Kuzey Afrika Gündemi: 8-14 Şubat 2020

Libya
Mısır'ın başkenti Kahire'de toplanan Fransa, Mısır, Yunanistan ve Kıbrıs Rum Yönetimi dışişleri bakanları, Türkiye'nin Libya hükümetiyle imzaladığı anlaşmanın yok hükmünde ve geçersiz olduğunu açıkladı. Toplantıda bulunan İtalya Dışişleri Bakanı’ysa sonuç bildirgesine katılmadı.

Birleşmiş Milletler Libya Destek Misyonu (BMLDM)’nun açıklamasına göre, Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) ile Libya Ulusal Ordusu (LUO) muhalefet güçleri arasında gerçekleşen müzakerelerin ilk turu, tarafların birçok konuda fikir birliğine varmasına rağmen, nihai bir mutabakat olmaksızın sonuçlandı. BMLDM Direktörü Ghassan Salame’nin katılımıyla yapılacak ikinci tur görüşmeler 18 Şubat’ta başlayacak.

BM Libya Özel Temsilcisi Ghassan Salame’nin İsviçre’nin başkenti Cenevre’de Libya Yahudileri Birliği Başkanı Rafael Luzon ile yaptığı görüşme, Libya’daki azınlıkların siyasi haklarının yanı sıra etnik ve dinsel kimliklerinin tanınması konusunda yaşanan tartışmayı bir kez daha alevlendirdi.

Hafter güçleri, 12 Şubat Çarşamba günü, BM’nin Libya’ya yardım sağlayan uçaklarının inişini engelledi. BM Hafter’in Libya’da barış tesisinin sağlanmasını ve ülkeye yardım çalışmalarının ulaşmasını zorlaştırdığını belirtti.

ABD’deki Demokratları temsilen Senatör Chris Murphy, Trump yönetiminin, Halife Hafter’in Trablus’ta aylardır süren saldırısına karşı yumuşak tepki göstermesi sebebiyle endişelerini belirterek Trump’ı Hafter’e yaptırım uygulamaya çağırdı.

BM Güvenlik Konseyi 12 Şubat Çarşamba günü, Ocak ayından bu yana kırılgan bir ateşkesin yaşandığı Libya'da “kalıcı ateşkes” çağrısı kararını kabul etti. İngiltere tarafından hazırlanan metin, Rusya'nın çekimser kalmasıyla 15 üzerinden 14 oyla onaylandı.

Türkiye'nin Trablus Büyükelçisi Serhat Aksen ile bir araya gelen UMH Başkanlık Konseyi Üyesi Muhammed el-Ammari Zayid, Türkiye'nin “Libya meselesindeki” desteği ve ilkeli duruşu için teşekkür etti.

Tunus
Sivil toplum kuruluşları, bazı siyasi partiler ve heyetlerin çağrısıyla, Fas'ın başkenti Rabat ve Tunus'un güneyindeki Safaks kentlerinde çok sayıda kişinin katılımıyla düzenlenen gösteride, ABD Başkanı Donald Trump'ın "Yüzyılın Anlaşması" olarak adlandırdığı sözde barış planı protesto edildi. Protestolar İsrail basınına; göstericilerin “Filistin satılık değil!” sloganı eşliğinde İsrail bayraklarını yaktığı, Amerikan ürünlerinin boykot edilmesini istediği ve ABD’yi “barışın düşmanı” ilan ettikleri şeklinde yansıdı. İsrail kökenli Fransız siyasetçi ve milletvekili Meyer Habib; Fransız vatandaşlarını artık Tunus’a gitmemeye çağırarak ve İsrail’e karşı nefret söylemlerinden dolayı Tunus’u İran’la karşılaştırarak Tunusluların tepkisini çekti.

ABD Dışişleri Bakanlığı'nın Pazartesi günü yayınladığı 2021 bütçesinde, Tunus’un 500 milyon dolar değerinde Amerikan yapımı hafif saldırı uçağı satın almayı talep ettiği vurgulandı çünkü; ABD yönetimi, Dış Askeri Finansman Programı kapsamında küresel kredi otoritesine ayrılan 8 milyon dolarlık bütçeyi arttırmak istedikleri vurgulandı.

Tunus'ta yeni hükümeti kurmakla görevlendirilen İlyas Fahfah'ın müzakere heyetinde yer alan Adnan bin Yusuf, 12 Şubat'ta yaptığı açıklamada, kabinenin 14 Şubat Cuma günü Cumhurbaşkanı'na sunulacağını ve medya patronu Nebil Karvi'nin partisi Tunus'un Kalbi'nin yeni hükümette yer almayacağını belirtti. Tunus Cumhurbaşkanıyla görüşmesinden sonra Fahfah kurulacak hükümetle ilgili daha fazla istişarelerde bulunmak üzere kabineyi açıklamayı yarına ertelediğini söyledi.

Tunus Dışişleri Bakanlığı, 09-10 Şubat'ta Addis Ababa'da düzenlenen 33. Afrika Birliği (AfB) Liderler Zirvesi çalışmalarının bir sonucu olarak Tunus'un Tokyo Uluslararası Afrika Kalkınma Konferansı'na (Tikad 8) ev sahipliği yapacağını haberini verdi.

Tunus İçişleri Bakanlığı, Cezayir sınırına çok uzakta olmayan Kassarin kentinde, terör saldırılarında kullanmak üzere depolandığı düşünülen farklı boyutlarda patlayıcı üretim ekipmanlarının bulunduğu terör kampının keşfedildiğini duyurdu.

Kartaca Sarayı’ndaki ilk 100 gününün ardından ofisini yeniden yapılandırmaya giden Tunus Cumhurbaşkanı Kays Said, bazı danışmanlarını görevden aldı.

BM Güvenlik Konseyi’nin tek Arap üyesi olan Tunus, konseydeki temsilcisi El-Munsif el-Bati’nin düşük performansının yanında Dışişleri Bakanlığı ile koordinasyon ve etkileşim eksikliğinden kaynaklanan profesyonel nedenlerden dolayı görevine son verdi.

Cezayir
Geçen eylül ayında Cumhurbaşkanı Abdulaziz Buteflika’nın kardeşi Said Buteflika, eski istihbarat yetkilileri ve parti başkanı, ordu ve devlet otoritesine zarar vermek suçlarından 15’er yıl hapis cezasına çarptırılmıştı. Karar hakkındaki temyiz başvurusu kabul edildikten sonra dava mahkemede 10 Şubat Pazartesi günü görülmeye başlandı.

Yunanistan Dışişleri Bakanı Dendias da Libya'daki durumun ülkesini endişelendirdiğini belirterek, kriz Akdeniz bölgesinin tamamını tehdit ettiği için şiddetin durması gerektiğini ifade etti.

Ulusal Meclis konuşmasında Başbakan Abdülaziz Cerad son yıllarda Cezayir’de yıkıcı bir şekilde ülke servetinin yağmalandığına ve israf edildiğine yer vererek; Abdülaziz Buteflika’nın cumhurbaşkanlığı dönemine atıfla, ülkenin iç borcunun 2017 yılında %26’dan 2019’da %45'e yükseldiğini ve dış ticaret açığının 10 milyar dolar olduğunu paylaştı.

Cezayir'de Abdulaziz Cerrad'ın başbakanlığında kurulan yeni hükümet, parlamentonun alt kanadı Ulusal Halk Meclisi'nden güvenoyu aldı. Ulusal Halk Meclis Başkanı Süleyman Şennin, yaptığı açıklamada, hükümetin programını sunmasının ardından parlamenterlerin yeni hükümete güvenoyu verdiklerini duyurdu.

Fas
Fas Ticaret Bakanı Moulay Hafid Elalamy, parlamenterlere yaptığı açıklamada, market zinciri BİM'den sattığı malların en az yarısını ülke içinden tedarik etmesini, aksi takdirde BİM mağazalarının kapatılabileceğini dile getirdi. Türkiye ile 2 milyar dolar ticaret açığı olan Fas, bu açığın büyük bölümünün Türkiye ile 2004 yılında yaptığı serbest ticaret anlaşmasından kaynaklandığını düşünüyor.

Sanayi Ticaret, Yatırım ve Dijital Ekonomi Bakanı Elalamy, serbest ticaret anlaşmasıyla ilgili şikayetlerini Türkiye’nin gözden geçireceğini ifade etti. Anlaşmayla ilgili sorunların çözülmesini beklediğini söyleyen bakan uzlaşı sağlanmadığı takdirde Krallığın tek taraflı olarak anlaşmadan çekileceğini kaydetti.

CIA ile BND'nin gizli sahibi oldukları İsviçre merkezli Crypto şirketinin sattığı kripto cihazları ve iletişim hatları üzerinden içlerinde Fas, Tunus, Cezayir ve Türkiye gibi NATO müttefikleri de bulunduğu 130'dan fazla ülkenin en gizli sırlarına vakıf olduğu ortaya çıktı. Haberde “On binlerce kişinin katledilmesinden haberdar oldular, ama seslerini çıkarmadılar” denildi.

Mısır
Mısır Kişisel Haklar Girişimi çalışanı Patrick George Zaki, eğitim için gittiği İtalya’dan ailesini ziyaret etmek için geldiği 7 Şubat günü Kahire’de havaalanında tutuklandı. Mansura kentindeki temyiz mahkemesi, 27 yaşındaki Zaki’nin sahte haber yayma ve protesto çağrısı yapma iddialarına ilişkin bir soruşturma yapmak üzere tutuklu kalmasına karar verdi.

Mısır Dışişleri Bakanı Sami Şükrü 56. Münih Güvenlik Konferansı’nda Hollandalı mevkidaşı Stef Blok ile bir araya geldi. Şükrü mevkidaşıyla iki ülkenin ilişkilerini ve bölgesel sorunları görüştü. Şükrü, Mısır'ın Hollanda ile ikili ilişkileri ilerletmek ve ortak çıkarlar hakkında görüş alışverişinde bulunmak için daha fazla koordinasyon ve istişare içinde bulunmak istediğini  söyledi.

Uluslararası Para Fonu (IMF), Mısır'ın özel sektörünü desteklemeye ve geliştirmeye yönelik yeni bir reform paketine ihtiyaç duyduğunu ve böylece yeni iş fırsatlarına yol açmasını önerdi. IMF sözcüsü Gerry Rice'ın düzenlediği basın toplantısında, IMF’in bu konuda Mısır ile çalışmaya ilgi duyduğunu ifade etti.

Etiyopya'nın ABD Büyükelçisi Fitsum Arega 12 ve 13 Şubat 2020 tarihinde Washington’da yapılan iki günlük müzakerelerin anlaşma olmaksızın sona erdiğini tweetledi. Arega, müzakerelerde neden bir anlaşmaya varılamadığına dair ayrıntılara girmedi.

Mısır İstihbarat Teşkilatı’nın Filistin dosyası sorumlusu Tuğgeneral Ahmed Abdulhalık, Kahire’nin görevlendirdiği güvenlik delegasyonunun başı olarak saha araştırması için Gazze Şeridi’ne gitti. Radikal örgüt üyeleri olarak tanımlanan kişilerin sınırdan Sina Yarımadası’na geçişini engellemek adına planlanan yeni düzenlemeler için oluşturulan Mısırlı heyet, Gazze'de Hamas yönetimiyle de görüştü. Sina Yarımadası’nın kuzeyinde Al Monitor’e isimlerinin gizli kalması kaydıyla konuşan yerel kaynaklar, Mısır silahlı güçlerinin Kerem Şalom sınır kapısından Refah sınır kapısına kadar uzanacak iki kilometre uzunluğunda duvar için ilk aşamaya 27 Ocak’ta başladığını söyledi. Kaynaklar böyle bir adımın Mısır silahlı kuvvetleri tarafından duyurulmadığını da ekledi.

Mısır'ın Kalkınma ve İnsan Hakları Forumu Gözlemevi, Kuzey Sina'daki güvenlik kontrol noktalarını hedef alan terörist saldırıları kınadı ve Birleşmiş Milletleri Müslüman Kardeşler'i terörist bir örgüt olarak tanımaya çağırdı.

Resmi istatistik ajansı, Mısır’ın hızla artan nüfusunun 100 milyona ulaştığını ve sınırlı kaynaklara sahip olan Mısır için acil bir sorun olduğunu açıkladı.

İnsan Hakları İzleme Örgütü, insan hakları savunucularının düzenli olarak alıkonulduklarını ve işkence gördüklerini belirterek, Mısır'da güvende olmadıklarını söyledi.

Mısır parlamentosu uydu kanallarını, radyo istasyonlarını ve sosyal medyayı “terör varlığı” tanımından çıkardı.  Batı medyasına karşı imajını düzeltmek ve konuyla ilgili eleştirilerden dolayı bu kararın alındığı belirtiliyor.

Mısır İçişleri Bakanlığı yaptığı açıklamada, Mısır polis güçlerinin Kuzey Sina bölgesinde bir çatışma sırasında 17 teröristi öldürdüğünü söyledi.

Mısır parlamentosu, genel kurulda oy birliğiyle, devlet tarafından belirlenen terör örgütleri ve terörizm listelerini düzenleyen 2015 terör yasasında yapılacak yeni değişiklikler lehine oy verdi ve taslak kanunu incelenmek üzere Danıştay'a sevk etti. Değişiklikler 8/2015 kanununu güçlendirecek ve yasa uyarınca terörizmi finanse etme tanımını, bir “terörist” veya daha fazlasını eğitmek için alan sağlamak ve onlara seyahat için silah, belge veya finansal destek sağlamak olarak genişletecektir.

Mısır ordusu, Kuzey Sina ilinde bir güvenlik noktasına düzenlenen saldırı sonrası çıkan çatışmada 10 militan ve bir Mısır ordusu subayının öldüğünü ifade etti.