Kuzey Afrika Gündemi: 2-7 Şubat 2020

Fas
Devlet haber ajansı (MAP), Kazablanka, Muhammediye ve Azilal’de faaliyette olan İŞİD’e bağlı 6 terör hücresinin bulunduğunu paylaştı.

Fas Parlamentosu'nun üst kanadı Danışmanlar Meclisi, İspanya ile Polisario Cephesi'nin tepki gösterdiği, ülkenin deniz sınırını genişleten 2 yasa tasarısını oy birliğiyle kabul etti. Kabul edilen tasarıların Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmesi bekleniyor.

İspanya İçişleri Bakanı Fernando Grande Marlaska, ülkesinin Fas ile gerçekleştirdiği düzensiz göç ve terörizmle mücadele konusundaki iş birliği sayesinde İspanya sahillerine gelen düzensiz göçmen sayısının yüzde 50 azaldığını açıkladı.

Fas’taki Adalet ve Kalkınma Partisi’nden bir grup milletvekili, Filistin Ulusal Çalışma Grubu Sekreterya Üyesi Halid Süfyani ile ABD'nin sözde barış planını duyurmasının ardından Filistin meselesine yönelik gelişmeleri değerlendirmek üzere bir araya geldiği toplantıda; Filistinli güçlere, sıkıntılarla mücadele etmek için birlik olma ve aralarındaki anlaşmazlıkları giderme çağrısında bulunuldu.

ABD, İsrail ve Fas, ABD’nin Batı Sahra’daki Fas egemenliğini tanıdığını gösterecek bir anlaşma üzerinde görüşmelerde bulunmaktadır. Böylelikle Trump yönetiminin Fas ile İsrail arasındaki ilişkileri normalleştirme hedefi ilerletilebilir; fakat anlaşma uluslararası uzlaşmaya ters düşen son derece tartışmalı bir adım olacaktır. Bu haber Türk basınına “İşgal devleti İsrail Başbakan Netanyahu’nun, Tel Aviv ile tam diplomatik ilişkiler kurma karşılığında Fas Devleti’ne, Fas’ın Batı Sahra üzerindeki egemenliğini tanıyacağı teklifinde bulunduğu ortaya çıktı.” şeklinde yansıdı.

Cezayir
Cezayir’de vize işlemlerinden sorumlu VFS Global, Schengen vizesine başvuru ücretlerinin 2 Şubat 2020 Pazar gününden itibaren artacağını açıkladı.

Korona virüsü salgınının merkezi olarak bilinen Çin’in Wuhan eyaletinde mahsur kalan Cezayirli vatandaşların geri dönüş işlemlerinin başlatılmasından sonra, Cezayir Cumhurbaşkanı, Tunus ve Libya yetkililerinin taleplerine yanıt olarak Tunuslu ve Libyalı vatandaşların da taşınmasını emretti.

Afrika'dan sadece Fas, Cezayir ve Tunus, vatandaşlarını özel uçakla tahliye edebildi. Moritanya da Fas'ın uçağıyla vatandaşlarını geri getirdi.

Sidi M’hamed Mahkemesi Hirak Hareketi’nin önde gelen isimlerinden olan Karim Tabbu’nun davasını 12 Şubat Çarşamba gününe erteledi. Daha öncesinde mahkemenin 10. odasının soruşturma yargıcı Tabbu’nun dava dosyasını incelenmesi için 26 Ocak’ta temyiz mahkemesine aktarmıştı.

Libya’nın komşu ülkeleri Cezayir ve Tunus; ülkedeki uzun süredir devam eden çatışmaları çözmek adına Cezayir’in ya da Tunus’un başkentinde tüm Libya kabileleriyle toplantılar yapma kararı aldı. Bunun sonucunda, Libya’da genel seçimler için örgütlenme ve demokratik Libya devletinin temellerinin kurulmasına yardımcı olacak kurumların inşa edilmesi sürecine geçilebilecek.

Filistin meselesi hakkında Tebbun, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı Donald Trump'ın sunduğu sözde barış planını reddetme ve 1967 sınırlarında başkenti Doğu Kudüs olan bağımsız Filistin devletinin kurulması konusunda Tunus ile müttefik kaldıklarını dile getirdi.

Tunus
Tunus Parlamentosu’nun düzenlediği, Güvenlik ve Savunma Parlamenter Komitesi, İçişleri ve Dışişleri Bakanı’nın katıldığı kapalı oturumda; Libya'daki askeri ve güvenlikle alakalı gelişmelerin yanında kötüye giden insani koşulları ele alındı.

Tunus Meclis Başkanı ve Nahda Hareketi lideri Raşid el-Gannuşi, Arap Avukatlar Birliği Genel Sekreteri Nasır Hammud el-Krevin’in yanı sıra Bahreyn Barolar Birliği Başkanı Hasan Bedevi ve yardımcısı Suad Muhammed Yasin'den oluşan heyet ile Filistin'deki son gelişmeleri görüştü.

Gannuşi, Nahda’nın dışlama politikasını reddettiğini, görüşleri doğrultusunda Tunus’un Kalbi Partisi’nin dışlanması halinde Fahfah hükümetinin parlamentodan güvenoyu alamayacağını değerlendirdi.

Nahda Hareketi Şura Konseyi Başkanı Abdulkerim el-Haruni, "Nahda Hareketi olarak, hükümeti kurmakla görevlendirilen İlyas el-Fahfah'ın, hareketin önerdiği Ulusal Birlik Hükümeti'ni reddetmekteki ısrarına karşı erken seçimlere hazırlanıyoruz." dedi. Nahda Hareketi, 3 Şubat'ta, Fahfah'ın hazırladığı programı imzalamayacaklarını duyurmuştu.

Yeni seçim yasası, Tunus Projesi, Tunus Alternatif Partisi, Afek Tunus (Tunus’un Ufku), Nida Tunus ve Çiftçilerin Sesi Partisi benzeri bazı siyasi partileri temsil ederken; Yaşasın Tunus, Sosyalist Parti koalisyonları yanı sıra bazı tarafların da temsilinin tamamen parlamento sahnesinden silinmesine neden olabilir.

Tunus Cumhurbaşkanı göreve başlamasından bu yana ilk yurtdışı ziyaretini Cezayir’e gerçekleştirdi. Tunus ve Cezayir, Libyalı taraflar arasında diyalog toplantılarına ev sahipliği yapma önerisinde bulundu. Cezayir Cumhurbaşkanı Tebbun, Cumhurbaşkanlığı Sarayı'nda düzenlediği basın toplantısında Cezayir'in Tunus Merkez Bankası'na (BCT) 150 milyon dolar yatırdığını; ayrıca Tunus’un ekonomik zorluklarını aşmasını beklerken gaz ve hidrokarbon tedariğinde ödeme kolaylıkları yapılacağını kaydetti. Bu bağlamda 2014 yılında Tunus ve Cezayir arasında 3 farklı finansal anlaşma imzalandığı ve Cezayir’in Tunus’a toplamda 250 milyon dolar mali yardım yaptığı unutulmamalıdır.

Tunus Parlamentosu ABD Başkanı Donald Trump tarafından açıklanan “Yüzyılın Anlaşması” planının bağlayıcı olmadığına oy birliğiyle karar verdi ve anlaşmayı kınadı.

Tunus Dışişleri Bakanlığı, İsrail'in Filistin davasına yönelik taahhütlerini ihlal ettiği vurgulayarak, bu ülkeyle spor alanı dahil hiçbir şekilde ilişki kurulmayacağı açıklamasını yaptı. Bu açıklamanın ardıdan İsrail basını, Tunus'un kadın milli takım üyelerinin İsrail'e karşı Federasyon Kupası maçına çıktıktan sonra ülkelerine dönmekten korktuğu haberini yayınladı.

Libya
BM Genel Sekreteri'nin Libya Özel Temsilcisi Ghassan Salame; Libya krizine çözüm amacıyla, 3 Şubat Pazartesi günü İsviçre'nin Cenevre kentinde gerçekleştirilen 5+5 formatındaki Ortak Askeri Komitenin 5 üyesinin uluslararası meşruiyete sahip Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) tarafından, diğer 5 üyenin de Libya'nın doğusundaki gayrimeşru silahlı güçlerin lideri Halife Hafter'in liderlik ettiği Libya Ulusal Ordusu (LUO) tarafından belirlendiği bilgisini paylaştı.

Ghassan Salame, Cenevre toplantısında 6 Şubat Perşembe günü gazetecilere verdiği demeçte, iki tarafın yüz yüze görüşmediğini ancak ayrı toplantılarla "mekik diplomasisi" uyguladığını söyledi. Ayrıca birçok önemli konuda ilerleme kaydedildiğini; ama hâlâ "iki veya üç ayrılık noktası" olduğunu sözlerine ekledi.

Selame’nin 2 hafta sonra başlayacağını duyurduğu yeni siyasi diyalog süreci, 40 kişinin katılımıyla yürütülecek; Temsilciler Meclisi ve Devlet Yüksek Konseyi’nin her biri 13'er temsilci belirlerken, BM Libya Destek Misyonu (BMLDM) da bağımsız 14 kişiyi seçecek. Halife Hafter yanlısı Tobruk merkezli Temsilciler Meclisi, BMLDM’nun çağrısıyla Cenevre’de yapılması planlanan diyalog görüşmelerine katılmak için bazı şartlar öne sürdü.

Libya Yahudileri Birliği Başkanı Rafael Luzon, BMLDM Başkanını Cenevre görüşmelerine katılım hususunda uzlaşı sağlamaması halinde açlık grevi yapmakla tehdit etti. Luzon, “Salame onunla oturma taleplerinde 72 saat içerisinde uzlaşı sağlamazsa, genel açlık grevine gireceğim…” şeklinde konuştu.

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron 3 Şubat Pazartesi günü, Libya’da ve Sahra'nın güneyinde yer alan İslamcı militanlarla savaştığı Afrika Sahel bölgesinde Polonya ile daha büyük  bir savunma işbirliği yapmayı umduğunu söyledi.

Fas Dışişleri Bakanı Nasır Burita, Libya Dışişleri Bakanı Muhammed Tahir Seyyale ile yaptığı telefon görüşmesinde; Suheyrat Anlaşması ve Birleşmiş Milletler kararlarına göre Libya'nın tek meşru yönetimi olarak Trablus'taki Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) yönetimini kabul ettiklerini yineledi. 

Başkanlık Konseyi Başkanı Serrac, Libya’da yaşayan Filistinlilerin eğitim haklarından yararlanmaya devam edeceklerini ve Libya vatandaşlarına uygulanana benzer ücretsiz tıbbi tedavi göreceklerini belirten bir Sağlık Bakanlığı genelgesi yayınlandı.

Medeni, UMH saflarında Suriyeli aşırılık yanlısı savaşçıların yer aldığı iddialarını yalanladı. UMH'ye bağlı Öfke Volkanı Operasyonu Sözcüsü Abdulmalik el-Medeni, Hafter’i BAE, Mısır, Suudi Arabistan, Fransa ve Rusya’nın desteklediğinin; ayrıca "karanlık sicile sahip Sudanlı Cancavid milislerinin, Sudan'ın silahlı bağımsızlık örgütlerinin, Çadlı milis grupların ve Rus güvenlik şirketi Wagner'e mensup paralı askerlerin Hafter saflarında yer aldığının altını çizdi.

Hafter savaşçı eksiğini, radikal milisler ve paralı askerlerden telafi etmektedir. Bu savaşçıların arasında; Uluslararası Ceza Mahkemesi'nden tutuklama emriyle aranan askeri komutanlar, soykırımla suçlanan milisler ve paralı askerler tarafından yönetilen haydut gruplar yer almaktadır. Hafter’in askeri birliklerinde bulunan diğer milis gruplar: Madkhali Selefleri, Nidaa Taburu, Selefi Tevhid Birliği, Sabil al- Salam birimleri, el-Qaniyat birimleri, Kaddafi rejim birlikleri, kabile savaşçıları ve paralı askerlerden oluşmaktadır.

Mısır
Mısırlı Güvenlik kaynaklarının yaptığı açıklamada, bir grup saldırganın Mısır'ın Sina Yarımadası'nda bir doğal gaz boru hattına patlayıcılarla saldırdığını ifade etti. Sina yarımadasının kuzeyinde bulunan Bir el-Abd bölgesindeki boru hattına yapılan saldırıyı IŞİD’in Sina Eyaleti üyesi üstlendi. İsrailli yetkililer, ülkeler arasındaki gaz arzının etkilenmediğini söyledi.  Saldırıda Mısır ile İsrail arasındaki doğal gaz boru hattının hedef alınmak istendiği ancak saldırının ülke içindeki doğal gaz hattına düzenlendiği belirtildi.

Mısır Sanayi Bakanı Neven Gamaa yaptığı açıklamada, Mısır ve Fas arasındaki ticaret hacminin 2019'da 681 milyon $’a ulaştığını söyledi. Bakanın, Fas’ın Kahire Büyükelçisi Ahmed el-Tazy ile yaptığı görüşmede, önümüzdeki aşamada iki ülke arasındaki ekonomik iş birliğini artırma yöntemleri ele alındı, endüstriyel entegrasyonun sağlanması ve Avrupa, Arap ve Afrika pazarlarına ihracatın artırılması için ortak eylemlerin etkinleştirilmesinin önemine vurgu yapıldı. Fas büyükelçisi, iki ülkeyi birbirine bağlayan köklü tarihsel ve siyasi ilişkiler nedeniyle ülkesinin Mısır'la ekonomik bağları güçlendirmek istediğini ifade etti.

Çeşitli siyasi partilerden 66 Fransız milletvekili, Mısır'daki insan hakları durumunu ve “mahkumların eşi görülmemiş bir baskıya maruz kalmalarını” kınayarak, hapsedilenlerin “insan haklarını savunmaları” için serbest bırakılması çağrısında bulundu.

Mısır'ın yasadışı göçle mücadele çabaları çerçevesinde Mikro, Küçük ve Orta Ölçekli İşletme Geliştirme Ajansı göçün temel nedenlerini ele almak için Avrupa Birliği ile 27 milyon €’luk bir hibe anlaşması imzaladı. Anlaşma, yasadışı göçü sınırlamak için Mısır'daki gençlere alternatif ve istihdam olanakları sağlayan üç kalkınma programı ile çalışıyor.

2020 Arap Seyahat Pazarı öncesinde yayınlanan yeni verilere göre, Körfez İşbirliği Konseyi ülkelerinden ziyaretçilerin 2020'de Mısır'da 2,36 milyar dolar harcayacağı bildirildi. 2019 yılında KİK ülkelerinden 1,84 milyon ziyaretçi Mısır’a geldi ve bunun 2024 yılına kadar 2.64 milyona çıkacağı tahmin ediliyor.

Mısır yetkililerin; gazete, haber kanalı ve web sitelerine terör örgütü olarak dava açmasına izin verecek terör yasasını değiştiriyor. 2015 yılı 8 sayılı Terörü Düzenleyici Kanun'da yapılan değişiklikle, ulusal güvenliğe tehdit olarak görülebilecek tüzel kişilerin kapsamını "TV kanalları, yazılı basın, radyo istasyonları ve sosyal medya" yı içerecek şekilde genişletmektedir.

Abdülmünim Ebu'l Futuh’ın avukatı, Mısır yargısısının eski Mısır cumhurbaşkanlığı adayına karşı tutuklanmasından iki yıl sonra yeni suçlamalar getirdiğini söyledi. 69 yaşındaki Ebu’l Futuh yaklaşık iki yıldır tutuklu yargılanıyor ve tutulduğu sürenin bitiminden sonra 18 Şubat'ta serbest bırakılacaktı. Ancak insan hakları avukatı Khaled Ali'ye göre Ebu’l Futuh 1781/2019 numaralı davaya eklendi.Dava, insan hakları grupları tarafından kanıt yerine yalnızca "ulusal güvenlik soruşturmalarına" dayanması ve eski bir davanın "geri dönüştürülmüş" versiyonu olması nedeniyle eleştirilmiştir.

Mısır Dışişleri bakanlığı sözcüsü Ahmed Hafiz yaptığı açıklamada, Mısır'ın 2020-2022 yılları arasında Afrika Birliği Barış ve Güvenlik Konseyi'nde üyelik kazandığını söyledi.

Kanada Başbakanı Justin Trudeau ve Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah el-Sisi 33. Afrika Zirvesinde bir araya geldi. İkili bölgedeki siyasi ve güvenlik konularının yanı sıra çok taraflı kurumlar aracılığıyla sürdürülebilir barış ve kalkınmanın desteklenmesinin önemini ve iki ülke arasındaki ekonomik ilişkilerin güçlendirilmesini ele aldı. Trudeau Sisi’ye ayrıca Mısır'da gözaltına alınan Kanada vatandaşlarının davalarını da dile getirdi.

Mısır polisi yaptığı açıklamada, Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah el-Sissi hükümetini eleştiren 27 yaşındaki aktivist ve araştırmacı Patrick George Zaki’yi tutukladı. Zaki,’nin araştırmacı olarak çalıştığı yerel bir STK olan Mısır Kişisel Haklar Girişimi'ne göre Zaki İtalya'dan döndükten sonra Kahire'nin uluslararası havaalanında gözaltına alındı ve Mansoura'da savcılığa götürüldü.

“Silahların Susturulması: Afrika'nın gelişimi için elverişli koşullar yaratmak” başlıklı 33. Afrika Birliği Zirvesi, Mısır Cumhurbaşkanı dahil 55 üye ülkenin cumhurbaşkanlarının ve başbakanlarının katılımıyla 9-10 Şubat tarihleri arasında Etiyopya'da başladı. Güney Afrika Cumhurbaşkanı Cyril Ramaphosa Afrika Birliği'nin bir yıllık başkanlığını Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah el-Sisi'den devraldı