Ortadoğu’da İran Caydırıcılığı: Milis Hilali Stratejisi ve Kudüs Gücü

İran’ın Ortadoğu politikasının özeti İran Devrim Muhafızlarına (Sipah-i Pasdaran) bağlı Kudüs Gücü’nün temel amacı bölgede İran’a bağlı devlet dışı milis güçlerin oluşturulması, güçlendirilmesi ve böylelikle İran’ın caydırıcı güç kapasitesinin geliştirilmesidir. Diğer bir ifade ile Kudüs Gücü, İran’ın oluşturmak istediği milis hilalinin koordinasyon merkezidir. Kudüs Gücü’nün milis hilali oluşturma stratejisinde en önemli başarısı sadece Lübnan sosyo-politik gelişmelerinde değil aynı zamanda Ortadoğu uluslararası ilişkilerinde önemli aktör olan Hizbullah’ın mevcut gücüdür. Dolayısı ile Ortadoğu bölgesindeki kırılgan devlet-toplum ilişkilerini ve bu devletlerin dağılma-çözülme ihtimalini dikkate alan İran’ın devlet dışı oluşumlar aracılığı ile uzun dönemli stratejisini hayata geçirmeyi amaçladığı söylenebilir.

Söz konusu uzun dönemli hedef, basit şekilde bölgedeki terör faaliyetlerini desteklemeyi değil İran yanlısı devlet dışı oluşumların bulundukları ülkelerde iktidar alternatifi olmasını sağlamaktadır. Hâlihazırda ABD ve bölgesel müttefikleri ile konvansiyonel çatışmanın maliyetlerinin farkında olan İran yönetimi, bu strateji ile hem büyük savaşlardan kaçınmakta hem de caydırıcı güç kapasitesini artırmaktadır. Bu durum İran’ın söz konusu aktörlere desteğini “Şii Hilali” argümanı üzerinden açıklayan yaklaşımların yetersizliğini de göstermektedir. İran ve bu aktörler arasındaki ittifakı kimliksel faktörlerden daha fazla İsrailABD ve bu aktörler ile iş birliği geliştiren ülkelere karşı olma gibi politik faktörlerin belirlediği söylenebilir. Çoğunlukla Şii oluşumlar ile iş birliği geliştirmesine rağmen İran’ın, devlet dışı aktörler ile ittifak kurma stratejisinde Afganistan’daki Taliban ve Filistin’deki direniş hareketi Hamas gibi Sünni aktörler de söz konusudur. Dolayısı ile ideolojik-kimliksel faktörler Ortadoğu’daki mevcut politik çekişmenin meşruiyet-gerekçelendirme zeminini oluşturmada başvurulan semboller olarak karşımıza çıkmaktadır. İdeolojik-kimliksel sembollerle pekiştirilmiş İran’ın milis hilali stratejisinin sahadaki uygulayıcısı Kudüs Gücü’dür. Dolayısı ile İran’ın Ortadoğu politikasını ve kurmaya çalıştığı caydırıcı güç mantığını anlamak için bu oluşum kuruluş felsefesi, yapısı ve faaliyet alanları iyi anlaşılmalıdır.