Kırgızistan Başbakanı’nın Gecikmiş Türkiye Ziyareti
Hasan Kanbolat ORSAM Başkanı
Kırgızistan Cumhuriyeti Başbakanı Ömürbek Babanov, 4 Haziran’da İstanbul’a geldi. Başbakan Erdoğan ve Cumhurbaşkanı Gül ile görüştü. Babanov’un 6 Haziran’da da Ankara’ya geçerek ve Devlet Bakanı Bekir Bozdağ ve TBMM Başkanı Cemil Çiçek ile görüşmesi bekleniyor. Aslında, kalabalık bir heyetle Türkiye’ye gelmesinin nedeni 4-6 Haziran arasında yapılan “World Economic Forum on the Middle East, North Africa and Eurasia 2012”ye katılmak ve 5 Haziran’da bir konuşma yapmaktır.
Babanov, başbakan olduktan sonra Katar ve Güney Kore’ye resmi ziyarette bulundu. Türkiye’ye de defalarca resmi ziyarette bulunmak istedi. Ancak, Ankara’dan ne “evet” ne de “hayır” cevabı geldi. Böylece, Babanov’un Türkiye ziyareti resmi ziyaret veya çalışma ziyareti olamadı. Ama adı konulmamış resmi ziyaret olabildi. Türk iş dünyasında Babanov’a karşı sessiz üstü örtülü kırgınlık var. Kırgızistan Devlet Başkanı Bakiyev döneminde Birinci Başbakan Yardımcısı olan Babanov, Kırgızistan’da iş yapan Türk işadamlarının çok canını acıtmıştı. Türkiye ile Kırgızistan arasındaki ilişkiler çok sıcak olduğu için eski acılar dile getirilmiyor. Ama unutulmuyor. Babanov, Cumhurbaşkanı Atambayev ile birlikte Bakiyev’in önemli mevkilere yakınlarını atadığı, kamu mallarını akrabalarına bağışladığı ve vahşi özelleştirmeler yaptığı süreci durdurdu. Ama Babanov’un Türk iş dünyasının gönlünü tekrar kazanması için Türkiye’ye dönük yeni açılımlar yapmasına ve güven tazelemesine ihtiyacı var. Bunun için, Türkiye’nin farklı illerinden ve sektörlerinden Kırgızistan’a yönelik ilginin canlandırılması, bürokrasinin azaltılması ve şeffaflaştırılması gerekiyor.
Genç ve Dinamik Başbakan Babanov
Kırgızistan’da Almazbek Atambayev’in cumhurbaşkanı olmasından sonra boşalan başbakanlık koltuğuna 31 Aralık 2011’de Respublika Partisi’nin 41 yaşındaki genç lideri Ömürbek Babanov oturdu. Moskova ve Astana ile oldukça yakın olan ve aynı zamanda başarılı bir işadamı olan Babanov, sessiz ve sakin bir şekilde yükselen genç bir siyasetçidir. Respublica Partisi’ni sıfırdan yarattı. 2010 yılında yapılan parlamento seçimlerinde partisini parlamentoya ve koalisyon ortaklığına taşıyabildi. Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde de Atambayev’e destek verdi. Güneyden bile oy taşıyabildi. Başbakanlığının ilk altı ayında iyi bir performans gösterdi. Ülke içinde ve dışında dengeli bir siyaset izliyor. Atambayev ile birlikte Rusya Federasyonu, Kazakistan, Çin, Türkiye ve Batı arasında denge kuruyor. Kırgızistan’da kuzey-güney ayrımı yapmadan rüşveti ve yozlaşmayı azaltmayı başardı.
Demokratik Kırgızistan
16 Aralık 1990’da Sovyetler Birliği’nden ayrılan ve 31 Ağustos 1991’de bağımsız olan Kırgızistan, Nisan 2010’da gerçekleşen halk ayaklanması ile yeni bir dönüşüme girmişti. Roza Otunbayeva’nın başkanlığında geçici hükümet oluşturularak başkanlık sisteminden parlamenter demokrasiye geçilmişti. Orta Asya’daki eski Sovyet cumhuriyetlerinde güçlü başkanlık sistemleri egemenken, Kırgızistan’ın parlamenter demokrasiye geçmeye çalışması Orta Asya’da hızla ötekileştirilmesine yol açmıştı. Bu durumda, sanayi ve tarım altyapısı zayıf, yeraltı doğal kaynakları kıt, Çin ve Afganistan kaynaklı kaçakçılığın baskısı altında bulunan beş milyon nüfuslu bu ülkenin parlamenter demokrasiye geçmesi oldukça zor olmuştur.
Kırgızistan’ın parlamenter demokratik sistemi, oligark yapıya dayanan tek lider ve tek partili diktatoryal sistemle yönetilen Orta Asya’daki eski Sovyet Cumhuriyetleri için potansiyel tehlike içermektedir. Bu nedenle, Kırgızistan’ın parlamenter sistemini güçlendiren 30 Ekim 2011’de yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimi sonuçları Orta Asya’daki komşuları tarafından sevinçle karşılanmamıştır. Çünkü Kırgızistan’ın atlatmaya başladığı devlet başkanlığından parlamenter sisteme geçiş sancılarını henüz yaşamadıklarını ama yaşayacaklarını biliyorlar. ‘Kırgız Modeli’ tasfiye edilememiş, bilakis diğer Orta Asya ülkelerinde siyasal sistem tartışmalarına yol açmıştır. Örneğin, Kırgızistan ile dil ve etnik yakın akrabalık bağları bulunan Kazakistan’da parlamenter sisteme geçmeye başlamıştır.
Türkiye-Kırgızistan: Yeni Stratejik İşbirliğine Doğru
Türkiye, her alanda Kırgızistan’ı destekliyor. Son olarak, Kırgızistan’ın Türkiye’ye olan 53 milyon Dolar tutarındaki borcu silindi. Ancak, ikili ilişkilere yeni bir ivme verme zamanı geldi. 90 gün olan vizesiz geçiş ilk aşamada bir yıla uzatılmalıdır. Sonra kimlikle geçişin başlatılması iki ülke arasındaki ilişkileri yeni bir aşamaya taşıyacaktır. Bunun yanında Güney Kore’nin Kırgız vatandaşlarına sağladığı gibi Türkiye’de Kırgız vatandaşlarına iş vizesi kotası (kontenjanı) vermelidir. Bu yıl KEİ’nin 20. yıldönümü. Balkan ağırlıklı bir uluslararası teşkilat görünümü alan KEİ’nin Kırgızistan’a kadar Orta Asya ülkelerini de bünyesine alarak Balkanlardan Orta Asya’ya kadar Avrasya’yı kapsayan bir uluslararası teşkilat görünümü alması gerekiyor.
Orta Asya’dan Türkiye’yi ziyaret eden siyasetçilerin başlıca armağanı geleneksel giysiler ve at. Türk siyasetçilerinin artık bir gardrop dolusu geleneksel giysisi ve bir çiftlik dolusu atı oldu. Babanov’a naçizane tavsiyem Türkiye’yi resmen ziyaret ettiği zaman bir çift yak hediye etsin. ABD’de yak yününden yapılmış bir kazağın fiyatı bin dolar civarı. Kırgızların ‘Topoz’ olarak adlandırdığı yakların Türk basının da yer bulacağına eminim.
