Suriye Gündemi: 29 Nisan-5 Mayıs 2019

Uluslararası Gündemde Suriye
BM Suriye Özel Temsilcisi Geir O. Pedersen, uzun zamandır gelişme elde edilemeyen Cenevre sürecini yeniden canlandırmak için ilk somut temaslarına başladı. Özel Temsilci Pedersen, göreve geldiği ocak ayından bu yana Cenevre'deki ilk önemli toplantısını 4 Mayıs Cumartesi günü, "küçük grup" olarak adlandırılan ülkelerle yaptı. BM Cenevre Ofisi'nde düzenlenecek toplantılarda Pedersen, Mısır, Fransa, Almanya, Ürdün, Suudi Arabistan, İngiltere ve ABD'den üst düzey diplomatlarla bir araya geldi.  Toplantının ardından Pedersen ve katılımcı ülkelerden herhangi bir açıklama yapılmadı. Pedersen'in ilk hedefi geçen aralık ayından bu yana tıkanan Cenevre sürecini yeniden canlandırmak oldu. Toplantılarda, Suriye'de siyasi çözüm sürecinin yol haritasının belirlenmesi ve Anayasa Komitesi'nin kurularak yazın ilk toplantısını Cenevre'de yapması öncelikle amaçlandı. Pedersen, bu toplantının ardından mayıs ayı içinde Astana sürecinin garantörleriyle yine Cenevre'de buluşacak. Cenevre’de başlayacak olan görüşmeler öncesi Rejim ise İdlib ve Hama’nın kuzeyinde saldırılarını arttırdı.

IŞİD terör örgütü lideri Ebubekir el Bağdadi 5 sene sonra ilk kez kamera karşısına geçerek bir propaganda videosu yayınladı. Görüntülerde Bağdadi ölen ve hapsedilen örgüt militanları için intikam alınacağını belirtti. Suriye dosyasının da olduğu bazı Müslüman ülkelerin raporlarını inceleyen Bağdadi, Sri Lanka’daki kiliselere yapılan saldırıların, Suriye Bağuz'da IŞİD üyelerini ve sivilleri hedef alan saldırılara karşılık olarak düzenlendiğini söyledi.

AB Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini, AB’nin her zaman Suriyelilerin yanında olduğunu ve 2011’den bu yana, çatışmalardan ve ev sahibi topluluklardan etkilenen Suriyelilere yardım etmek için yaklaşık 17 milyar avro seferber ettiğini açıkladı. Bu kapsamda AB, Suriye'nin kuzeydoğusunda Uluslararası Koalisyonun IŞİD'den kurtardığı alanlarda istikrar çalışmalarını desteklemek için 18 milyon avroluk yeni bir program kabul etti.  Program dahilinde Rakka ve Deyr ez Zor vilayetlerinde temel hizmetlerin sağlanmasına katkıda bulunacağını belirtildi.

Pentagon geçen yıl 4 ülkede 120 sivilin ölümüne ve 65 kişinin de yaralanmasına yol açtığını açıklayan bir rapor yayınladı. Irak, Suriye, Afganistan ve Somali'de yürütülen askeri operasyonlardaki sivil ölümlere ilişkin Pentagon'un hazırladığı rapordaki rakamlar, insan hakları örgütlerinin verilerinin çok altında kaldı. Kongre tarafından hazırlatılan rapor, 2017'ye göre sivil ölümlerin 800 civarında azaldığını ortaya koydu. Bunda, Irak ve Suriye'de IŞİD örgütüne yönelik operasyonların yavaşlamasının etkili olduğu belirtilmektedir. Pentagon'un rakamlarına göre geçen yıl Irak ve Suriye'de sadece 42 kişinin öldüğünü göstermektedir. Ancak Uluslararası Af Örgütü’nden, ABD operasyonlarında ölen sivillerin sayısını ciddi oranda eksik gösterdiği açıklaması geldi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Rus mevkidaşı Putin arasında bir telefon görüşmesi gerçekleşti. Suriye’deki son gelişmeleri değerlendiren iki lider Astana sürecinin bir parçası olarak Suriye’de iş birliğini sürdürme konusunda mutabık kaldıklarını yineledi.

Fırat’ın Doğusu
Suriye’nin kuzeydoğusundaki Deyr ez Zor sakinleri, PKK’nın Suriye kanadı YPG’ye karşı protestolar başlattı. Gösterilerde YPG’ye ait birçok karargâh ve kontrol noktası ateşe verildi. PKK'nın 'vergi' adı altında aldığı haracın sürekli artırılması, gençlerin terör örgütü tarafından zorla kaçırılması, bölge halkı için gönderilen yardım malzemelerine PKK'lı teröristlerin el koyması, yerleşim birimlerinde hiçbir hizmetin alınamaması, protestoların temel gerekçeleri arasındadır. Bölgeden çıkan petrol ürünlerinin YPG tarafından gasp edilerek Haseke ve Irak'a çıkarılması, bundan dolayı bölgede yaşanan akaryakıt kıtlığı gösterilerin diğer nedenleri arasında bulunmaktadır. Gösteriler karşısında YPG güçlerinin halkı bastırmak için ateş açtığı ve bölgeye takviye kuvvetler gönderildiği bildirildi.

ABD'nin Suriye Özel Temsilcisi James Jeffrey ile ABD Bakan Yardımcısı Vekili ve Suriye Özel Elçisi Joel Rayburn Türkiye'ye geldi. Jeffrey, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Cumhurbaşkanlığı sözcüsü İbrahim Kalın ve Milli Savunma Bakanı Hulisi Akar ile görüşmeler gerçekleştirdi. Suriye meselesinin ele alındığı görüşmelerde ABD ordusunun Suriye’deki varlığı azalırken, Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyindeki meşru güvenlik kaygıları ele alındı. Görüşmelerin ardından ABD Büyükelçilinden gelen açıklamada temasların pozitif ve yapıcı geçtiği, Suriye konusunda görüşmelerin gelecekte de devam edeceği ve Suriye konusunda ortak endişelere dönük ilerleme kaydedebilmek için çalışmaya devam edecekleri ifadeleri yer aldı.

Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, ABD'nin Suriye Özel Temsilcisi James Jeffrey ile yaptığı görüşmede Türkiye'nin güvenli bölgeye yönelik görüşlerini iletti. Milli Savunma Bakanı, Fırat'ın doğusunda kurulacak güvenli bölgede PKK/YPG terör örgütü unsurlarının bulunmamasını, güvenli bölgenin emniyetinin Türkiye tarafından sağlanması gerektiğini söyledi. İkili arasında yapılan görüşmede genel olarak Münbiç ve Fırat'ın doğusu başta olmak üzere Suriye'de son dönemde yaşanan gelişmelerin ele alındığı belirtildi. 

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu Paraguay Dışişleri Bakanı Luis Alberto Castiglioni ile gerçekleştirdiği görüşme sonrasında düzenlenen ortak basın toplantısında ABD Suriye Özel Temsilcisi James Jeffrey ile yapılan temasları değerlendirdi. Türkiye’nin ABD’nin Suriye’den çekilmesi veya asker sayısının azaltılması da dahil bir görev gücü olduğunu, henüz tam anlamıyla mutabık olmadıklarını ancak taraflar arasında yakınlaşmanın olduğunu ve mesafe kaydettiklerini açıkladı.

Son haftalarda TSK ve Özgür Suriye Ordusu’na yönelik saldırıların düzenlendiği noktalara Özgür Suriye Ordusu kapsamlı bir askeri operasyon başlattı. Fırat Kalkanı Harekâtı ile Zeytin Dalı Harekâtı bölgeleri arasında bulunan Maaranaz köyü ve Malikiyye köyüne dönük operasyonların ardından Türk ve Rus yetkililer Tel Rıfat’taki durumu görüştü. Saldırıların devam etmesi durumunda iki tarafın da YPG tarafından kontrol edilen bölgelere askeri birlik göndermesi olasılığı ele alındı.

Demokratik Suriye Güçleri sözde komutanı Mazlum Kobane, Suriye krizinin sona ermesi için genel bir çözüme ulaşılmasının, her şeyden önce Suriye halkına bağlı olduğunu açıkladı. Ayrıca Türkiye’nin Suriye’de çözümün önündeki temel engel olduğunu iddia eden Kobane, Afrin meselesi çözülmeden Türkiye ile bir uzlaşmaya varamayacaklarını ifade etti.

İran kaynaklı bir habere göre, Demokratik Suriye Güçleri Rakka eyaletinde yabancı uyruklu yaklaşık 600 IŞİD üyesini serbest bıraktı. Ayrıca daha öncesinde SDG tarafından yakalanan bazı IŞİD üyelerinin de serbest bırakılıp İdlib’e transfer edildiği iddia edildi.

Suriye Rejimi Bölgesi
Rusya’nın Suriye’deki en büyük üssü olan Hmeymim üssüne dronlu saldırı yapıldı. Suriye İnsan Hakları Gözlemevi’nin aktardığına göre saldırıyı cihatçı gruplar gerçekleştirdi. Bu saldırı da ölen ya da yaralanan olmazken maddi hasar meydana geldi. Böylece, Hmymim üssüne şimdiye kadar 22 dronlu saldırı yapılmış oldu.

İsrail kaynaklı bir habere göre Rusya, İran’a baskı uygulayarak İsrail’e tehdit oluşturabilecek olan Suriye’deki Devrim Muhafızları birliklerinin ve sofistike insansız hava araçlarının geri çekilmesini istedi.

Suriye İnsan Hakları Gözlemevi’nin aktardığına göre 6 ay aradan sonra rejim tarafından ilk defa varil bombalı saldırı düzenlendi. Saldırıda İdlib ve Hama kırsalı hedef alındı. Ölen ya da yaralanan sayısına dair bir bilgi verilmezken 48 varil bombasının 16 farklı noktaya helikopterler tarafından atıldığı bilgisi paylaşıldı.

İdlib, Fırat Kalkanı ve Afrin Bölgesi
İdlib’de gerilimin azaltıldığı bölgede gerçekleştirilen bir hava saldırısında 2’si kadın 6 sivil hayatını kaybetti. Saldırıda Kalat el-Madik ve el-Havaş köyleri hedef alındı. Saldırının kim tarafından yapıldığı netlik kazanmazken muhalif gözlemcilere göre saldırının hava üssü Rus hava unsurlarının Lazkiye’de konuşlandığı Hmeymim üssü oldu.

Terör örgütü YPG tarafından Fırat Kalkanı bölgesine yapılan saldırı sonrasında 1 Türk askeri hayatını kaybederken 3 asker de yaralandı. Saldırının ardından Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından YPG unsurları ateş altına alındı.

Bileşmiş Milletler tarafından yapılan açıklamaya göre Şubat 2019’dan itibaren İdlib’in güneyi ve Hama’nın kuzeyinde yaşayan yaklaşık 140,000 sivil yerlerini terk etmek zorunda kaldı. Bu zorunlu göçün ana sebebinin ise bölgede devam eden sıcak çatışma ortamının olduğu ifade edildi.