Putin’in Bişkek Ziyareti, Atambayev’in Ankara Ziyareti

Hasan Kanbolat, ORSAM Başkanı
Kırgızistan’da iki partinin koalisyondan çekilmesiyle düşen hükümetin yerine gelen yeni hükümet, parlamentonun güvenoyunu kazandı. 120 sandalyeli mecliste 112 oyla güvenoyu alan hükümet, ilgili kararın 7 Eylül 2012’de Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev tarafından imzalanmasıyla resmileşti ve yeni görevine başladı. Kırgızistan Meclisi’ne programını sunan başbakanlığa aday eski Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı (Aparat Başkanı) Cantörö Satıbaldiyev, yeni hükümetin yapısı ve çalışma programına oy verilirken 109 oy ile başbakan oldu. Hükümeti de parlamentonun güvenoyunu kazandı.   Kırgızistan Parlamentosu’ndaki beş partiden SDPK’nın (Kırgızistan Sosyal Demokrat Partisi) Ata-Meken ve Ar-Namıs partileri ile birlikte koalisyon oluştu. Başbakan Cantörö Satılbaldiyev, Kırgızistan Parlamentosu’nda yeni hükümetin güvenoyu almasından sonra yaptığı konuşmada yeni kurulan koalisyonun daha da uzun süre çalışmasını dilediğini anlattı. Satılbaldiyev, “Kırgızistan’ın yaşadığı zor günlerde, ülkeyi geliştirmek ve önde gelen ülkelerden biri haline getirmek için elimden geldiği kadar çaba göstereceğim” dedi. Böylece, Kırgızistan'da yeni Başbakan Cantörö Satıbaldiyev başbakanlığındaki koalisyon hükümeti resmen göreve başladı. Eski hükümet, Ömürbek Babanov’un başbakanlığındaki dört partili koalisyon hükümeti, koalisyon ortağı Ata-Meken ve Ar-Namıs'ın çekilmesiyle 24 Ağustos 2012’de dağılmıştı. SDPK, Ata-Meken (Ata Vatan) ve Ar-Namıs partileri tarafından Cantörö Satıbaldiyev başbakanlığında oluşturulan yeni hükümette yeni koalisyon içinde yer almayan Respublika (Cumhuriyet) ve Ata-Jurt (Ata Yurt) partilerine de birer bakanlık verilmesi kararlaştırılmıştır.
  Kırgızistan'daki yeni koalisyon hükümeti kabinesi dağılımı şöyle oldu: Başbakan: Cantörö Satıbaldiyev Başbakan Birinci Yardımcısı: Coomart Otorbayev (Ata-Meken) Başbakan Yardımcısı: Tayırbek Sarpaşev Başbakan Yardımcısı: Kamila Taliyeva (Ar-Namıs) Başbakanlık İdari İşler Dairesi Başkanı: Nurhanbek Momunaliyev (Başbakan tarafından atandı) Ekonomi ve Anti Tekelleşme Bakanı: Temir Sariyev (SDPK) İçişleri Bakanı: Zarılbek Rısaliyev (SDPK) Sağlık Bakanı: Dinara Sagınbayeva (SDPK) Eğitim ve Bilim Bakanı: Kanatbek Sadıkov (SDPK) Gençlik, Çalışma ve İstihdam Bakanı: Aliasbek Alımkulov (SDPK) Ulaştırma ve İletişim Bakanı: Kalıkbek Sultanov (Ata-Meken) Adalet Bakanı: Almambet Şikmamatov (Ata-Meken) Sosyal Kalkınma Bakanı: Kılıçbek Sultanov (Ata-Meken) Maliye Bakanı: Olga Lavrova (Ar-Namıs) Enerji ve Sanayi Bakanı: Avtandil Kalmambetov (Başbakan tarafından atandı) Dışişleri Bakanı: Erlan Abdıldayev (Başbakan tarafından atandı) Acil Durumlar Bakanı: Kubatbek Borronov (Respublika Partisi Temsilcisi) Tarım ve Arazi Islahı Bakanı: Çıngısbek Uzakbayev (Ar Namıs) Kültür ve Turizm Bakanı: İbrahim Cunusov (Ata Curt Partisi Temsilcisi) Savunma Bakanı: Taalaybek Ömüraliyev (Cumhurbaşkanı tarafından atandı.) Ulusal Güvenlik Devlet Komitesi Başkanı: Şamil Atakhanov (Cumhurbaşkanı tarafından atandı)   Respublika’nın genel başkanı olan Ömürbek Babanov’un başbakanlıktan beklenmedik bir şekilde ayrılıp yerine Cumhurbaşkanına yakın bir isim olan Cantörö Satıbaldiyev’in gelmesi Kırgızistan’da siyasetin Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev tarafından belirlendiği yeni bir döneme geçildiği anlamına gelmektedir. Kırgızistan’da bu yeni dönemde başarının ve başarısızlığın tek sorumlusu Atambayev olacaktır. Onun için bu yeni döneme rahatlıkla Atambayev dönemi diyebiliriz.
  Atambayev’in ipleri tekrar eline almasından bir hafta sonra 19-21 Eylül 2012 tarihleri arasında Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Vladimir Putin, Bişkek’e Nisan 2010 devrimi sonrası ilk defa resmi ziyarette bulundu. 2011’de Çüy eyaletinde bulunan 4446 metre yüksekliğindeki bir zirveye Putin Zirvesi adı verilmişti. 18 Eylül’de de zirveye tırmanılarak ziyaretin anısına iki ülkenin bayrakları dikildi.
  Ziyaret sırasında toplam altı anlaşma ve Stratejik İşbirliği Deklarasyonu imzalandı. Kırgızistan’ın Rusya Federasyonu’na olan 189 milyon Dolar borcu hemen silindi, 300 milyon Dolar borcu ise 6 yıl içinde silinecek. Bu borç,2005-2009 yılları arasında Kırgızistan’ın eski Cumhurbaşkanı Kurmanbek Bakiyev döneminde oluşmuştu. Türkiye’de Kırgızistan’ın 53 milyon Dolar borcunu Haziran 2012’de silmişti. Cumhurbaşkanı Atambayev’in Ocak 2012 ve Başbakan Babanov’un Haziran 2012 Türkiye ziyaretleri sırasında gündeme gelen 100 milyon Dolar kredi ve 6 milyon Dolar Bişkek’in yollarının onarımı için hibe verilmesi için Başbakan Erdoğan’ın onayı ile siyasi karar verilmişti.
  Rusya, Bişkek’ten 20 km uzakta bulunan Rus askeri üssü Kant’ı ve diğer askeri varlıklarını 2017 sonrasında 15 yıl daha elinde bulunduracak. Sürenin dolmasının ardından tarafların itirazı olmaması durumunda otomatik olarak 5 yıl sürelerle anlaşma uzayacak. Rusya, Issık Kul’daki deniz askeri eğitim merkezi ve torpido gelişim merkezi, Issık Kul yakınlarındaki sismik gözlemevi ve Celalabad'daki nükleer test gözlemevi için kira ödeyecek. Kollektif Güvenlik Antlaşması çerçevesinde Kant askeri üssü için ise kira ödenmiyor. ABD’nin de Kırgızistan’da 2001 yılından beri Bişkek yakınlarında Manas askeri üssü bulunuyor. Afganistan’dan ağır askeri araçlarını taşımaya hazırlanan ABD için Kırgızistan’ın stratejik önemi bulunuyor. Ancak, Putin ve AtambayevABD’nin Kırgızistan’daki askeri varlığına değinmediler.
  İki ülke,‘Üst Narın’ ve ‘Kambarata 1’ hidroelektrik santrallerinin inşaa edilmesi ve ortak kullanımı için anlaştılar. Orta Asya’da Kırgızistan ve Tacikistan su zenginidir. Bu iki ülkeden geçen nehirlerden su alan Özbekistan, Kırgızistan ve Tacikistan’da hidroelektrik barajlarının yapılmasına her zaman karşı çıkmıştır. Bu nedenle, Rusya Federasyonu’nun Kırgızistan’a suyun depolanması konusunda verdiği destek sadece ekonomik değil stratejik bir değer de taşımaktadır. Söz konusu projelerle Moskova, Orta Asya sularını kontrolü altına almaya başlamıştır. Böylece, Özbekistan, Kazakistan ve Türkmenistan’ın kaderi Moskova’nın kontrolüne geçmeye başlayacaktır. Nitekim, anlaşmanın imzalanması sırasında Atambayev“ komşu ülkelerin kaygılarını anladığını” açıklamıştır. Putin’de hidroelektrik projelerde yer almaları için Özbekistan ve Kazakistan’ı davet etmiştir. Çin’de Kırgızistan ile ‘Datka Kemin’ elektrik enerjisi aktarımı projesi imzalamış durumdadır.
  Resmi tarihe göre Çarlık Rusyası Kırgızistan’ı Hokand Hanlığı ve Çin’den kurtarmıştır. Bu bilindik bir Rus masalı bile olsa Rusya Federasyonu Kırgızistan için en önemli ekonomik ve siyasi ortak konumunu korumaktadır. Orta Asya’da sadece Kırgızistan ve Kazakistan’da Rusça ikinci resmi dildir. 2011’de iki ülke arasındaki dış ticaret hacmi 1,7 milyar dolardır. Rusya’da 1 milyon civarı Kırgız vatandaşı çalışmakta ve Kırgızistan’a yılda 1 milyar Dolar civarı döviz girişi sağlamaktadırlar. Kırgızistan 5,5 milyon nüfusa sahip. Doğal kaynakları azdır. Dağlık bir coğrafyaya sahip. Sanayisi kısıtlı. Güneyinde dev komşusu Çin bulunuyor. Kuzeyinde petrol ve gaz yatakları sayesinde hızla zenginleşen yakın akrabası Kazakistan bulunuyor. Bu koşullar altında Kırgızistan, varlığını devam ettirebilmek için uzaktaki güçleri yanına almaya çalışıyor. Rusya Federasyonu, ABD ve Türkiye. Türk kökenli halklar ve devletler arasında diplomasiyi ve siyaseti en iyi Azerbaycan’ın bildiği söylenir. Doğrudur. Ama, Rusya Federasyonu, Kazakistan, Özbekistan ve Çin arasında kalan ve çok bilinmeyenli denkleme Türkiye ve ABD’yi de katıp çok boyutlu güç dengeleri kurarak yaşamak zorunda olan Kırgızistan’ın ustalığı da bir başkadır.
  Kırgızistan Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev, 30 Eylül 2012’de Ankara’da düzenlenecek olan AKP 4. Olağan Büyük Kongresi’ne katılacağını açıkladı. Kırgızistan’ın AKP 4. Olağan Büyük Kongresi’ne Cumhurbaşkanı düzeyinde katılması bile Bişkek’in hem Türkiye’ye verdiği önemi hem de uluslararası politika ve diplomasideki ustalığını göstermektedir.