Suriye’nin Mevcut Durumunun Asi Dostluk Barajı’na Etkisi
Dr. Tuğba Evrim MADEN, ORSAM Su Araştırmaları Programı Danışmanı, Aksaray Üniversitesi U.İ.B.
2011 yılının Ocak ayından itibaren Ortadoğu ülkelerinde gelişen halk hareketleri, Suriye’de de Mart ayında fakir olan ve su sıkıntısı da yaşayan tarım bölgesi olan Dara vilayetinde baş göstermiştir. Tarım ovası Havran’ın en büyük vilayetlerinden biri olan Dara’da, yağış miktarının düşmesi ve kötü su kaynakları yönetimi nedeniyle su sorunu yaşanmaktadır. Otoriteler su sorununda uzun süren kuraklığı sebep olarak gösterseler de, su kaynaklarının kötü yönetim ve denetimin, sorunun ana nedeni olduğu belirtilmektedir. Kötü yönetimime, yerel yönetimlerin yeraltısuyunun aşırı kullanımına yasal olmadığı halde müsamaha etmesi örnek gösterilmektedir. Bu durum tarım sektörüne büyük zarar vermiştir. Uzun süreli su sıkıntısı, fakirliğe yol açmış ve bölgeden göçlere neden olmuştur. Bu durumun devamında aşiretler, kaçakçılık ve büyük zarar gören tarım sektörü arasında sıkışmıştır, rejimden destek gelmemesi ile toplumsal gerilim artar bir hale gelmiştir. (1)
Dara’da başlayan isyan hareketi devamında Laskiye ve Humus’a da sıçramıştır. Devamında Halep’te de baş göstermiştir. Ülke içinde karmaşık hale gelen bu durum ülkenin dış politikasına da özellikle Türkiye ile olan ilişkilerine de yansımaktadır. 2011 Mart ayına kadar işbirliği içinde devam eden Türkiye-Suriye ilişkileri başlangıçta Türkiye’nin Suriye’nin reform çalışmalarına destek olma tavrı ile şekillenmiştir. Nisan 2011 ile birlikte Türkiye-Suriye ilişkilerinde değişim gözle görünür hale gelmiştir. Mülteci akınında Türkiye’nin sınırlarını açması, Antalya’da gerçekleşen muhalif toplantıları, Haziran ayı başında Türkiye’nin Suriye’yi açıkça eleştirmesi ilişkileri etkilemiştir. İşbirliklerinin sona ermesi gündemde yerini almaktadır.
2004 yılında iki ülkenin liderlerin karşılıklı resmi ziyaretleri ilişkileri olumlu gelişmiştir. Özellikle, Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği toplantıları iki ülkenin işbirliğini arttırmıştır. Bu süreç içerisinde de 2009 yılında Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği toplantısında ele alınan iki ülkenin sınırı üzerinde Asi nehri üzerinde bir baraj inşa etme fikri 6 Şubat 2011 tarihinde iki ülkenin liderleri ve bakanlarının katılımı ile temeli atılarak hayata geçirilmiştir. İki ülkenin bu işbirliği, Orta Doğu’da su kaynağının kullanım sorununun işbirliği ile de çözülebileceğine dair bir inanç oluşturmuştur.
Lübnan, Suriye ve Türkiye’nin kıyıdaş olduğu Asi nehri, uzun yıllarca gerek Hatay sorunu, gerekse Türkiye ve Suriye’nin gergin ilişkileri nedeniyle dile getirilmemiştir. 1998 sonrası gelişmeye başlayan ve 2004 yılı sonrası ivme kazanan iki ülkenin ilişkileri, 2009 yılında Çevre Bakanı Prof. Dr. Veysel Eroğlu ve Suriye Sulama Bakanı Nadir El Bounni Asi Dostluk barajınında içinde yer aldığı mutabakat zaptı imzalamışlardır. İki ülkenin “yüzde 50-yüzde 50” modeliyle yararlanması planlanan baraj 22,50 metre yüksekliğinde ve 20 milyon metre küp kapasitelidir. Sulama ve taşkın önleme amacıyla inşa edilecek olan baraj, tamamlandığı zaman 13,334 hektar alanı sulaması hedeflenmektedir. Planlama süreci teknik detaylarda anlaşmaya varılamaması nedeniyle gecikmeli olarak gelişmiştir.(2)
Sınıraşan sular, geçmişten günümüze Türkiye ve Suriye ilişkileri içerisinde önemli bir yere sahip olmuştur. Türkiye ve Suriye’nin kıyıdaş olduğu su kaynakları, Orta Doğu’nun denge değişimlerinden ve Türkiye-Suriye ilişkilerinden doğrudan ilgili bir konu olmuş ve ona göre de şekillenmiştir. Suriye’nin iç karmaşası sürecinde iki ülkenin ortak olarak yapmayı planladığı Asi Dostluk Barajı projesinin de bu süreçten etkilenip, askıya alınması veya mevcut sürecinde tamamlanması mümkün gözükmektedir. İki ülkenin örnek işbirliği bir süreliğine bekleme sürecine girmiştir. Bu sürecin ne kadar süreceği veya ne boyutta ele alınacağı Suriye’nin iç politikası bir dengeye kavuştuğunda bir netliğe kavuşacaktır.
Kaynaklar
(1)Popular Protest in the North Africa and the Middle East(VI): the Syrian People’s Slow Motion Revolution, Middle East/North Africa Report N°108 – 6 July 2011,
http://www.orsam.org.tr/tr/yazigoster.aspx?ID=2153
(2) http://www.todayszaman.com/news-248885-constructioninterrupted-
for-friendship-dam-along-turkey-syria-border.html
