Irak’ın En Büyük İkinci Gölü Razzaza Gölü Kuruma Tehlikesi Altında

Dr. Tuğba Evrim MADEN, ORSAM Su Araştırmaları Programı Danış Aksaray Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü
Irak’ın ikinci büyük gölü Razzaza gölü diğer adıyla Bahr El Milh Gölünde uzun bir süredir suyun tuz seviyesi artmakta ve su seviyesi de günden güne düşmektedir. Bu durumun, bölgenin ekonomik, sosyal ve çevresel bir felaket ile karşı karşıya kalarak sonuçlanacağından endişe duyulmaktadır.(1)
 
Kerbela’nın 15 km batısında, Bağdat’ın güney batısında yer alan Razzaza gölü 1810 km2büyüklüğünde, 40 metre derinliğindedir ve 25,750 milyar metreküp su muhafaza etmektedir.  Göl 1969 yılında İspanyol bir müteahhit tarafından Fırat nehri taşkın sularının, inşa edilen bir kanalla derive edilerek, Güney Irak’ta meydana gelecek taşkınları önlemek amacıyla oluşturulmuştur. İkinci bir depolama rezervuarı olarak planlanan göl, derin bir göl iken uzmanlardan alınan bilgiler doğrultusunda son dönemlerde derinliğinin 5-10 metre arasında olduğu bilgisi verilmektedir. Balık türlerinin kaybolduğu gölde yanlızca tuzu tolere edebilen türler varlığını sürdürebilmektedir. Gölün içinde herhangi bir bitki yaşamamaktadır fakat göl kıyısında yüzde 30 oranında bitki örtüsü söz konusudur. (2)
 
Habbaniye gölünün güneyinde yer alan göl farklı kaynaklardan beslenmektedir. Söz konusu bu kaynaklar; Fırat nehri suları, Ramadiye’nin doğusunda yer alan Habbaniye Gölü, Kerbela’nın kuzeyinde yer alan Al-Rashidiyya kolu, yağışlar, yeraltısuları, Ayn  al-Tamr kaynakları ve dönem dönem meydana gelen mevsimsel akışlardır. (3)
 
1990’ların sonları ve öncesi meydana gelen taşkınlardan sonra Eski Irak Lideri Saddam Hüseyin, gölü besleyen su kollarının kapatılması emretmiştir. Güney bataklıklarının drene edilmesi projesi içerisinde yer alan bu plan sonucunda göl küçülmeye başlamıştır. Dava partisi Kerbela milletvekili Fuad Al-Doraki ülkenin suya ilişkin sorununu Saddam Hüseyin’in Baas partisinin1991 yılında güney bataklıkları drene etme çalışmaları ile başladığını belirtmiştir. Fırat ve Dicle sularının bataklıklara ulaşmasını engellemek için barajların yapılması ile 1992 yılında bataklıklar kurumaya başlamış ve orada yaşayan bölge halkı göç etmeye zorlanmıştır. O dönemden sonra göl küçülmeye ve kurumaya başlamıştır. Bölge yaşayanları gölün önümüzdeki iki yıl içerisinde tamamen kurumasından endişe etmektedir. (4)
 
Gölün varlığı bölgede yerel balık sanayinin, turizm ve ekonomisinin gelişmesinde önemli yer tutmaktadır. Gölün kuruması ve tuz konsantrasyonunun artması, balık türlerinin yok olmasına, besin zinciri içerisinde yer alan kuş türlerinin bölgeyi terk etmesine, balıkçılık ile geçimini sağlayan balıkçıların zamanla bölgeden ayrılmasına veya iş kolu değiştirmesine sebep olmuştur.  Uzmanlarca, gölün kurumasının yaratacağı sorunlar sadece balıkların ve sucul türlerin yok olması ile sınırlı kalmamaktadır, bölgenin artan sıcaklarla birlikte çevresel bir bozunma ile karşı karşıya kalacağı belirtilmektedir. Ayrıca, atıklar ile birlikte durgun su, hastalıklar için uygun bir zemin hazırlamaktadır. (5)
 
Gölün kurtulabilmesi için çok miktarda suya ihtiyaç olunduğu ve bu su sağlanmazsa gölün tamamen kuruyacağı uzmanlarca dile getirilmektedir. Yağış oranlarının düşmesi, yoğun sıcaklıklar ile buharlaşmanın da artmasının yanında Irak, kıyıdaş komşu ülkelerin su politikalarının da göle ulaşan su miktarının etkilediğini belirtirken, bu konuda Türkiye’ye vurgu yapmaktadır. İki ülkenin nihai bir sonuca varması gerektiğini belirten Irak’lı parlamenter Fuad Al-Doraki,  Türkiye’nin su konusunda Irak’a göre adil bir sonuca varmaması halinde, Türkiye’ye ekonomik ve diplomatik anlamda baskı yapılacağını belirtmiştir. (6)
 
Uzmanlar ise öncelikle, Irak’tan denize dökülen suların, taşkın mevsimlerinde zarara neden olan suların, depolanması gerektiği, bunun içinde barajlar yapılması gerektiğini belirtmiştir. Buna ek olarak zarar gören ve su israfına sebep olan eskimiş su depolama ve iletim yapılarının da restore edilmesi gerektiğini belirtilmektedir. Irak, izlediği yanlış su politikalarının zararını uzun yıllar süresince göreceğini ve hem çevresel hem de ekonomik değeri büyük olan Razzaza gölünün kuruyarak en büyük faturayı ödeyeceği de belirtmektedirler. (7)
 
Bölgeyi ekonomik, çevresel ve sosyal yapısını doğruda etkileyen Razzaza gölünün kurtulabilmesi için göl ekosistemi ve su kaynaklarının restorasyon yönetim planı yapılması ve bu planın Çevre Bakanlığı’nın Kerbela ve Anbar Bölge Müdürlükler’inin koordinasyonu ile yapılması gerekliliği ifade edilmektedir. (8)
 
Razzaza gölünün de dahil olduğu bir proje 2008 yılı içerisinde Irak Ulusal Strateji Geliştirme tarafından hazırlanmıştır. Bünyesinde balık üretimini arttırma, gıda güveliği, tuzlu su kütleleri çevresinde yaşayan balıkçılar, çiftçiler ve toplulukların sürdürülebilir yönetime katılımını sağlamak amacıyla bir proje geliştirmiştir. Bu proje içerisinde Razzaza gölü ve güneyde yer alan Kadisiye yönetiminde Hamar ve Zikar ve Basra yönetiminde olan Midiel bataklıkları çalışma alanı olarak tespit edilmiştir. Bu projenin akıbeti veya etkileri ile ilgili detaylı bilgi bulunamamıştır. (9)
Kaynakça: 
 
1.http://www.niqash.org/content.
php?co...id=2869⟪=0
2. http://admin.iraqupdates.net/scr/previe
w.php?article=16565
http://archives.dawn.com/archives/7252
3. http://admin.iraqupdates.net/scr/previe
w.php?article=16565
4.http://www.thejakartaglobe.com/lifeandtimes
/death-of-an-iraqi-lake/301691
http://www.seeddaily.com/reports/Fishermen_trawl_
for_final_catch_on_Iraqs_dead_sea_999.html
5. http://www.niqash.org/content.
php?co...id=2869⟪=0
http://forums.armageddononline.org/iraq-la
ke-dying-t17744.html?s=c0f2ca9844252b789
4a08dd18f7f1b4d&
 6. a.g.e.
7.http://natureiraq.biz/site/sites/default/f
iles/NI-1208-002.pdf
8.http://www.seeddaily.com/reports/Fishermen_trawl_
for_final_catch_on_Iraqs_dead_sea_999.html
9..http://www.faoiraq.org/images/word/4 - Sustaina
ble Saltwater Fisheries.pdf