Suriye- İran Elektrik, Su ve Sağlık Konusunda Mutabakat Anlaşması İmzaladı
Dr. Tuğba Evrim Maden, ORSAM Su Araştırmaları Programı Uzmanı, temaden@gmail.com
Elektrik konusunda dışa bağımlı olan Suriye, son dönemlerde bu konuda sıkıntı yaşamaktadır. Hatta bununla ilgili olarak Suriye’de enerji tasarrufu ile ilgili kampanya çalışmalarında bulunulmuş ve bu doğrultuda da ortaya çıkan enerji açığını kapatmayı amaçlanmıştır. Elektrik kesintisi halkın yaşamını, güvenlik, suya ulaşım, sağlık sektöründe olumsuz yönde etkiler yaratmaktadır.
Türkiye’de, Suriye’nin elektrik ithal ettiği ülkelerden biridir. Mart 2011 itibariyle Suriye’de ortaya çıkan olaylardan sonra Türkiye-Suriye ilişkisinde gergin bir süreç başlamıştır. Türkiye, Kasım 2011’de Suriye merkez bankası ile ilişkilerin askıya alınması, Suriye ticaret bankasının işlemlerinin durdurulması, Suriye ile kredi işlemlerinin durdurulması, Suriye'deki yatırımlara kredi sağlanmasına yönelik Eximbank anlaşmasının askıya alınması gibi bir dizi ekonomik yaptırım uygulamalarında bulunmaya karar vermiştir. 25 Temmuz 2012 tarihi itibariyle de Türkiye, Suriye ile tüm sınır kapılarını kapamıştır. Tır giriş çıkışlarının üçüncü bir ülke söz konusu olmadığı sürece yasaklamıştır. Bununla birlikte Türkiye’den doğup, önce Suriye daha sonra da Irak topraklarından geçen Fırat nehri suları ile ilgili herhangi bir kısıtlama yapılmayacağı 10 ay önce Türk yetkililerince dile getirilmiştir ve bu durum hala geçerliliğini korurken, son günlerde tekrar su ile ilgili bir yaptırım yapılmayacağı dile getirilmiştir. Türkiye 1987 yılında Suriye ile iki protokol anlaşması imzalamıştır. İmzalanan protokollerde bir tanesi güvenlik ile ilgili olup, Suriye’nin PKK’ya verdiği desteği son vermesi ile ilgilidir. Diğer protokolle ise Türkiye, nihai bir anlaşmaya kadar yıllık ortalama saniyede 500 metreküp suyu Türkiye-Suriye sınırından vermeyi kabul etmiştir. Devamında 1990 yılında Suriye, Irak ile yaptığı anlaşma ile Türkiye tarafından bırakılan yıllık ortalama saniyede 500 metreküp suyun yüzde 58’ini Irak’ın kullanımına bırakmıştır.
Geçen Hafta enerji Bakanı, Taner Yıldız, Türkiye’de yer alan düşünce kuruluşları ile yaptığı toplantıda, Suriye’ye yönelik su ve elektrik yaptırımı olup olmayacağı sorusuna, kesinlikle su ile ilgili bir yaptırım yapılmayacağını, elektrik ile ilgili yaptırımın ise değerlendirildiğini fakat Suriye’nin bugün ki şartlarında Suriye halkının elektriğe ihtiyacı olduğunu ve bu sebeple de mevcut durumun yani Türkiye’nin Suriye’ye elektrik vermeye devam edeceğini belirtmiştir. Türkiye’den Aksa Elektrik Toptan Satış şirketi Haziran 2011’den itibaren Suriye’ye yılda 2 milyar kWh elektrik satışı yapmaktadır. Söz konusu şirket, geçen hafta EPDK’ya Suriye ile yıllık sözleşmesini uzatmak için başvuruda bulunmuştur. Şirket yetkilileri elektrik satışı ile ilgili olarak Bakanlar kurulunun alacağı kararlara göre davranacaklarını da belirtmiştir.
Geçen hafta Suriye delegasyonu Tahran’a yaptığı ziyarette, elektrik, sağlık ve su konusunda anlaşmalar imzaladığı ajanslarda yerini almıştır. İran Enerji Bakanı ve Suriye Elektrik Bakanının imzaladığı mutabakat anlaşması ile İran, Suriye’ye elektrik sağlayacak, aktarım ve dağıtım ekipmanları ithal edecek, elektrik santrali ve otomatik uzaktan okuma sistemleri kuracaktır. Ayrıca, son dönemde Suriye’de zarar gören elektrik şebekesi de onarılacaktır. Diğer bir anlaşma ise atık suyu arıtma tesisleri kurulmasını ve Suriye’de su kaynakları yönetim planları hazırlanması kapsamaktadır. Geçen yıldan bugüne 2011 Mart Ayında Suriye’de başlayan olaylar nedeniyle uluslararası alanda çeşitli yaptırımlar ile karşı karşıya olan Suriye, ticari açığını telafi edebilmek için İran ile anlaşma imzalamıştır. İran’dan Suriye’ye, Irak üzerinden 50 Mw elektrik ihraç etmektedir, bu rakamın önümüzdeki günlerde 100 MW daha sonra da 200 MW’a çıkarılması planlanmaktadır.
Suriye ile uzun yıllardır müttefik olan İran, İran Enerji Bakanı Majid Namjou’nin “İran İslam Cumhuriyeti, Suriye’yi bu zor döneminde yalnız bırakmayacaktır.” sözleri ve Suriye’ye elektrik, sağlık ve su alanlarında verdiği destekle mevcut Suriye hükümetini desteklemeye devam edeceğini göstermiştir.
