Kuzey Afrika Gündemi: 8-18 Ocak 2019

Kuzey Afrika

Almanya Alt Meclisi, Fas, Cezayir ve Tunus’tan kabul edilecek mülteci başvurularını sınırlayan bir yasa tasarısını kabul etti. Yasanın yürürlüğe girebilmesi için, muhalefetin yoğunlukta olduğu Üst Meclis Bundesrat’ın onayı gerekiyor.

Fas
Fas, Batı Sahra'daki Polisario Cephesi savaşçılarını yıllardır süren ihtilafın sona ermesi için beklenen yeni müzakere safhasında, birkaç hafta önce ateşkes anlaşmasını ihlal etmekle suçladı. Fas, perşembe günü BM Güvenlik Konseyi’ne gönderdiği mektupta "askeri anlaşmayı ihlal eden ve" ateşkesi tehlikeli şekilde tehdit eden "bu istikrarsızlaştırıcı eylemleri şiddetle kınadığını" belirtti.

Fas Milli Eğitim Bakanlığı, bir okul kitabında Filistin’i göstermeyen bir harita olduğu iddialarını cuma günü yaptığı açıklamada reddetti. Mağrip Arap Basını (MAP) tarafından yapılan açıklamada, bakanlık kategorik olarak onaylanmış bir okul kitabının Filistinsiz bir harita içermediğini söyledi.

Ekonomist Dergisi, Fas'ın sosyal huzursuzlukla mücadeleye devam edeceğini öngördü. “Rif huzursuzluğunun altında yatan sebeplerin (örneğin, politikaların ve büyük işletmelerin ve yaygın eşitsizliğin olduğu gibi) yakın vadede tam olarak ele alınmasının muhtemel olmadığı” öne sürüldü.

Enerji ve Maden Bakanlığı "terk edilmiş ve yasadışı bir şekilde kullanılan maden şaftlarının" kapatıldığını, 2019 yılının sonuna kadar da kalan 1500 şaftın kapatılacağını açıkladı.

Mısır Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Ahmed Hafez yaptığı açıklamada, Salı günü Kahire'deki görüşmelerde iki bakanın "Arap ülkelerinin farklı zorluklarla başa çıkma yeteneklerini arttırmak için ortak Arap işbirliği mekanizmalarının güçlendirilmesinin önemini" vurguladığı belirtildi.

Fas’ın Merkez Adli Soruşturma Bürosu (BCIJ) Salı günü ülkenin doğusundaki iki şehir olan Nador ve Driouch’da üç üyeli bir ISIS hücresini imha etti. İçişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamaya göre, şüphelilerin yaşları 18 ile 31 arasında değişiyor.

Batı Sahra
Amerika Birleşik Devletleri Temsilciler Meclisi, 2019 mali yardımlar kapsamında Batı Sahra’yı kamu harcaması bütçesinden uzak tutan bir tasarıyı onayladı.  Son yıllarda ABD’nin yaklaşımı Fas’ın Batı Sahra üzerinde egemenliği olmadığını yönününe doğru değişiyor. Batılı ülkeler Fas’tan taviz koparmak istediklerinde Batı Sahra sorununu dile getiriyorlar.

Umman, 5. Fas-Umman ortak komisyonu kararında pazartesi günü Muskat'ta yayınlanan ortak açıklamada Fas’ın toprak bütünlüğüne tam destek verdiğini duyurdu. Fas Dışişleri Bakanı Nasır Bourita ve mevkidaşı Yousef Bin Alawi komisyona eş başkanlık yaptı. Ortak açıklamada ayrıca, "Fas Sahra sorununa barışçıl bir çözüm öneren Fas liderliğinin bilgeliği"ne övgüde bulundu.

BM Batı Sahra Elçisi, Fas ile Polisaryo Cephesi arasındaki on yıllardır süren ihtilafın barışçıl bir çözümünün mümkün olduğuna inandığını söyledi. Koehler, perşembe günü Cenevre’deki gazetecilere verdiği demeçte, 2019’un ilk çeyreğinde benzer bir yuvarlak masa toplantısı için tekrar buluşacağına söz veren bütün tarafların olduğu bir toplantı yapılacağını duyurmaktan çok memnun olduğunu söyledi. 

Cezayir
Cezayir’in resmi haber ajansı APS, geçtiğimiz hafta sonlarında Cumhurbaşkanı Ibrahim Ghali nezaretindeki Polisario Cephesi’nin Fas savunma duvarının doğusunda Mehriz’de askeri kamplar açtığını bildirdi. Cezayir-Polisario bağlarına atıfta bulunmayan APS, basitçe Polisario yanlısı medya raporlarına atıfta bulunarak konuşlandırmanın askeri bir talim olduğunu açıkladı.

Cezayir, neredeyse 30 yıldan bu yana ülke büyük bir “terörist” eylemi yaşamadan bir yıl geçirdi. Anadolu Ajansı tarafından hazırlanan bir raporda, Cezayir'deki nispeten son büyük terör saldırısının 2017 yılının ağustos ayında, bir intihar bombacısının başkentin 300 kilometre güneybatısında bulunan Tiaret kentinde bir polis karakoluna saldırması sonucu gerçekleştiğini söyledi.

Dışişleri Bakanı Cezayir’in dış politikasının, diğer devletlerin iç işlerine karışmama, tüm tarafların eşitliği, pozisyon ve çıkarların eşitliği,  kriz ve uyuşmazlık çözme süreçlerinin herhangi bir yabancı müdahale veya baskı olmaksızın çözülmesi gibi açık ilkelere dayandığını yineleyerek, dış politikalarının toprak bütünlüğü ve egemenliğe, ulusal birliğe saygıya dayandığını belirtti.

Dışişleri Bakanı Abdelkader Mesahil perşembe günü Kopenhag’da Cezayir’in bölgeyi ve Arap dünyasını istikrara kavuşturmasına ve terörle mücadele ve yıkıcılık deneyimine katkısı konulu bir konferansa ev sahipliği yaptı. Genelde yapıcı dış politika uygulayan Cezayir’in bölgede (özellikle Libya’da) oynayabileceği daha geniş bir rol var ama bu rolü tam oynadığı söylenemez. 

Cezayir Ulusal Savunma Bakanlığı, Çin’den SM4 kendinden tahrikli harç sisteminin satın alındığını doğrulayan fotoğraflar yayınladı. Yakın zamanda alınan birkaç SM4 kendinden tahrikli harç video görüntüleri ve kuzeydoğu Cezayir'de 2. Askeri Bölge'de gerçekleştirilen “Borkane 2019” talimleri sırasında çekilen fotoğraflarla doğrulandı. Cezayir, en son askeri donanım alımının ne olduğu konusunda Çin'den kendinden tahrikli top sistemlerini işlettiğini söyledi. Sidi Bel Abbas eyaletinde düzenlenen Borkane 2019 tatbikatında altı tane SM4 sistemi görüldü. Tatbikat, 2. Askeri Bölge ziyareti sırasında Genelkurmay Başkanı Korgeneral Ahmed Gaid Salah tarafından yürütüldü.

Tunus
Enerji Bakanı Selim Feriani, Tunus’un doğaz gaz üretimini bu yıl ikiye katladığını açıkladı. Tunus, geçen yıl günde 30,000 varil doğal gaz üretirken bu yıl günlük 65,000 varile ulaştı. Tunus’ta kamu çalışanları ülke çapında greve başladı. 670,000 devlet personelinin katıldığı grevi UGTT olarak bilinen Tunus Genel İş Sendikası düzenliyor. UGTT, 2015 yılında Nobel Barış Ödülü almıştı. Arap ülkeleri içerisinde en güçlü işçi sendikası olarak bilinen UGTT, Tunus’un demokrasiye geçiş sürecinde önemli bir siyasi ve ekonomik aktör olarak görülüyor. Tunus Hükümeti, Arap Baharı’nın ardından ilk kez bu kadar büyük bir halk hareketiyle karşı karşıya. Grevin kamu personeli alımında ve ücretlendirmesinde usulsüzlüklerden kaynaklandığı, kendi içinde fikir ayrılıkları ve bölünmelerle mücadele eden iki iktidar partisini de köşeye sıkıştırmış durumda olduğu öne sürülüyor.

Diğer taraftan siyasi partiler gelecek parlamento ve başkanlık seçimlerine hazırlanıyor. Nida Tunis Partisi şimdiki başkan Kaid El Sebsi’nin gelecek seçimde başkan adayları olduğunu açıkladı. Diğer taraftan Ennahda ise Raşid Gannuşi dışında başka bir aday çıkaracaklarını açıkladı. Nida Tunis Partisi de Şubat ayında ilk genel kongresini yapmaya hazırlanıyor.

Libya
Tunus’ta Dünya Bankası, Birleşmiş Milletler, Libya ve Batılı devletlerin temsilcileri iç savaş halindeki ülkenin ekonomisi için araya geldi. Trablus yönetimi, Libya Merkez Bankası ile 2019 bütçesine ilişkin harcama öncelikleri konusunda anlaşmaya varamadı. Bu durumun Mart’a kadar sürebileceği belirtildi. Diğer taraftan, Birleşmiş Milletler Libya Elçisi Gassan Selame, Libya halkının geçiş süreci için bir araya geleceği ulusal bir zirve düzenlenmesine yönelik çağrıda bulundu.

Libya’nın başkenti Trablus’taki kırılgan ateşkes ortamı, bu hafta çıkan silahlı çatışmalarla yeniden bozuldu. 13 kişinin hayatını kaybettiği 52 kişinin yaralandığı çatışma başkentteki iki silahlı grup arasında meydana geldi. Ülkenin doğusunu kontrol eden Hafter liderliğindeki yönetim Libya Ulusal Ordusu, El Kaide’nin üst düzey mensuplarından biri olan Ebu Talib El-Libi’nin Güney Libya’da gerçekleştirilen bir operasyonda öldürüldüğünü açıkladı.

Düzensiz askeri topluluklar yerine kolluk kuvveti olarak görev yapmak üzere kurulan Trablus Emniyet Kuvvetleri, bu hafta yaptığı açıklamada, tüm üyeler ortak karar vermediği sürece Başkanlık Konseyi’nin (Trablus’ta yer alan Serraç liderliğindeki yönetim) emirlerine biat etmeyeceğini açıkladı. Bir Devlet Başkanı seçimle göreve getirilene dek, konseyin 9 üyesinin birlikte alacağı kararlar verilmesi gerektiğine değinilen açıklamada, mevcut çatışmada Konsey’in net bir şekilde tavrını ortaya koyması gerektiği vurgulandı.

Moritanya
Moritanya’nın sıkça eleştirildiği insan hakları alanında daha fazla yol almak için, Nisan’da kabul edilen idam cezasına ilişkin yasayı yürürlükten kaldırması gerektiği savunuluyor. Yasa, dine ilişkin küfür ve hakaret eden suçlulara karşı da idam cezası öngörüyor.