Meriç-Ergene Havzası: Türkiye’nin Ulusal ve Sınıraşan Su Yönetimi Zorluklarının Bir Yansıması

Yrd. Doç. Dr. Vakur Sümer, ORSAM Danışmanı, Selçuk Üniversitesi
Bu kısa makale, Meriç[1]-Ergene Havzası’nı Türkiye’de süregiden su yönetimi sorunlarının bir yansıması olarak ele almaktadır.  Bu havzayla alakalı sorunlar ve önerilen çözümler üzerinde çalışmak, ülkedeki diğer havzalarla ilgili önemli ipuçları verebilmektedir. Meriç-Ergene Havzası, ülkedeki diğer nehir havzalarında da görülebilecek su sorunlarının beş farklı boyutunu  sergilemektedir: sınıraşan ilişkiler boyutu, suyun kalitesi boyutu, suyun miktarı boyutu, taşkın boyutu ve “hassas bölgeler” boyutu. Ne var ki, Meriç-Ergene Havzası’nın örnek olma durumu gereğinden fazla abartılmamalı ve havzayla ilişkili durumlar Türkiye’deki farklı havzaların su sorunlarına yönelik yenilikçi çözüm önerilerini değerlendirmede hesaba katılmalıdır.

Meriç sınıraşan havzası, yaklaşık olarak 500 km olan uzunluğu ve 39,000 km⊃2; su toplama alanıyla Güneydoğu Balkanlar’daki en büyük havza sistemlerinden biridir. Üç ana kolu; Arda, Tunca ve Ergene’dir. Havza topraklarının yaklaşık f’sı Bulgaristan’a aitken (’i Türkiye’ye, %6’sı ise Yunanistan’a aittir. Nehrin 203 kilometresi Türkiye-Yunanistan sınırını oluşturmaktadır. Meriç Deltası, RAMSAR Sözleşmesi ile de korunan önemli bir ekolojik bölgedir. Nehrin nehir ağzındaki ortalama deşarjı 1,610 m⊃3;/saniyedir. Nehir suyu çoğunlukla sulama ve içme suyu olarak kullanılıyor olsa da artan bir şekilde endüstriyel amaçlarla da kullanılmaktadır. Havza boyunca yaklaşık üç milyon insan yaşarken Türkiye’ye bağlı alt havzada bir milyon kişi yaşamaktadır. Kıyı göllerini, dereleri ve lagünleri içeren Meriç Deltası, çeşitli habitatlara da barınak sağlamaktadır. Seyrüsefereuygun olmayan nehir, özellikle Bulgaristan tarafından, enerji üretimi ve sulama amacıyla kullanılmaktadır.

Türkiye’nin kuzeybatısında yer alan Meriç-Ergene, Meriç nehir sisteminin bir alt havzasıdır.Havzanın toprakları tamamıyla Trakya’da bulunmaktadır.[2] Havza’nın batısındaki sınırlar da yine Türkiye-Bulgaristan ve Türkiye-Yunanistan arasındaki uluslararası sınırlardır. Türkiye’nin en şehirleşmiş ve sanayileşmiş ili İstanbul, Havza’nın doğu sınırını oluşturmaktadır. Havza’nın güneyinde Ege Denizi, güneydoğusunda Marmara Denizi ve kuzeyinde Karadeniz bulunmaktadır.

Su potansiyeli konusuna gelindiğinde, bölge, ülkedeki yüzey su potansiyelinin %8,6’sına (yaklaşık olarak 9.5 milyar metreküp) ve yer altı su potansiyelinin %3’üne (yaklaşık 392 milyon metreküp) sahiptir. Havzadaki yeryüzü sularının ¾’ünü Meriç sağlamaktadır.

Türkiye tarım arazilerinin %4’ü Meriç-Ergene Havzası içerisindedir. Havza’daki arazilerin