Kuzey Afrika Gündemi: 24-30 Eylül 2018

Batı Sahra ve Polisaryo Cephesi
2016’da, oyların %93’ünü alarak Polisaryo Cephesi’nin Genel Sekreteri seçilen Brahim Ghali’nin ileri düzey Hepatit C hastalığı nedeniyle Cezayir’de tedavi olduğu iddia edildi. Ghali’nin sağlık durumu belirsizliğini koruyor.

Cezayir
Fransız Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’ın, Fransız toplumunda bölünme yaratan bir etmen olarak gördüğünü belirttiği Cezayir İç Savaşı’nda Fransa’nın sistematik işkence yaptığını itiraf etmesinin ardından, Cezayir İç Savaşı’nda Fransa için savaşan 25 Harki için (Cezayirliler) şeref madalyası verilecek. Ayrıca 40 milyon avro değerinde finansal destek sağlanacak. Yaklaşık 80,000 kişilik bir topluluk olan Harkiler, Fransa tarafından resmi olarak tanınmak istiyor.
Cezayir’in en büyük İslami siyasi partisi Barış Toplumu Hareketi (MSP), BM’nin bu hafta düzenlenen 73. Oturumu’nda konuşmasını Fransızca yaptığı gerekçesiyle, Cezayir Dışişleri Bakanı Abdulkadir al-Msahel’i anayasaya aykırı hareket etmekle suçladı.
Pazartesi günü, 2001 yılından beri gösteri yapmanın yasak olduğu Cezayir’de (başkent) binlerce emekli asker, emeklilik koşullarının yeniden değerlendirilmesi için şehrin giriş noktalarının kilitlendiği bir protesto gösterisi düzenledi.

Libya
Trablus’ta Mitiga Cezaevi’nden 83 kişinin salıverildiği, Trablus’taki çatışmanın taraflarından biri olan 7. Tugay’ın ise tüm askeri faaliyetleri sona erdirmek üzere taraflarla iletişime geçtiği belirtildi. Trablus ve Tarhuna arasında yeni bir ateşkesin ilan edilmesi bekleniyor.  Şehirde, altyapıyla ilgili kurumlara silahlı grupların müdahalesi nedeniyle elektrik ve su kesintileri yaşanıyor.
Libya’da, başkent Trablus yönetiminin Dışişleri Bakanı Mohamed Siala, özel bir siyasi misyon olan BM Libya Misyonu’nu Libya’nın güvenliği ve istikrarını destekleyen bir misyona dönüşmesi için çağrıda bulundu. BM Libya Misyonu Şefi Ghasssan Salame, ateşkesin ardından bu hafta BM destekli Trablus yönetimine ilişkin, kontrolü ve güvenliği dağınık askeri grupların değil, bir devletin alması gerektiğine değindi.
BM Genel Kurulu’na ek oturum olarak toplanan Libya’ya komşu ülkelerin (Cezayir, Tunus, Mısır ve Nijer) dışişleri bakanları, BM Güvenlik Konseyi daimî üyeleri, Afrika Birliği ve Birleşmiş Milletler temsilcileri bir araya geldi. Cezayir Dışişleri Bakanı Messahel, Libya için tek ve ortak bir yol planı çizilmesi gerektiğini ve bu süreçte yabancı müdahalenin barış sürecini baltalayan ana unsur olduğunu belirtti.
BM Güvenlik Konseyi’nin ardından Libya, Hollanda ve Nijer’le birlikte, insan kaçakçılığı çabaları üzerine bakanlar düzeyinde bir uluslararası konferans düzenledi. Libya’daki altı insan kaçakçısına ilişkin yaptırımlar düzenleme kararının – finansal varlıklarına el koyma ve yurtdışına çıkış yasağı- bu konuda atılmış ilk ve tek adım olduğunu belirtti.
Libya Temsilciler Meclisi Başkanı Aguila Saleh, ülkede yıllardır süren karmaşanın sona ermesi için tek yolun başkanlık seçimlerinin düzenlenmesi olduğunu belirtti. Saleh, seçimlere karşı çıkan tarafların ‘iktidarda kalmaya devam etmek’’ istediğini iddia etti.
Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian, BM Güvenlik Konseyi’nde insan kaçakçılarına ilişkin alınan kararın özellikle, Trablus’u tehdit eden milis grupları da kapsaması gerektiğini belirtti .Fransa, Pazartesi günü, uluslararası toplumu Libya’da şiddeti tırmandıran ve 10 Aralık için planlanan seçimlerin düzenlenmesini engelleyenlere yaptırım uygulamak ve dengeyi kendi menfaatine kullanmaya çalışanlara karşı daha kararlı bir tavır için çağrıda bulunmuştu.
Libya’nın BM destekli Trablus yönetimi ile Trablus Koruma Kuvvetleri, yerel güvenlik güçlerinin iddiasına göre Salı günü başkentin güney kesiminin kontrolünü ele geçirdi. Trablus’taki komutanlardan Abdul-Basid Marwan, şehirdeki çatışmanın sona erdiğini ve yolların yeniden açıldığını belirtti.  
10 Eylül’de Libya Ulusal Petrol Şirketi’ne (NOC) düzenlenen intihar saldırısı, 2016’daki Sirte Savaşı’ndan iki yıl sonra IŞİD hücrelerinin ülkede yeniden faaliyete geçtiği şeklinde yorumlanıyor. Bağdadi’nin organizasyonu, ilk genel seçimi düzenlemekle görevli Yüksek Seçim Komisyonu genel merkezine saldırı düzenlemişti. Ulusal bir stratejinin olmayışı, Türkiye sınırının kapanması, 2017’de Suriye ve Irak’ta IŞİD karşıtı koalisyon, cihatçıları Libya’daki hücrelere yönlendirdi.
Libya Sahil Güvenlik Kuvvetleri, pazar günü toplam 235 göçmeni Akdeniz’i botlarla geçmeye çalışırken ele geçirdi.
BM Mülteciler Yüksek Komiserliği’ne göre, 55,612 mülteci ve göçmen Libya’da kaydedildi. Ayrıca Libya’da gözaltında bulunan 6800 kişiden 3,700’ü BM’nin özel takibinde bulunuyor. Birleşmiş Milletler’e göre, Libya’nın çatışmalara sahne olan başkenti Trablus’ta çatışmaların yoğunlaştığı 48 saat içinde 1700 olmak üzere toplam 5000 aile, çatışmaların başlangıcından bu yana başkentten ayrıldı.13,575 mülteci ise deniz operasyonunda kurtarıldı. 680 göçmen ise hayatını kaybetti.

Moritanya 
Fas Dışişleri Bakanı Nasser Bourita perşembe günü Moritanya Dışişleri Bakanı İsmail Ould Cheikh Ahmed ile iki ülke arasındaki coğrafi yakınlık, güçlü tarihi bağlar ve halkların arasındaki dayanışmaya istinaden mevcut iş birliği mekanizmalarını canlandırmak amacıyla görüştü.
Moritanya’da düzenlenen yerel, genel ve başkanlık seçim sonuçlarına göre, adayları, Parlamento’daki 157 koltuktan 89’unu, binlerce yerel yönetimi ve belediyeyi, ayrıca Nouakchott dâhil olmak üzere yerel konsey başkanlığına seçildi. Eski Cumhuriyet için Birlik Partisi Başkanı olan Cumhurbaşkanı Ould Abdül Aziz’in görev süresinin bitimine birkaç ay kaldı ve yasada değişiklik olmadığı sürece üçüncü kez Devlet Başkanı seçilemeyecek.
Moritanya’da ırk ayrımcılığı içeren mesajlar paylaştığı iddia edilen bir internet kullanıcısı, Abdallahi Salem Ould Yali şiddet ve ırkçılık gerekçesiyle gözaltında. Human Rights Watch, Yali’nin de dâhil olduğu ötekileştirilmiş topluluk adına, barışçıl konuşma yapma ve ona karşı gösterilen tüm delillere ulaşma hakkı olduğunu vurguladı.
Moritanya, Avrupa Birliği ile Ekonomik Ortaklık Antlaşması’nı kabul etti. Anlaşma çerçevesinde, ürünlerin iki pazarda da ihraç edilmesine teşvik ederek, Avrupa ve Afrika arasında ticareti canlandırma ve ekonomik bütünleşme hedefleniyor.  Moritanya, Batı Afrika’da bu anlaşmaya taraf olan 15. ülke oldu. Anlaşma, ülkedeki ekonomistleri ikiye böldü. Bir kesim, bu tür bir girişimin Moritanya ekonomisi için çok erken ve aceleci olduğunu savunuyor.

Tunus
Tunus Başbakanı Yusuf Chahed, Tunus Afrika İş Konseyi kapsamındaki ilk Libya-Tunus Forumu’nda, Tunus’a Libya petrolüne ilişkin bazı ayrıcalıklar tanınmasını istedi.
Tunus Devlet Başkanı Beji Caid Essebsi, bir röportajda anayasa ve seçim yasalarının değişmesini savundu. Eski Devlet Başkanı Marzouki’nin bile anayasa değişikliğini savunduğunu ve ‘parlamenter turizm’ adını verdiği seçim yasasının değişmesi gerektiğini ekledi.
Tunus Ennahda hareketi, Salı günü Devlet Başkanı Beji Caid Essebsi ile yakın çalışmalarını sürdüreceğini açıkladı. Açıklama, Essebsi’nin verdiği bir röportajda, Ennahda’nın Başbakan Yusuf Chahed’in görevde kalmasını desteklemesini eleştirmesinin ardından gerçekleşti. Chahed’in görevden ayrılmasının ülke için kayıp olmayacağını vurgulayan Essebsi, öncelikle 2019’un sonunda genel seçimler ve başkanlık seçiminin planlandığı gibi gerçekleşeceğini, ardından Ennahda partisi ile fikir birliğinin, partinin uzlaşma yanlısı olmaması nedeniyle sona erdiğini açıkladı. Ennahda, Beji Caid Essebsi’yi devlet başkanlığına taşıyan partiydi ve şu an oğlu Hafedh Caïd Essebsi tarafından yönetiliyor. Parti, Nidaa Tounes Partisi ile ilişiği kesilen Başbakan Yusuf Chaded’i destekliyor.  
Afrika Girişimcilik Zirvesi, 2 ve 3 Ekim’de 80 kişilik Afrikalı ve uluslararası katılımcıyla (CEO, yatırımcı, danışman, uzman, ve tescilli kurumlar) başkent Tunus’ta düzenlenecek. Zirvede, yenilikler ve mevcut işletme sorunlarına ilişkin çözümler tartışılacak.  

Fas
Fas Donanması, yasadışı şekilde mülteci taşıdığından şüphelenilen İspanya bandıralı bir gemiye, talimatlara uymaması üzerine ateş açtı. Bir kişinin hayatını kaybettiği olayda, 3 kişi de yaralandı.
Fas ve Hindistan, ticari iş birliği anlaşması imzaladı. Mineral ihracatı ve servis sektörünün güçlü olduğu ancak üretim sektörünün geri planda kaldığı Fas ile oldukça zengin bir üretim kapasitesi olan Hindistan arasında teknoloji transferi yapılacak.
Fas, dünyanın en büyük güneş paneli Noor Ouarzazate III’ü tamamlamak üzere. Fas elektrik altyapısına 580 megavat katkısı olacak proje, Fas’ın yenilenebilir enerji programında önemli bir paya sahip. Fas, 2020 yılına dek elektrik üretiminin %42’sini, 2030 itibariyle de %52’sini yenilenebilir enerjiden elde etmeyi hedefliyor.  
Pazartesi günü, Fas basınında yer alan bir habere göre, 35 milyon nüfuslu krallıktaki toplumsal uyumu tehdit eden ve uzun süredir var olan eşitsizlikler (yoksulluk, genç nüfusun işsizliği, sosyal ve bölgesel eşitsizlikler) nedeniyle Fas Ekonomi Toplum ve Çevre Konseyi (EESC) alarma geçti. Özellikle toplumda belli kesimlerin dışlanması veya ayrımcılığa uğraması, sağlık bakımına, eğitime ve iş bulmaya erişimde farklılıklar ve gelir eşitsizliği dikkat çekiyor ve dijital platformlarda ülke çapında ses getiriyor.
Valencia Üniversitesi iş birliği ile Fas’ta ilk kez Siber Savunma ve Bilgi Teknolojileri Güvenliği çift ana dal yüksek lisans programı açıldı. Profesyonel odaklı eğitim programı, 2018’in güz döneminde başlayacak.