Kuzey Afrika Gündemi: 20-26 Ocak 2020

Libya
Libya'da Halife Hafter'e bağlı güçler, Trablus ve çevresini "uçuşa yasak bölge" ilan etti. Libya Ulusal Ordusu sözcüsü Mismari, başkent Trablus’un dünyaya açılan tek kapısı Mitiga Havalimanı dahil bu bölge içindeki tüm sivil ve askeri uçakları "meşru hedef" sayacaklarını belirtmişti. Bölgeye yaklaşan sivil uçakları vurmakla tehdit ettiklerinden sonra Uluslararası Mitiga Havalimanı'nda uçuşlar durduruldu.

Mısır, Tunus, Sudan, Çad, Mali ve Nijerli bakanlar, Berlin'de yapılan geçici bir ateşkesi desteklemek amacıyla Cezayir'e ziyaret gerçekleştirdiler. Libya'nın çatışması, geçen ay seçilen yeni Cezayir Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun için ilk büyük uluslararası sınavı temsil ediyor. Cezayir, silahlı grupların petrol ve gaz tesislerine saldırmak için Libya'dan topraklarına girme girişimlerinden korkuyor.

Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) başkanı Serrac, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE)’nin Halife Hafter milislerine desteğine atıfta bulunarak, Libya ve BAE’nin ortak sınırları paylaşmamasına rağmen ülkesindeki BAE müdahalesini şaşırtıcı bulduğunu dile getirdi.

Çavuşoğlu, "Libya'da ateşkese uyulduğu sürece şimdilik hiç kimsenin askeri danışman, birlik veya başka ülkelerden paralı asker göndermeyeceği, hiçbir şekilde daha fazla ilave personel sağlanmayacağı konusunda anlaştık. Herkes taahhütte bulundu" dedi.

Başbakan Kyriakos Mitsotakis, Yunanistan'ın 19 Ocak Pazar günü Libya kriziyle ilgili Almanya Berlin’de düzenlenen zirveye katılmaya davet edilmemesi üzerine hayal kırıklığını dile getirdi. Mitsotakis, Doğu Akdeniz'de artan gerilimin ortasında Türkiye'nin Libya ile olan deniz sınırı anlaşmasının kabul edilemez ve yasadışı olduğunu söyledi.

Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu Libya için düzenlenen Berlin Konferansı’na Yunanistan’ın katılması için hiçbir sebep olmadığını dile getirdi. Ayrıca Çavuşoğlu, Yunan hükümetinin Berlin konferansından bir gün önce Atina'da Doğu Libya askeri komutanı Halife Hafter'e ev sahipliği yapmasından dolayı eleştirdi ve bu hareketin ülke adına “olgun” bir tutum göstermediğini belirtti.

Tunus
3 favori aday arasından başbakan seçimi yapması beklenen Kays Said 20 Ocak Pazartesi günü kararını verdi. Tunus Cumhurbaşkanı, eski maliye bakanı olan İlyas el-Fahfah’ı başbakan seçti. Emek ve Özgürlük için Demokratik Blok Partisi’nden İlyas el-Fahfah, Hamadi el-Cibali başbakanlığındaki hükümette Maliye Bakanlığı görevinde bulunmuştu. Eski maliye bakanının güvenoyu kazanabilecek bir koalisyon kurması için bir ayı var.

Fahfah, 2011 devriminin işsizliği ve kamu hizmetlerini iyileştirecek değerlerine dayanan bir hükümet istediğini söyledi. Ekonomi politikasının işsiz gençler ve kamu hizmetlerini iyileştirmek için umut veren bir sosyal politikaya dönüşeceğini ekledi.

Nahda Hareketi danışma kurulunun 26 Ocak'da gerçekleştirmiş olduğu toplantı sonrasında danışma kurulu başkanı Abdulkerim Haruni, İlyas Fahfah'a verilen hükümet kurma görevini değerlendirdiklerini ve kendisinin geniş katılımcı, farklı grupları temsil eden bir hükümet kurmasını arzu ettiklerini belirtti. Fahfaf'ın farklı senaryolara açık almasını gerektiğini belirten Nahda yönetimi, seçimlerin tekrar edilmesine de hazır olunmasını gerektiğini ifade etti.

Kanada merkezli lobici ve eski Mossad ajanı Ari Ben-Menashe’ye mağlup Tunus cumhurbaşkanlığı adayı Nabil Karoui'yi savunmak için 250.000 dolar ödendiğini bildirdi.

Fas
Kral 6. Muhammed 20 Ocak Pazartesi günü Essaouira’da bir dizi hidrolik projenin açılışını yaptı. 16 Ocak Perşembe günü resmen hizmete giren Moulay Abderrahmane Barajı, Rabat’ın merkezinin 460 kilometre güneyindeki Essaouira eyaletinde açıldı. 65 milyon metreküp depolama kapasitesine sahip ve yapımı 920 milyon dirheme (yaklaşık 87.6 milyon avro) mal oldu.

Fas İşletmeleri Genel Konfederasyonu 22 Ocak Çarşamba günü genel kurul toplantısı sırasında Chakib Alj başkan olarak seçti. Alj, tek rakibi olan Mehdi Tazi’ye karşı seçimlerde, 4.122 oy alarak %96,18 oranla galip geldi. Tazi, Fas İşletmeleri Genel Konfederasyonu başkan yardımcısı oldu. Başkanın görev süre üç sene, fakat bu sürenin yeni düzenlemeler sayesinde başkan istediği taktirde iki katına çıkarılma şansı var.

Fas parlamentosu, ülkenin yasal yetkisini Batı Sahra'nın deniz alanını içerecek şekilde genişleten tedbirler aldı. Deniz alanlarının sınırlandırılması Fas - Cezayir ile Fas - İspanya arasında, özellikle bölgedeki petrol araştırmaları ile ilgili gerilimlere yol açtı. Polisario Cephesi; Fas'ın Batı Sahra sularını da kapsayan deniz yetki alanlarını genişleten münhasır ekonomik bölge sınırlandırmasını yasa dışı bir girişim olarak gördüğünü söyleyerek kınadı.

Fas ve İspanyol dışişleri bakanları 24 Ocak Cuma günü, her iki ülkenin Kuzey Atlantik'te hak iddia ettikleri okyanusta çakışan deniz alanları meselesini görüşeceklerini belirttiler. Fas parlamentosu, hâlihazırda kontrol ettiği bir kıyı bölgesine hukuki koruma sağlamak için bu hafta iki yasa tasarısı düzenledi.

Cezayir
Cezayir Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun, ülkesinin "Libyalı kardeşleri" arasındaki görüşmelere ev sahipliği yapmaya hazır olduğunu söyledi.

el-Vatan Partisi lideri Abdelhakim Belhaj, Cezayir'in Libya'da savaşan güçleri bir araya getirmede ve siyasi bir çözüme ulaşılmasında etkili olacağını düşündüğünü Arabi21'e verdiği mülakatta ifade etti. Geçtiğimiz pazar günü Berlin'de gerçekleşen Libya Konferansı'nın Libya'daki mevcut krizi çözme odaklı değil, Fransa liderliğinde Türkiye'nin bölgedeki rolünü kırma odaklı olduğunu sözlerine ekledi. Belhaj, Vifak Hükümeti ve Başkanlık Konseyi'nin çok az bir destekle Libya'da barışı sağlamaya muktedir olduğunu vurgularken yasaların kendilerine bu hakkı sonuna kadar verdiğinin altını çizdi. Bu bağlamda Vifak Hükümeti'nin meşru bir hükümet olarak diğer ülkelerle iş birliği hakkının her zaman mevcut olduğunu vurguladı.

Silahsızlanma Konferansı’nın 2020 oturumu büyükelçinin başkanlığında, Cezayir'in Cenevre'deki Birleşmiş Milletler Ofisi, Rachid Belbaki ve İsviçre'deki diğer uluslararası kuruluşların daimî temsilcilerinin de katılımıyla 21 Ocak Salı günü, Cenevre'deki Birleşmiş Milletler Sarayı’nda açıldı.

Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian, Kuzey Afrika ülkesi olan Cezayir ile eski bağlarını güçlendirmek ve bölgesel çatışmaları gidermek amacıyla 21 Ocak Salı günü Cezayir Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun ile bir araya geldi. Fransa dışişleri bakanı, geçen ay ki cumhurbaşkanlığı seçimlerinde iktidara gelen Tebbun’u ziyaret eden (Cezayir'e bir yıl önce gelen adalet bakanından bu yana) ilk üst düzey Fransız hükümet yetkilisidir.

Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Cezayir Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun, ortak basın toplantısı düzenledi. Cezayir genelinde yeni vize merkezlerinin açılacağını söyleyen Cumhurbaşkanı Erdoğan, ''15 yaşından küçük ve 65 yaşından büyük umuma mahsus pasaport hamili Cezayir vatandaşlarına vizeyi ahiren kaldırdık'' dedi. 

Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 26 Ocak Pazar günü, Cezayir mevkidaşı Abdulmecid Tebbun'un davetlisi olarak resmi bir ziyaret gerçekleştirdi. Erdoğan'a eşi Emine Erdoğan, Dışişleri Bakanı Mevlut Çavuşoğlu, Savunma Bakanı Hulusi Akar ve Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank eşlik ediyor.

Erdoğan Cezayir'de 26 Ocak Pazar günü yaptığı açıklamada, Cezayir'in bölgede bir istikrar ve barış unsuru olduğunu söyledi ayrıca Libya dosyasında askeri şiddetle sonuca ulaşmanın imkansızlığını vurguladı.

Mısır
İngiltere Başbakanı Boris Johnson, Mısır Cumhurbaşkanı Sisi ile İngiltere-Afrika Yatırım Zirvesi'nden bir gün sonra İngiltere’de bi araya geldi. İki lider, ikili ticaretin artması, Mısır'ın Şarm el-Şeyh havalimanına uçuşlarının yeniden başlaması ve eğitim alanındaki iş birliğini ele aldı. Ayrıca liderler Berlin Zirvesinin ardından Libya'daki son durumu da görüştü.

Mısır ve İngiltere, Mısır’ın “Vizyon 2030” girişimini uygulamak için geniş kapsamlı bir ekonomik ortaklık üzerinde anlaştı. Bu anlaşmayla iki ülke eğitim ve sağlık hizmetlerini ilerletmeye, ticareti ve yatırımı teşvik etmeye çalışacaklar. Bu ortaklık çerçevesinde İngiltere, Mısır'a kapsamlı ekonomik büyüme, sosyal kalkınma, gençleri güçlendirme, ihtiyaç gruplarını destekleme ve iş ortamını geliştirmek için LE267 milyon sağlayacağını açıkladı. Londra, Mısır’ın Afrika’da ticaret ve bağlantı merkezi olarak konumlandırılmasını umuyor. Mısır ve İngiltere aynı zamanda sürdürülebilir altyapı projeleri için özel çalışmalar yapacak ve bu projelere katılımı artırmayı amaçlayan teknik çalışmalar ve fizibilite çalışmaları için birlikte çalışacaklar.

Mısır mahkemesi, ülkenin içişleri bakanına 16 aydır kayıp olan 2011 devriminin kilit isimlerinden, aktivist ve eski milletvekili Mustafa el-Naggar'ın gözaltında bulunduğu yeri açıklamasını emretti. AFP haber ajansına yaptığı açıklamada, eşi Şeyma Afifi, “yetkililerin Mustafa’nın bize nerede olduğunu söylemelerini bekliyoruz” dedi. Naggar en son 28 Eylül 2018'de görülmüş ve ardından ortadan kaybolmuştur.

Mısır Petrol Bakanı Tarık el-Molla yaptığı açıklamada, Mısır'ın Libya sınırındaki Matruh ve Yeni Vadi vilayetlerindeki çöl sahalarında ve Doğu Akdeniz’de petrol ve doğal gaz arama faaliyetleri yürütmek üzere dokuz petrol anlaşması imzaladığını duyurdu.  Anlaşmalar kapsamında minimum 452,3 milyon dolarlık yatırım hayata geçirilecek.

25 Ocak devrimi için sokaklara çıkma çağrısı yapan Mısırlı müteahhit ve oyunca Muhammed Ali, halkın devrime gereken desteği vermediği gerekçesiyle siyasi arenadan çekileceğini ve Mısır halkı ile iletişim sağladığı Facebook sayfasını kapatacağını duyurdu.

Eski Tunus Cumhurbaşkanı Marzuki, Fas’ın el- Cedide kentinde Mağrip Formunda yaptığı konuşmada; Suudi Arabistan, BAE ve Mısır'ı Cezayir, Tunus ve Fas'ı hedefleyerek Kuzey Afrika'da bir karşı devrime liderlik etmekle suçladı.