Ahmedinejad’ın Brezilya Ziyareti

Dr. İlyas Kamalov, ORSAM Avrasya Danışmanı
Son günlerde uluslararası kamuoyu dikkatlerini, İran Devlet Başkanı Ahmedinejad’ın Brezilya ziyaretine (23 Kasım 2009) çevirmiştir. Aslında Ahmedinejad, Güney Amerika kıtasını sık sık ziyaret etmektedir. İktidara geldiği 2005 yılından itibaren, üçer kez Venezuella ile Bolivya’yı ziyaret etmiş, Urugvay, Meksika, Şili, Ekvador ve Nikaragua’daki konsolosukların sayısını artırmıştır. Ahmedinejad’ın ABD’nin kara listeye aldığı Venezuela ile Bolivya ziyaretleri, geleneksel hal alırken, Brezilya ziyareti bir an bütün dikkatlerin Güney Amerika’ya yoğunlaşmasına neden olmuştur. Ahmedinejad’ın Brezilya gibi uluslararası arenada güçlü bir ülkenin devlet bakanı tarafından kabul edilmesi, İran devlet başkanının konumunu güçlendirecektir.   Ahmedinejad’ın Brezilya ziyaretinin ilgi çekmesinin nedeni iki ülke arasında ne ideolojik ne de ticari bağın olmasıdır. Nitekim Ahmedinecad’ın da Brezilya Devlet Başkanı Lula Da Silva ile yaptığı görüşmenin gündemi çok sınırlıydı. Da Silva, Ahmedinejad’a Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu ile işbirliği yapmasını tavsiye etmiş ve İran’ın izole edilmesine karşı olduklarını belirtmiştir. Ayrıca Brezilya devlet başkanı, Tahran’ın barışçıl amaçlarla kullanmak üzere nükleer enerjiye sahip olma hakkının olduğunu da belirtmiştir. Böylece ilginç bir şekilde İran, Rusya ve Çin’den sonra beklenmedik güçlü bir destekçi daha bulmuştur. Peki dünyanın birçok ülkesinin liderinin ziyaretini kabul etmediği Ahmedinejad’ı ABD’nin itirazlarına rağmen kabul eden Brezilya’nın bu ziyaretten beklentisi nedir?   Ahmedinejad’ın Brezilya ziyaretini aslında son dönemde Brezilya’yı ziyaret eden diğer Ortadoğu ülke liderlerinin ziyaretleri çerçevesinde ele almak gerekmektedir. Nitekim Ahmedinejad’dan önce Brezilya’yı İsrail Cumhurbaşkanı Simon Peres ve Filistin lideri Mahmud Abbas ziyaret etmiştir. Brezilya böylece kendisinden çok uzakta kalan bölgedeki gelişmelere karşı ilgisiz olmadığını, hatta Ortadoğu’daki sorunların çözümüne katkıda bulunabileceğini göstermektedir. Ziyaret, Brezilya için son dönemde uluslararası arenada artan gücünü sergilemek için iyi bir fırsat olmuştur. Diğer taraftan Brezilya’nın Ortadoğu’nun en önemli ülkelerinden İran ile münasebetlerini geliştirmesi, hiç şüphesiz diğer Ortadoğu ülkelerini de başta Brezilya olmak üzere Güney Amerika kıtasıyla ilişkilerini arttırmasına öncülük edecektir. Zengin enerji ve yeraltı kaynaklarına, genellikle genç nüfusa ve fazla gelişmemiş ekonomiye sahip Ortadoğu ülkeleri, Brezilya iyi bir pazar konumundadır. Bütün bunlar Brezilya’ya dünyanın en stratejik bölgesiyle ekonomik ve siyasi ilişkilerini geliştirmek için iyi bir fırsat yaratmaktadır.   Diğer taraftan Güney Amerika ülkeleri, ABD’nin “arka bahçesi” olarak görüldüğünden birçok ülke tarafından ABD’yi “rahatsız etmek” amacıyla da kullanılmaktadır. Nasıl Rusya, ABD’nin Orta Asya politikasına misilleme olarak Güney Amerika ülkeleriyle ilişkilerini geliştiriyor ise, İran’ın da aynı amaçla hareket ettiğini söylemek mümkündür. Nitekim Ahmedinejad Brezilya’dan sonra, Venezuela ve Bolivya’yı da ziyaret etmiştir. İran’ın bu ülkelerle özellikle askeri ve ticari ilişkileri o kadar artmıştır ki, bu konu İsrail’in de ilgisini çekmektedir. Nitekim İsrail Devlet Başkanı Peres, Ahmedinejad’dan önce gerçekleştirdiği Güney Amerika ülkelerini ziyareti sırasında yaptığı ikili görüşmelerde hep İran konusunu gündeme getirerek Güney Amerika ülkelerinin İran sorununa karşı sergiledikleri tutumu ve bu ülkelerin İran ile münasebetlerin derinliğini tespit etmeye çalışmıştır.   Diğer taraftan Ahmedinejad’ın Brezilya ziyareti öncesinde uluslararası kamuoyu, Brezilya başkanına Ahmedinecad’ı kabul etmemesi konusunda baskı yapmış ve Batı basını İran’ın Güney Amerika’da teröristler için bir üs kurma hazırlığı içinde olduğuna dair haberler yayımlamıştır. Ancak Lula Da Silva, bu baskılara boyun eğmediği gibi, İran’ın izole edilmesine karşı çıktıklarını ve bu ülkeyle ekonomik ilişkiler geliştirmek istediklerini belirtmiştir. Böylece Brezilya uluslararası arenada bağımsız ve her geçen gün gücünü arttıran bir oyuncu olduğunu gösterirken, İran da güçlü bir ülkenin desteğini elde etmiş bulunmaktadır.