Suriye Gündemi: 22-28 Nisan 2019

Uluslararası Alanda Suriye Gündemi
Kazakistan'ın başkenti Nur Sultan'da düzenlenen Suriye konulu 12. Astana toplantısı 25 Nisan Perşembe günü yapıldı. Garantör ülkeler olarak Türkiye’yi Dışişleri Bakanı Yardımcısı Sedat Önal, Rus heyetini Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Suriye Özel Temsilcisi Alexander Lavrentiev, İran’ı ise Dışişleri Bakanı Yardımcısı Ali Aşgar Hadji temsil etti. Toplantının gündemini İdlib Gerginliği Azaltma Bölgesi ve Suriye'nin kuzeydoğusundaki durum, Anayasa Komitesinin oluşturulmasıyla ilgili çalışmaların tamamlanması, çatışan taraflar arasında güven artırıcı önlemler, mültecilerin geri dönüşü, insani durum ve savaş sonrası yeniden yapılanma konuları oluşturdu. Garantör devletler, Suriye’nin BM Temsilcisi Beşar Caferi başkanlığındaki rejimi heyeti ile askeri muhalefet heyetleri arasında ikili ve üçlü görüşmeler yapıldı. BM Suriye Özel Temsilcisi Geir O. Pedersen'in ilk kez katıldığı görüşmelere, BM Mülteciler Yüksek Komiserliği, Kızılhaç ve Ürdün temsilcileri gözlemci statüsünde katıldı.

İki gün süren görüşmelerin ardından kapanış bildirisi Kazakistan Dışişleri Bakan Yardımcısı tarafından okundu. Bildiride tarafların Suriye'nin toprak bütünlüğü, bağımsızlığı ve egemenliğine bağlılıkları vurgulanarak, bu ilkelere evrensel olarak saygı duyulması gerektiği, kim tarafından, ne tür eylemlerle olduğu fark etmeksizin bu ilkelerin baltalanmaması gerektiğinin altı çizildi. Ortak bildiride, "Bu bağlamda garantör ülkeler ABD yönetiminin işgal altında bulunan Golan Tepeleri'nde İsrail'in işgalini tanıyarak, uluslararası hukuku, özellikle Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin (BMGK) 497 sayılı kararını vahim biçimde ihlal eden ve Ortadoğu'da barış ve güvenliği tehdit eden kararını şiddetle kınadı." ifadesi kullanıldı. Komşu ülkelerin ulusal güvenliğini hedef alan ayrıl ırkçı gündemlere karşı ortak duruş sergileneceği ifade edilen bildiride, Suriye'nin kuzeydoğusundaki durumla ilgili istişarelere devam edileceği, bu anlamda bölgedeki güvenlik ve istikrarın ancak Suriye'nin egemenliği ve toprak bütünlüğüne saygı duyularak sağlanabileceği vurgulandı. Ülkede IŞİD, Nusra Cephesi, Heyet Tahrir Şam ve BMGK'nin terör listesindeki kişilerle mücadeleye devam edileceğinin altı çizildi. Bildiride, tarafların İdlib Gerginliği Azaltma Bölgesi'ndeki durumu detaylı olarak ele aldığı, 17 Eylül 2018 tarihli Soçi mutabakatının tümüyle uygulanması gerektiğinde mutabık kaldığı belirtilerek, koordineli devriyelere ve Türkiye-Rusya-İran Ortak Koordinasyon Merkezi'nin görevine atıfta bulundu. Sonuç bildirisinde Suriye ihtilafına askeri çözüm bulunamayacağına dikkat çekilerek, BM gözetimindeki siyasi geçiş sürecine bağlılığa vurgu yapıldı. BM Suriye Özel Temsilcisi Geir O. Pedersen ile üçlü görüşmeler yapıldığının aktarıldığı bildiride, Anayasa Komitesi kurma çalışmalarını hızlandırma, bu konudaki gelecek istişare toplantılarını Cenevre'de yapma kararı alındığı belirtildi. Son olarak bir sonraki toplantının Temmuz 2019’da Nur Sultan'da yapılacağı duyuruldu. Görüşmelerin ardından Rusya Devlet Başkanlığı Suriye Özel Temsilcisi Aleksandr Lavrentyev’in, 12.Astana görüşmelerinin başarısız olduğunu, anayasa komitesi konusunda taraflar arasında uzlaşma sağlanamadığını duyurması ise dikkat çekti.

IŞİD’e karşı Uluslararası Koalisyon (Birleşik Ortak Görev Gücü), 2014-2019 yılları arasında IŞİD’e karşı düzenlenen operasyonların bilançosuna ilişkin rapor yayınladı. Raporda IŞİD çetelerinden kurtarılan ve IŞİD ile mücadelede yaşamını yitiren sivillere ilişkin bilgiler de paylaşıldı. Raporda, “Uluslararası koalisyon ve ortak görev gücü, 2014-2019 yılları arasında gerçekleştirdiği operasyonlarda, IŞİD’in hilafet ilan ettiği 110 bin kilometrekarelik alanı kurtarmıştır. Bu dönemde 7 milyon 700 bin kişi IŞİD’den kurtarılmış olmakla beraber, koalisyon ve ortak görev güçleri IŞİD’in her bölgedeki varlığını bitirmek için çalışmalarını sürdürecektir. Operasyonlarımızı, siviller ve bölgelerin altyapısı etkilenmesin diye titiz ve dikkatli bir şekilde yürütüyoruz” ifadeleri yer aldı. Rapor ayrıca şu ayrıntılara da yer verildi: “Ağustos 2014’ten Mart 2019’a kadar 34 bin 464 hava harekâtı gerçekleştirildi. Bu harekatlarda yanlışlıkla ve bilinmeden yaşamını yitirmesine neden olduğumuz sivil sayısının bin 291 olduğunu tahmin ediyoruz.”

BM Genel Sekreteri'nin insani işler konusundaki yardımcılarından Ursula Mueller, Güvenlik Konseyi’ni Suriye’deki insani durum hakkında bilgilendirdi. Suriye’de 10 kişiden 8’inin açlıkla karşı karşıya olduğunu belirten Mueller, Ülkede 12 milyon insanın yardıma muhtaç olduğunu söyledi. Mueller; İdlib, Hol kampı ve Rukban kampındaki durumun endişe verici olduğunu ifade etti ve Haseke’de bulunan Hol kampındaki IŞİD’e katılan yabancı savaşçıların eşleri ve çocukları sorununun bir an önce çözülmesi, bu kişilerin ülkelerine geri alınarak uluslararası hukuk kuralları çerçevesinde yargılanması ve rehabilite edilmeleri çağrısını da yaptı.

Fırat’ın Doğusu
ABD'nin Suriye'den çekileceğini açıkladığı tarihten bu yana özellikle Fırat’ın doğusundaki gelişmelerle ilgili önemli bir inisiyatif alan Fransız lider Emmanuel Macron ile sözde “Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi” arasındaki temaslar yoğunlaşarak devam etmektedir. Macron ile kısa bir süre önce bir araya gelen Yönetim heyeti, Suriye'nin yeni anayasasının yazım sürecindeki taleplerini ve beklentilerini Fransız lidere aktardı. Suriye’nin ekonomik, siyasi, dış politik geleceği de masadaki gündem maddeleri arasında yer aldı. Yapılan görüşmelerde, IŞİD üyelerinin yargılanacağı uluslararası mahkeme kurulması da dahil, Suriye'nin kuzeyinin ve doğusunun geleceği gibi konuların gündeme geldiği ve bir fikir birliğine ulaşıldığı kaydedildi.

Suriye Kürt Ulusal Konseyi (ENKS) Üyesi Faysal Yusuf, Fransa’nın Demokratik Suriye Partisi (PYD) ve ENKS’yi Erbil’de bir araya getirmek istediğini ve bu kapsamda ENKS ve PYD heyetlerinin ayrı ayrı üst düzey Fransız yetkililerle görüştüğünü kaydetti. Fransa’nın söz konusu girişiminden dolayı ENKS’li yetkililerin Erbil’e gelerek, olağanüstü bir toplantı düzenlediğini belirten Yusuf, sözlerine şunları ekledi: “Yapılacak görüşmeler için hazırız. Hiçbir zaman Rojava’daki diğer siyasi taraflarla diyalog kapısını kapatmıyoruz.” Faysal Yusuf, ENKS'li yetkililerin Fransa’nın girişimine olumlu baktığını belirterek, “Fransa, Kürt halkının eski bir dostudur. Kürt taraflarının yakınlaşması için daha önceden de birkaç girişimi oldu” diye konuştu.

ENKS ve PYD heyetleri iki grup arasındaki yakınlaşma önerisini görüşmek üzere Erbil’de toplantı yaptı. Daha öncesinde iki grup arasında üç anlaşma yapılmış ancak PYD bu anlaşmalara uymamıştı. Çeşitli açıklamalarda bulunan ENKS Üyesi Süleyman Oso, PYD’nin söz konusu anlaşmalara bağlı kalması için, daha önce yapılan anlaşmaları kabul etmesi ve bunlara uyması için uluslararası devletlerin de garantör olması gerektiği şeklinde konuştu. Daha önce ABD ile başka devletlerin ENKS ile PYD’nin yakınlaşması konusunda ENKS heyetiyle temas kurduğunu dile getiren Süleyman Oso, uluslararası garantörlüğün önemli bir etken olduğunu vurguladı.

Sözde “Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetim Genel Meclisi”, Adalet Meclisi’nin kuruluşu ve Fransa’yla gerçekleşen görüşmenin içeriğine ilişkin Rakka’nın Ayn İsa ilçesinde bir toplantı gerçekleştirdi. Toplantıda konuşan El-Mihbaş, Fransa’nın daveti üzerine Fransız hükümetiyle bir görüşme gerçekleştirdiklerini belirtti. El-Mihbaş, görüşmede Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve danışmanlarının hazır bulunduğunu ve Fransa’nın, görüşmede “Özerk Yönetim”e destek için değerlendirmelerde bulunduklarını, “Özerk Yönetim”e doğrudan ve sınırsız destek sözü verildiğini kaydetti. El-Mihbaş, “Özerk Yönetim”in çalışmaları hakkında Fransız yetkililere bilgi verdiklerini, Macron’un “Özerk Yönetim” ve SDG’ye doğrudan, sınırsız destek vurgusunda bulunduğu kaydetti. “Özerk Yönetim” heyetinin Suriye anayasası hazırlıklarına katılımda da Macron’dan destek aldıklarını dile getiren El-Mihbaş, yeni kurtarılan bölgeler başta olmak üzere Kuzey ve Doğu Suriye’de hizmet ve sosyal alanda da Fransa’nın mali destekte bulunmayı beyan ettiğini söyledi.

PYD’ye bağlı sözde “Özerk Yönetim”, IŞİD mensuplarının yargılanması için uluslararası yargıya çağrıda bulunduklarını, ancak çağrıya henüz yanıt alamadıklarını bildirdi. IŞİD mensuplarının Suriye’de yenilgiye uğratılmasının ardından çok sayıda IŞİD mensubu ve ailesi, “Özerk Yönetim” kamplarında tutulmaya başlandı. “Özerk Yönetim”in verdiği bilgilere göre, kamplarda kalan IŞİD mensubu ve aile bireylerinin sayısı 60 bini geçerken, 52 ülkeden IŞİD’e katılan 5 bin terörist de hapishanelerde tutulmaktadır.

İran kaynaklı haber ajansı, YPG’ye yakın bir kaynaktan elde ettiği bilgiye göre YPG/SDG’nin, uluslararası koalisyonun desteği ile Tahran-Şam-Beyrut hattını kesmek için El Mayaden ve Ebu Kemal’e yönelik askeri operasyon hazırlıklarına başlandığı yayınladı. İddiaya göre YPG’nin Suriye’nin doğusuna askeri teçhizat sevk ettiği, söz konusu askeri teçhizat ve silahların El-Ömer petrol sahasına yığıldığı belirtildi. SDG basın sözcüsü Mustafa Bali ise sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, SDG'nin Suriye'de yeni bir operasyon için ne niyetin ne de hazırlığının söz konusu olmadığını, halihazırda IŞİD’e karşı mücadele, uyuyan hücrelerin yok edilmesi, IŞİD’in Suriye’nin doğusunda fiziki halifeliğinin düşmesinden sonra ideolojisini de ortadan kaldırmaya odaklandıklarını dile getirdi.

YPG güçlerinin Tel Baydar ve Rumeylan kentindeki silah depolarını boşaltarak depodakileri Halep’in doğusunda Rakka, Kobanê'nin kuzeyindeki Tel Abyad ve Haseke’nin kuzeyindeki bölgelere dağıttığı bildirildi. Silah depolarının boşaltılmasının Türk Ordusunun Fırat’ın doğusunda başlatacağı olası bir hava operasyonunda hedef olabileceği endişesiyle gerçekleştiği ileri sürüldü. Söz konusu iddia YPG kaynakları ve bağımsız kaynaklar tarafından henüz doğrulanmadı.

Suriye'deki Kürt güçlerinin, TSK ve Türkiye'nin desteklediği örgütlere saldırmak için Afrin'e silah sevkiyatı yapmaya çalıştıkları ileri sürüldü. Sözde “özerk yönetim” yetkilileri ve SDG komutanları daha öncesinde yaptıkları açıklamalarda, IŞİD'in yenilgiye uğratılmasının ardından hedeflerinin Afrin'i özgürleştirmek olduğunu ve bu konuda zamanı geldiğinde TSK ve Türk destekli güçlere karşı operasyon başlatacaklarını duyurmuşlardı.

SDG güçlerinin Derazor’daki IŞİD çete hücrelerine yönelik operasyonları devam etmektedir. Koalisyon güçleri ve SDG tarafından, Bisêra beldesinin Deman köyünde düzenlenen özel operasyonda, IŞİD hücresi çökertildi. Operasyonda 5 örgüt üyesi öldürüldü.

Bir habere göre Washington ve Türkiye Suriye’nin kuzeydoğu sınırında güvenli bölge oluşturulması konusunda ilerleme sağladı. Haberde 32 kilometrelik hatta oluşturulacak güvenli bölgede Türk ve ABD askerlerinin ortak devriye görevi yürüteceği bilgisi de yer aldı. Habere göre müzakere edilen başlıklar arasında, Suriye’de terör örgütü PKK/YPG tarafından işgal edilen bölgelerden ABD askerlerinin çekilmesinin olduğu da belirtildi.

Suriye Rejimi Bölgesi
Rusya Başbakan Yardımcısı Yury Borisov Suriye’nin en önemli limanı olan Tartus Limanı’nın Nisan 2019’un son günlerinde yapılacak bir anlaşma ile Rusya tarafından 49 yıllığına kiralanacağını söyledi. Limanın kapasitesinin daha da artırılmasına yönelik olarak, 2000’den itibaren Suriye’de faaliyet gösteren Rus Stroytransgaz firmasının limanı genişletme çalışmalarına başlayacağı bildirildi.

Suriye-Ürdün sınırındaki Nasib Sınır Kapısı açıldığından beri Ürdün kamplarındaki Suriyeli sığınmacıların düzenli olarak Suriye’ye dönmeye başladıkları bildirildi. Suriye resmi haber ajansının aktardığına göre Dara’da köylerine dönenlerin temel ihtiyaçları yetkililer tarafından karşılandı.

İdlib, Fırat Kalkanı ve Afrin Bölgesi
24 Nisan 2019’da İdlib’in Cisr el-Şugur kasabasında meydana gelen patlama sonucu ilk belirlemelere göre en az 15 sivil hayatını kaybetti. Pazar yerinin yakınında gerçekleşen patlama dört katlı binanın yıkılmasına ve sivillerin bu binanın enkazı altında kalarak can vermesine sebep oldu. Patlamanın sebebi henüz tam olarak bilinmezken yetkililere göre yanıcı veya patlayıcı madde taşıyan bir aracın infilak etmesi veya doğrudan bombalı araç saldırısı yapılması yoluyla bu patlama meydana geldi.

Türkiye, Rusya ve İran arasında Astana süreci boyunca Suriye’de barışı sağlamaya yönelik olarak yapılan görüşmelerin on ikincisinin hemen öncesinde Rus savaş uçakları tarafından İdlib üzerinde 12 sorti atılarak bazı bölgeler bombalandı. İngiltere merkezli Suriye İnsan Hakları Gözlemevi’nin aktardığına göre İdlib merkez hapishanesi, Faylun, Korin ve Bikaflun kasabalarında maddi hasar meydana geldi. Hemen görüşmelerin öncesinde böyle bir hava operasyonu tepki çekti.

İdlib’de son haftalarda yaşanan patlamalar sonrasında İdlib’deki en güçlü militan grup olan Heyet Tahrir uş-Şam (HTŞ)’ın lideri Culani, diğer bazı askeri grupların liderleriyle Atme kasabasında bir toplantı düzenledi. Toplantıya HTŞ’nin yanı sıra Türkistan İslami Partisi, Hurras ed-Din ve Ceyş el-İzze liderleri katıldı. Toplantıda Esad rejimine karşı İdlib’in müdafaasına yönelik kararlar alındı.