid'i ziyaret etti.

Tunus Kültür Bakanı Athif Ebu Saif, Filistin Bilgi Merkezi (Palinfo) tarafından 19 Aralık Perşembe günü yapılan İslam Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (ISESCO) ile işbirliği içinde düzenlenen konferansa katıldı. Tunus Kültür Bakanlığı'nın 11. İslam Konferansı, Musevilerin ve İsrail'in işlediği ihlaller karşısında Kudüs mücadelesine destek vermeye çağırdı.

Eni-ETAP işbirliği anlaşması kapsamındaki Tataouine bölgesinde, 10 MW kurulu güce sahip olacak Tataouine şehrinde ek bir fotovoltaik tesis üzerinde çalışmalar devam etmektedir. Bu proje, Tunus Enerji Bakanlığı tarafından verilen kamu ihalesinden sonra başlatıldı. Ayrıca proje, ulusal şirket Société Tunisienne de l'Electricité et du Gaz'a (STEG) yeşil elektrik tedarikini de içeriyordu. (Gaz, fotovoltaik ve depolamayı birleştiren bu hibrid üretim sistemi, dünyadaki en yenilikçi sistemlerden biridir.)

Libya
Katar Emiri Şeyh Tamim bin Hamad Al Thani pazar günü yaptığı açıklamada, Libya’nın BM tarafından tanınan hükümet başkanı Fayez al-Sarraj ile yaptığı Doha’daki görüşmede ülkesinin güvenlik ve ekonomik alanda Ulusal Mutabakat Hükümeti’ne destek vermeye hazır olduğunu yineledi.

Türkiye ile Libya'nın 27 Kasım'da imzaladığı ‘Deniz yetki' ile ‘Askeri iş birliği' mutabakatlarından ilki geçtiğimiz günlerde TBMM'de kabul edilirken, ikinci mutabakat metni, TBMM Başkanı Mustafa Şentop'un imzasıyla Meclis'e sunuldu. Anlaşma kapsamında, iki ülke arasında güvenlik, askeri eğitim, savunma sanayi, terörizmle mücadele, askeri planlama, tecrübe aktarımı ve talep olması halinde güvenlik ve savunma iş birliği ofisi kurulması kararlaştırıldı.

Libya ordusu, Doğu Libya'nın komutanı Halife Hafter'in önderlik ettiği kuvvetlerin saldırısının başkent Trablus'a yaklaşmakta olduğuna dair raporları reddetti. Askeri sözcü Mohamed Qanunu 16 Aralık Pazartesi günü yaptığı açıklamada, "Durum hala bizim lehimize” dedi.

Batı ve orta bölgedeki belediye başkanları ve yaşlılar, Libya ile Türkiye arasında imzalanan mutabakat zaptı için verdikleri desteği dile getirerek, üzerinde anlaşmaya varılan ülkenin geleceğinin güvence altına alınacağını ve haklarını geri kazanmaya katkıda bulunacağını vurguladılar.

Libya Ulusal Ordusu lideri Hafter, birkaç gündür Trablus’u almak için büyük bir saldırı düzenlemektedir. Saldırısında, Ulusal Mutabakat Hükümeti güçlerini ikiye bölmeye çalışarak Trablus’a girmeyi amaçlıyor.

Ulusal Mutabakat Hükümeti’ne bağlı Sirte Koruma Gücü 17 Aralık Salı günü yaptığı açıklamada, kıyı şehri Sirte'nin batısındaki bir Emirati uçağı tarafından düzenlenen baskında üyelerinden birinin öldüğünü üç kişininse yaralandığını bildirdi.

İtalya Dışişleri Bakanı Luigi Di Maio, Libya Ulusal Ordusu (LNA) komutanı Halife Haftar'ın önümüzdeki haftalarda Roma'yı ziyaret edeceğini söyledi. 17 Aralık Salı günü Di Maio, Trablus merkezli Fayez Al-Sarraj başkanlığındaki BM tanınmış Ulusal Anlaşma Hükümeti (GNA) temsilcileriyle görüşmeler yaptığı Libya 'ya kısa bir ziyaret gerçekleştirdi. İtalyan dışişleri bakanı daha sonra Mareşal Halife Hafter ile görüşmek üzere Bingazi'ye gitti. Al-Sarraj ile yaptığı toplantıda Di Maio, İtalya’nın Libya krizine yönelik çözümün "askeri olamayacağı" yönündeki tutumunu yineledi. Roma'ya döndükten sonra Di Maio gazetecilere Libya’daki durumu Rusya, ABD ve Türkiye’den gelen meslektaşları ile görüşmek istediğini söyledi.

General Halife Hafter güçlerine karşı savunmak için seferberlik başlatan şehirlerin sayısı Zuvara'nın katılımıyla 9'a yükseldi. Zuvara kentindeki askeri ve sivil oluşumlar, Trablus'u Hafter güçlerine karşı savunmak için hazır olduklarını açıkladı. Diğer 8 şehir; Zintan, Misrata, Kabau, Zliten, El-Khums, Mislata, Zawiya ve Jadu.

Mısır
Mısır lideri Abdel Fattah el-Sisi, Ulusal Anlaşma Hükümeti'nin (GNA) terörist milisler tarafından rehin tutulduğunu ve ülkesinin Libya'daki ihtilaftan “olumsuz etkilendiğini” söyledi.

Kuveyt, “İslam Abdel Rahman” olarak tanımlanan, Müslüman Kardeşler ile bağlantısının olduğunu saptadığı Mısırlı'yı sınır dışı etti.

Mısır'daki Libya Elçiliği güvenlik nedenlerinden dolayı süresiz olarak kapanıyor. Yapılan açıklamada, büyükelçilik, faaliyetlerini "bir sonraki bildirime" kadar ertelediğini söyledi.

Dışişleri Bakanı Sameh Shoukry 15 Aralık Pazar günü yaptığı açıklamada, 2011 ve sonrasında yaşanan olaylardan kaynaklanan sorunların Arap bölgesindeki uluslararası barış ve güvenliğin istikrarsızlaştırılmasına neden olduğunu belirtti.

Avrupa Yeniden Yapılanma ve Kalkınma Bankası (European Bank for Reconstruction and Development), ülkenin en eski ve en büyük bankası olan Mısır Ulusal Bankası (National Bank of Egypt) için 150 milyon $ yeni bir mali paket açıkladı. Ayrıca Yeşil İklim Fonu (Green Climate Fund), enerji, su ve toprak kaynaklarının kullanımını arttıran yüksek performanslı teknolojiler için Yeşil Ekonomi Finansman Tesisi (Green Economy Financing Facility) kapsamında NBE’e 100 milyon $ kredi vereceğini belirtti.

Cumhurbaşkanı Abdulfettah el-Sisi, Mısır'daki Japon okullarını denetleyecek olan Japon uzmanlarla Şarm El-Şeyh'te bir araya geldi.

ABD ve Mısır, ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı vasıtasıyla 6 milyon $ değerinde iki taraflı yardım anlaşması imzaladı. Yeni imza sayesinde ABD’nin Mısır’a devam eden desteği gösterilerek; ülkedeki eğitim fırsatlarının artacağına ve Kuzey Sina halkının geçiminin güçlendirileceğine işaret edildi.

Mısır 18 Aralık Çarşamba günü yaptığı açıklamada, Kahire'nin 12. yüzyıldaki İslami kalesi altındaki terk edilmiş tarihi bir alanı, turizm ve kültür servetini geliştirmek üzere devretme planını onayladı.

Etiyopya, başkentte ilk olarak kabul edilen Cibuti sahiline Kızıldeniz'in güney girişinde deniz üssü kurmaya hazırlandığını belirtti. Gözlemciler, böylelikle Etiyopya’nın Mısır rejimi üzerinde Rönesans Barajı müzakerelerinde yeni bir baskı kartı elde edeceğine inanıyorlar.