Irak'ta Cumhurbaşkanlığı Seçimi ve Hükümete Dair Öngörüler

Irak’ta 12 Mayıs 2018 tarihinde yapılan tartışmalı parlamento seçimlerinin ardından seçim sonuçlarının onaylanması ile Irak’ta hükümet kurma süreci başlamış ve 15 Eylül 2018 tarihinde Irak Parlamentosunda yapılan oylama ile Anbar eski Valisi Muhammed El-Halbusi parlamento başkanı seçilirken, Beşar Haddad ve Hasan Kerim El-Kaabi de başkan yardımcıları olarak belirlenmiştir. Bu süreçle birlikte hükümet kurma takvimi için ilk somut adım atılmıştır. Parlamento başkanı ve yardımcılarından sonra 2 Ekim tarihinde Irak Parlamentosu, cumhurbaşkanını seçmek için toplanmıştır. Irak Parlamentosu tarafından yapılan açıklamada cumhurbaşkanlığı için 31 kişinin başvuruda bulunduğu, yetkili makamların değerlendirmesi sonucunda 7 kişinin adaylığının kabul edildiği dile getirilmiştir. Irak Parlamentosu tarafından bir kişinin adaylıktan çekildiği belirtilen açıklamada, 14 adayın siyasi deneyimlerine ilişkin kanıt sunmadığından 9 adayın da şartlarının oluşmadığından başvurularının kabul edilmediği belirtilmiştir. Cumhurbaşkanlığı adaylığı için,  Serdar Abdullah, Sirva Abdulvahid, Abdullatif Reşid, Ömer el-Berzenci, Abdulkerim Abtan El-Ceburi, Berham Salih ve Fuad Hüseyin’in isimleri kabul edilmiştir. Bununla birlikte Türkmen Milliyetçi Hareketi Genel Başkan Yardımcısı Abbas Beyatlı da cumhurbaşkanlığı için adaylık başvurusu yapmıştır.
2 Ekim 2018 tarihinde yapılan oylamada, KYB’nin adayı olarak Irak Parlamentosu’na sunulan ve en güçlü aday olarak görünen Berham Salih, beklendiği şekilde cumhurbaşkanı olarak seçilmiştir. Berham Salih, KDP’nin adayı olan Fuad Hüseyin ile yarışa girmiştir. Aynı zamanda bu durum ilk kez Kürtlerin tek bir isim üzerinde anlaşamayarak cumhurbaşkanlığına birden fazla adayla çıktıkları bir seçim olmuştur. 2 Ekim 2018’de düzenlenen Parlamento oturumuna 329 milletvekilinden 272’si katılmıştır. Cumhurbaşkanı seçimi iki turda tamamlanmıştır. Seçimlerin ilk turunda Berham Salih 165, Fuad Hüseyin 89, tek kadın aday olan Sirve Abdulvahid ise 18 oy almıştır. İlk turda 220 oya ulaşan aday olmadığı için seçimler ikinci tura kalmıştır. İkinci tura en çok oy alan iki cumhurbaşkanı adayı katılmıştır. Parlamentoda bulunan KDP’liler Fuad Hüseyin’in çekildiğini parlamento başkanına iletmiştir. Ancak Parlamento Başkanı Muhammed El-Halbusi talep Fuad Hüseyin’den gelmediği için teklifi kabul etmemiştir. Seçimlerin ikinci turunda ise Berham Salih 219, Fuad Hüseyin ise 20 oy almıştır. Bu sonuçlara göre salt çoğunluğun oyunu alan aday olarak Berham Salih cumhurbaşkanı olarak seçilmiştir.
İkinci tur oylama sonucunda Berham Salih’in çoğunluğu elde ettiği görüldükten sonra Irak Federal Yüksek Mahkemesi Başkanı parlamentoya gelerek Berham Salih’e cumhurbaşkanlığı yeminini okutmuştur. Yemin töreninden sonra Berham Salih resmen cumhurbaşkanı olarak göreve başlamış ve Fuad Masum’un görevi tamamlanmıştır. Yemin töreninden sonra Berham Salih Adil Abdülmehdi’yi çağırarak hükümeti kurmak ile görevlendirmiştir. 
Adil Abdülmehdi’nin başbakanlık ile görevlendirileceğinin ortaya çıkması, Islah ve Bina ile Bina Blokları tarafından bağımsız aday olarak kabul edilmesi cumhurbaşkanlığı seçimleri için gerçekleşen siyasi müzakerelerin etkisiz hale gelmesine sebep olmuştur. Dolayısıyla Bina Bloku, KDP ve Ulusal Eksen Bloku arasında sağlanan anlaşma kısmen uygulanabilmiştir. Ulusal Eksen Bloku’nun parlamento başkan adayı Muhammed El-Halbusi Bina ve KDP tarafından desteklenmiş ancak KDP’nin cumhurbaşkanı adayı başbakan adayı üzerine anlaşma sağlanması üzerine milletvekilleri tarafından uygulanmamıştır. Parlamento üyelerinin, siyasi anlaşmaya rağmen, Berham Salih’e oy vermesinin sebepleri söyle sıralanabilir:

1. Berham Salih, Fuad Hüseyin’e göre Bağdat siyasetinde daha etkili ve tecrübelidir. Berham Salih, başbakan yardımcılığı görevlerinde bulunmuştur. Fuad Hüseyin ise IKBY Başkanlık Divanı Genel Sekreteri olarak IKBY siyaseti içerisinde kalmıştır. Dolasıyla Bağdat’taki siyasi çevreler Berham Salih’i desteklemiştir. Bu sebeple farklı siyasi gruplar Fuad Hüseyin’e oranla Berham Salih ile daha yakın ilişkilere sahiptir.
2. Siyasi kitlelerin oy verme eğilimini etkileyen bir diğer faktör ise IKBY referandumunun sorumluluğunun KDP’li liderler ve dolayısıyla Fuad Hüseyin’e atfedilmesidir. Berham Salih ise referanduma katılarak oy vermesine rağmen referandum sürecini sahiplenir tutumdan kaçınmıştır. Bu nedenle siyasi kitleler Berham Salih’i Irak’ın geleceği daha güvenilir bulmaktadır.
3. Berham Salih’in 2001-2004 yıllarında Süleymaniye merkezli hükümetin başbakanı olarak daha sonra ise İyad Allavi’nin başbakanlığı döneminde ve birinci Nuri El-Maliki hükümetinde başbakan yardımcısı olarak görev yapmıştır. 2009-2011 yılları arasında görevini Neçirvan Barzani’ye devretmeden önce IKBY Başbakanlığı görevini üstlenmiştir. Dolayısıyla Berham Salih’in Fuad Hüseyin’e göre daha tecrübeli olduğu ve siyasi dengelere hakim olduğu söylenebilir. 
4. Irak siyasetini etkileyen iki eksen olan İran ve ABD’nin de Berham Salihi daha önce bahsedilen sebeplerden ötürü destekleyeceği söylenebilir. Bundan dolayı Berham Salih’in Irak siyasetinde Fuad Hüseyin’e kıyasla daha etkili olabileceği çıkarımında bulunulabilir.

Irak’ta hükümet kurulma takviminin bir aşaması daha cumhurbaşkanının seçilmesi ve hükümeti kurmakla başbakan adayını görevlendirmesi ile tamamlanmıştır. Başbakan adayı olan Adil Abdülmehdi’nin görevlendirilmesi ile en fazla 30 gün sürmesi Irak Anayasası ile öngörülen hükümet kurulma aşaması başlamıştır. Öngörülen süre dolmadan önce Adil Abdülmehdi’nin kabinesinin parlamento tarafından güven olması gerekmektedir. Başbakan adayı, güvenoyunun alınması için siyasi kitlelerden bakanlık pozisyonları için tarafsız olarak kabul edilebilecek isimler istemiştir. Dolayısıyla yeni kurulacak hükümet içerisinde rakip olarak görülebilecek, Islah ve Bina ile Bina gibi, siyasi kitlelerin de temsilcileri olabilir. Hükümet içerisinde yer alan siyasi kitle sayısının artması hükümetin, önceki dönemlerde olduğu gibi, hükümet içi muhalefete neden olabilir. Diğer yandan ise siyasi kitlelerin sayısının artması güvenoyunun daha kolay alınmasını sağlayabilir. Bu nedenle kurulacak hükümet önceki ulusal birlik hükümetleri kadar kapsayıcı olmaması parlamento içerisinde de muhalefetin oluşmasına sebep olabilir. 
Ancak Irak Cumhurbaşkanı Berham Salih’in Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ilk turunda 165 milletvekilinin oyunu alması, hükümet kurma sürecinde önemli bir eşiğin aşıldığının göstergesidir. Zira Irak’ta hükümet kurabilmek için parlamentodaki salt çoğunluk olan 165 milletvekilinin onaylaması gerekmektedir. Salih’in seçiminde bu sayının yakalanması ve seçildiği günün akşamında Adil Abdulmehdi’ye hükümet kurma görevini vermesi, Irak’taki siyasi pazarlıklarda önemli engellerin aşıldığının göstergesi olarak ifade edilebilir. Parlamento Başkanı ve Cumhurbaşkanı’nın da seçilmesinin ardından hükümet kurma görevinin de verilmesi, bundan sonraki süreçte hükümet adına daha hızlı ilerlemelerin sağlanacağı bir süreç ortaya çıkarması muhtemeldir. Nitekim Adil Abdulmehdi, siyasi tıkanıklıkların önüne geçebilmek için, bakan adaylarının parlamento dışından verilmesi ve bağımsız, teknokrat adaylar olması gerektiğini açıklamıştır. Her ne kadar bakanlıklar için verilecek her ismin herhangi bir siyasi parti ile ilişkisi olması muhtemel ise de doğrudan siyasi bir angajmanı olmaması önemli bir avantah olacaktır. Bu anlamıyla önümüzdeki süreçte Irak hükümetinin siyasi partilerin içerisinde yer aldığı bir koalisyon değil, siyasi partilerin aday gösterdiği teknokratların bir hükümeti olmasının beklendiğini söylemek mümkündür.