Kuzey Afrika Gündemi: 29 Ekim-2 Kasım

Libya
Avrupa, Afrika ve Çin ilişkilerinin tartışıldığı 17. Medeniyetler Diyaloğu Formu’ndaki panelde Nijer Cumhuriyeti Başkanı Mahamadou Issoufou Afrika ülkeleri ve Afrika Birliği ile katılım ve işbirliği konusundaki hayal kırıklığını dile getirdi. Örneğin Nijer ve Libya komşu ülkeler olmaları ve Libya’daki herhangi bir istikrarsızlıktan Nijer’in etkilenecek olmasına rağmen Avrupa ülkeleri ve ABD’nin Nijer’i Libya’ya müdahale edileceği konusunda bilgilendirmediği belirtildi. Nijer Devlet Başkanı “Libya’nın istilasını radyoda öğrendiğini belirtti.

Eylül 2019’da Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı (WFP), düzenli dağıtım ağıyla Libya’da yiyecek ihtiyacı olan yaklaşık 84.600 kişiye ulaştı. Dört yardım kurumunca üstlenilen bu görev (IOM, UNFPA, UNICEF ve WFP) Libya’da kararlılık ve başarıyla ihtiyaç duyulan yardımı sağlamaya devam ediyor.

Almanya Dışişleri Bakanı Heiko Maas, Libya’yı habersiz şekilde ziyaret etti. Daha önce Libya’daki iki hükümet arasında arabuluculuk için yapılan diplomatik çabalar başarısız olmuştu. Almanya, doğu batı eksenli rekabeti sona erdirmek için tarafları uluslararası bir konferansa katılmaya ikna etmek amacıyla görüşmelere başladı. Libya’da fiilen iki yönetim bulunuyor: Serraj başkanlığındaki Trablus merkezli Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) ve doğuda Tobruk kentinde kalesi olan Khalifa Haftar’ın lideri olduğu Libya Ulusal Ordusu (LUO).

Libya Eğitim Bakanlığı 150.000 eğitim çalışanının maaşını kesti. Yüzlerce öğretmen Trablus merkezli Eğitim Bakanı Othman Abduljaleel’in görevden alınmasını talep etmek üzere başkentte ve diğer şehirlerde protesto gösterisi düzenledi.

Libya’nın Afrika genelinde en büyük petrol rezervine sahip olması, Rusya’nın Suriye’den sonra dikkatini Libya’ya yöneltmesine sebep oldu. Suriye’de olduğu gibi, Putin Libya’daki enerji depoları da dahil olmak üzere altyapının yeniden inşasının, Afrika’daki en önemli enerji merkezi olan ülke üzerinde nasıl bir etki yaratacağını görüyor. İronik bir şekilde; Muammer Kaddafi kendisinin devrilmesinin Libya’yı terörist sığınağına çevireceği yönünde uyarmıştı. Putin de Libya’nın Suriye İdlib’deki IŞİD militanlarına ev sahibi konumuna gelmeye başladığı konusunda uyardı.

Rusya’dan Doğu Libya’ya banknot arzı bu yıl hızlandırıldı. Ayrıca Rusya Trablus’ta uluslararası kabul görmüş Ulusal Mutabakat Hükümeti (GNA) ile de ilişkileri geliştiriyor.

Libya Devlet Yüksek Konseyi Başkanı Khalid Al-Mishri anlaşmazlığı sona erdirmek için girişimde bulundu. Berlin’de yapılacak olan Libya konulu uluslararası konferanstan önce barışa yönelik bir girişim yaparak çatışmayı sona erdirmeyi önerdi.

Libya’nın başkentinde yaşanan çatışmalar sebebiyle serbest bırakılan göçmenler Birleşmiş Milletler’e sığınıyor. Birleşmiş Milletler’e bağlı Uluslararası Göç Örgütü (IOM) 600 göçmenin Abu Slim Merkezi’nden serbest bırakıldığını söyledi, “Trablus’ta silahlı çatışmalar devam ederken onların güvenliği en büyük endişe kaynağıdır” dedi.

Petrol şirketleri iç savaşa rağmen Libya’ya geri dönüyor. Ulusal Petrol Şirketi (NOC) Başkanı Mustafa Sanalla; Mısır şirketlerinin daha önce askıya alınmış projelere devam ederek petrol üretimini arttırmada yardımcı olacağını ve hem petrol hem de doğal gaz için ülkenin boru hattı ağını genişletmede yer alacağını söyledi.

İki aylık bir kapanışın ardından, Salı günü Libya’nın uluslararası kabul görmüş hükümeti UMH’nin Ulaşım Bakanı, Mitiga Havaalanı’nın yeniden açıldığını ve iki hafta içerisinde uçuşların başlayacağını söyledi.

Libya’da Eğitim Bakanı Othman Abdeljalil, Cumhurbaşkanlığı Konseyi’nin Milli Eğitim Bakanlığı’nı “Genel Eğitim Bakanlığı” ve “Yüksek Öğrenim Bakanlığı” şeklinde ikiye ayırma kararı nedeniyle istifa etti.

Halife Hafter’e bağlı savaş uçaklarının başkent Trablus’ta sivillerin yaşadığı bir bölgeyi vurduğu, olayda yaralıların olduğu duyuruldu. Uluslararası tanınırlığa sahip Ulusal Mutabakat Hükümeti'nin (UMH) yürüttüğü Burkan el-Gadab Operasyonu medya merkezinden yapılan yazılı açıklamada, Hafter'e bağlı savaş uçaklarının Trablus'ta havalimanı yolu üzerinde bulunan Demir Köprü yakınlarına düzenlediği saldırıda bazı evlerin hasar gördüğü belirtildi.

Fas
Fas Birleşmiş Milletler’in Sahra kararını memnuniyetle karşılarken, Polisario cephesi BM barış sürecine katılımını yeniden ele alma tehditinde bulundu.

(Polisario cephesi: Batı Sahra’daki Fas egemenliğine son vermek ve bölgenin bağımsızlığını sağlamak için savaşan ayrılıkçı bir örgüttür. Tek taraflı olarak Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti’ni ilan etmiştir.)

Fas'ta yapılan bir temyiz mahkemesi, Atlas Dağları'ndaki iki İskandinav turistin cinayeti için üç kişiye verilen ölüm cezalarını doğruladı. Geçen yıl işlenen cinayet, Kuzey Afrika ülkesini şok etmişti.

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin Fas için pragmatik bir uzlaşı sağlamada ısrar etmesi referandumun ciddi bir alternatif olmaktan çıkacağını gösterdi. Fas Birleşmiş Milletler Daimi Temsilcisi Omar Hilale referandumun bittiğini söyledi.

Tunus
Maliye Bakanı Ridha Chalgoum Tunus’un 2020 yılına kadar 4.2 milyar dolarlık borcunu geri ödemeyi planladığını ve bütçeyi finansa etmek için yaklaşık 4 milyar dolar borç alacağını açıkladı.

Dışişleri Bakanı Hermaies Jhinaoui Alman mevkidaşı Heiko Maas ile Tunus’ta görüşmesinin ardından Libya dosyasının Tunus için çok önemli olduğunu söyledi. 28 Ekim Pazartesi günü yaptığı açıklamada “Libya sorunu bizim için çok önemli, çünkü Tunus’ta sosyal, ekonomik ve politik yan etkileri var” dedi.

Tunus Hükümeti Salı günü yayınlanan kabine açıklamasında Savunma Bakanı Abdelkarim Zbidi ve Dışişleri Bakanı Hemaies Jhinaoui’yi görevden aldı. Açıklamada; Karim El Jamoussi’nin Savunma Bakanlığı’na, Sabri Bash Tabji’nin Dışişleri Bakanlığı’na atandığı bildirildi.

23 Ekim’de parlamento seçimlerinden önce; devletin temellerini korumak, yasaları korumak, özgürlükleri korumak ve özellikle kadın haklarını destekleyeceği üzerine yemin etti. Yeni cumhurbaşkanının planları hakkında yapılan spekülasyonlara rağmen Saied basına yaptığı açıklamada partizanlıktan uzak ve bağımsız bir kişi olduğu yönünde açıklama yaptı.

Strasbourg’da Tunus “Yerel Demokrasi Ortağı” statüsünü Avrupa Konseyi Yerel ve Bölgesel Otoriteler Kongresi’nden aldı. Avrupa konseyi tarafından yapılan açıklamaya göre; Avrupa Konseyi’nin komşu ülkelerine, buradaki meslektaşlarıyla en iyi dialog ve kurumsal temaslar için ideal platform sunan  birinci ülke Fas iken, Fas’tan sonra ikinci ülke statüsünü Tunus elde etti.

Bizerte üniversite kampüsünde 10 milyon dolarlık Kore bağışıyla kısa bir süre için drone pilotları için bölgesel bir eğitim merkezi oluşturulacak. Bu eğitim merkezinin, Tunus ile Kore Cumhuriyeti arasındaki iş birliğinin güçlendirilmesinin bir parçası olduğunu Tarım, Su Kaynakları ve Su Ürünleri Bakanı Samir Taieb belirtti.

Resmi rakamlara göre 2018 yılında Tunus halkının %94’ünden fazlası ulusal tedarikçiler veya Tarımsal Kalkınma Grupları (GDA) aracılığıyla suya ulaşabildi. Ancak, Sivil Toplum Örgütü Nomad08'de sosyo-ekonomik ve kültürel haklar koordinatörü olan Alaa Marzougui, gerçek sayının açıklanandan oldukça düşük olduğunu tahmin ediyor. Marzougui nüfusun 3/4’ünün temiz suya erişimde sorun yaşadığını söyledi.

Cezayir
Cezayir ordusu Genelkurmay Başkanı Ahmed Gaid Salah; cumhurbaşkanlığı seçimlerinin 12 Aralık'ta planlandığı gibi yapılacağını doğruladı ve Amazigh bayrağını taşımak için göz altına alınanları serbest bırakmayı reddettiğini yineledi.

1 Kasım’da 2019 Cezayir’de Cezayirliler kendi tarihlerine isyan ettikleri bir protesto yürüyüşü planladı. “Kasım 2019 kuşağı, 1954 Kasım kuşağının döllenmesidir.”

1 Kasım Cezayir Bağımsızlık Günü olarak kutlandı.

Protestocular tarafından devam ettirilen baskı 9 aydır devam ediyor. Protestocular “Le Pouvoir” (ya da “güç”) olarak bilinen eski gardiyanların tamamen kaldırılmasını talep ediyor. Göstericiler ağızlarındaki bantla ülkenin iktidar seçkinlerine karşı protesto gösterinde bulunuyor, aynı zamanda yolsuzluğa son verilmesini ve ordunun siyasetten çekilmesini talep ediyorlar.

Mısır
ABD Kasım ayında Etiyopya Barajı anlaşmazlığı konulu toplantısına ev sahipliği yapacak. ABD Başkanı Donald Trump; Mısır, Sudan ve Etiyopya’yı 6 Kasım’da Washington’da gerçekleşecek toplantıya davet etti.

Cumhurbaşkanı Abdel-Fattah Sisi “Mısır ordusunun sahip olduğu şirketlerin de diğer devlet şirketleri gibi borsada hisselerinin satılmasına izin verilmeli” dedi. Sisi Kahire’nin batısındaki Abu Rawash’ta ordunun iki yeni savunma sanayi kimyasal fabrikasının açılış töreninde “Mısır devleti tarafından hazırlanan teklifler, silahlı savunma kuvveti şirketleri için bir şans içermeli. Bu şekilde Mısır halkı için bu şirketlere bir kapı açmış olacağız” dedi.

Mısır Dışişleri Bakanı Sameh Shoukry, Büyük Etiyopya Rönesans Barajı’na gönderme yaparak “Mısır su haklarından vazgeçmeyecek” dedi. Arap Parlamentosu’nda konuşan Shoukry; Etiyopya’nın baraj meselesini Mısır hükümetine yeni bir meydan okuma olarak nitelendirdi. “Mısır’ın ulusal güvenliği, Arap ve Afrika ulusal güvenliğinin ayrılmaz bir parçasıdır” dedi.