Erbil ABD Başkonsolosluğu Açılışı'ndan İzlenimler
Selen TONKUŞ KAREEM , ORSAM Uzman Yardımcısı, Ortadoğu
Geçtiğimiz hafta, Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'nin başkenti Erbil iki önemli olaya ev sahipliği yaptı. 4 Temmuz Pazartesi günü Amerika Birleşik Devletleri'nin(ABD) 235. bağımsızlık günü görkemli bir davet ile kutlandı. Amerikan-Kürt Dostluk Derneği (AKFA) tarafından organize edilen etkinliğe, Kürt Bölgesel Yönetimi Başkanlığı'nı temsilen Sedat Barzani, İçişleri Bakanı Kerim Sincari ve Meclis Sözcüsü Kemal Kerküki katıldılar. 4 Temmuz kutlaması Bölgesel Yeniden Yapılandırma Takımı (RRT) Lideri Alexander Laskaris'in bu ünvan ile katıldığı en son etkinlik oldu ve 10 Temmuz Pazar akşamı, Basra ABD Başkonsolosluğu'nun açılışından birkaç gün sonra, Erbil RRT, ABD Başkonsolosluğu'na dönüştürüldü.
Erbil ABD Başkonsolosluğu açılışı, Kürt Bölgesel Yönetimi'nde bulunan birçok Amerikan şirketinin sponsorluğunu üstlendiği bir merasimle gerçekleştirdi. Törene, ABD Dışişleri Bakanı Yardımcısı Thomas Nides, ABD Bağdat Büyükelçisi James Jeffrey, birçok üst düzey ABD Dışişleri Bakanlığı mensubu ve üst düzey askeri yetkililerin yanısıra; Kürt Bölgesel Yönetimi Başkanı Mesut Barzani, Irak First Lady'si Hero Talabani, Irak Dışişleri Bakanlığı Hukuk Müşaviri Büyükelçi Erşat Tevfik ve Konsolosluk İşleri Genel Müdürü Büyükelçi İsmet Agit, Kürt Bölgesel Yönetimi Başbakanı Berham Salih, Meclis Sözcüsü Kemal Kerküki, bakanlar, valiler, ordu komutanları, Erbil'de bulunan dış temsilciliklerin üyeleri, siyasi parti liderleri, dini liderler ve sivil toplum temsilcileri, medya, iş dünyası liderleri ve hükümet-dışı organizasyonlarda, şirketlerde, ve bunlar gibi kuruluşlarda çalışan çok sayıda ABD vatandaşı katıldı.
Uzun süredir beklenen açılış, RRT'nin eski Lideri Alexander Laskaris'in konuşması ile başladı. Yeni Başkonsolos Laskaris, konuklara hitaben yaptığı hoşgeldin konuşmasında, konsolosluğun açılışı ile aynı zamanda, 235. Amerikan Bağımsızlık Günü'nü de kutladı. Laskaris, "İlk defa Irak'ın Kürt Bölgesi'nde konsolosluk açılışı yaptığımız bugün, Amerikan diplomasisinde bir kilometre taşıdır." dedi.
ABD Kara Kuvvetleri 4. Piyade Tümeni bandosunun Irak, Kürt ve Amerikan milli marşlarını çalmasının ardından, Dışişleri Bakanı Yardımcısı Nides, Büyükelçi Jeffrey ve Başkan Barzani konuşmalarını sundular. Sunumlardan sonra, Nides ve Barzani, konsolosluk ambleminin örtüsünü kaldırarak, resmi olarak yeni konsolosluğunun açılışını gerçekleştirdiler.
Sunumlar, hem ABD hem de Kürt tarafının konsolosluğun açılmasına atfettiği anlam ve önemi açıkça ortaya koyar nitelikteydi.
Dışişleri Bakanı Yardımcısı Thomas Nides konuşmasında Amerikan birliklerinin Irak'tan çekiliyor olmasının, ABD'nin Irak'a olan sürekli taahhütünü değiştirmeyeceğini vurguladı. Nides, konsolosluk açılışının bu taahhütün ve askerlerin çekilmesiyle normalleşmesinin somut bir göstergesi olduğunu belirtti. Ayrıca ABD ve Irak'ın Kürt Bölgesi ilişkilerine de değinen Nides, "Bu, birinci Körfez Savaşı'nın zorluklarında biçimlenen; Irak'ın Saddam Hüseyin'den kurtarılması ve takip eden diğer tüm zorluklar sırasında devam eden; ve bugün de başarıyla gelişmekte olan 20 yıllık bir dostluğun sonucudur."diye konuştu. Nides, ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton'ın sözlerine atıfta bulunarak, Ortadoğu'nun içinden geçtiği mevcut dönemin önemine dikkat çekti ve Irak'ın bu anlamda bölgeye öncülük ettiğini ifade etti. Nides, “Bugün Mısır ve Tunus'ta olanlar; halkın kendi geleceğini geri kazanması ve demokratik kurumlar inşa etmesi, Irak'ta da olmuştur. Ve Irak'ın geri kalanında olanlar, Kürt Bölgesi'nde daha önceden başlamıştır." şeklinde konuştu. Dışişleri Bakanı Yardımcısı son olarak Erbil'deki konsolosluğun, kendini bu misyona adamış Diplomat Laskaris ile, bu sürece katkıda bulunacağını belirtti.
Büyükelçi Jeffrey ise konuşmasında temel olarak ABD'nin, içinde barındırdığı tüm etnik ve dini kimlikler ile birlikte, Irak'ın bütünlüğüne verdiği önemin altını çizdi. Büyükelçi, ''Amacımız Arab, Kürt, Sünni ve Şii, Hristiyan ve Müslüman, Yezidi ve Şabak, tüm vatandaşları için, onlara saygılı ve hukuk ile yönetilen bir Irak yaratmak... Amerika, birlik içinde, demokratik, çoğulcu ve federal bir Irak için, Irak'ın tüm halklarına sürekli desteğini sunuyor ve biz teröre karşı verdiğimiz ortak savaşta sivil halkınız ve güvenlik güçlerinizden verdiğiniz can kayıplarını saygıyla takdir ediyoruz.” Jeffrey, Irak ve Kürt Bölgesi'nin Amerikalı iş adamları ve yatırımcıların desteğine ihtiyaç duyduğuna da işaret etti. Son olarak Büyükelçi James Jeffrey, Alexander Laskaris'i Erbil, Süleymaniye ve Duhok vilayetlerini kapsayan başkonsolosluk makamına tayin ettiğini ilan etti.
Törenin son konuşmasında Başkan Mesut Barzani konsolosluğun açılışını, Kürt-ABD ilişkileri için tarihi bir gün olduğunu belirterek tebrik etti. Barzani, ''Bugün uzun süredir var olan, Irak'ın özgürleşmesi için birlikte savaştığımız, kan döktüğümüz ilişkinin sonucudur." dedi. Kürt Yönetimi Başkanı, Ortadoğu'daki gelişmelere de değinerek Güney Sudan'ın bağımsızlığı için mutluluğunu ifade etti ve bunun halkların iradesinin durdurulamaz olduğunu gösterdiğini de ekledi. Barzani ayrıca, ABD ve müttefiklerinin yıllardır süren koruma ve destek çabaları için teşekkür etti.
ABD ve Kürt Bölgesel Yönetimi arasındaki gelişmiş ilişkiler, 1991'e; Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin 688 sayılı kararını takiben, ABD'nin Saddam'ın Birinci Körfez Savaşı sırasındaki Kürt ayaklanmalarına karşı şiddetli misillemelerini engellemek için uluslararası bir çabaya öncülük ettiği, ve Saddam'ın yüzbinlerce vatandaşın kaçmasına neden olan hava bombardımanını durdurmak için de uçuşa yasak bölge ilan edilmesini sağladığı döneme dayanıyor. 2003'ten sonra Baas rejiminin yıkılması ve açıkça boy gösteren ülkenin yeniden yapılanması ihtiyacı ile ikili ilişkiler farklı bir aşamaya girdi.
Bu ihtiyaç için, Kasım 2005'ten başlayarak, önceki iki yıl Afganistan'da büyükelçi olarak görev yapmış, dönemin ABD’nin Bağdat Büyükelçisi Zalmay Khalilzad'ın liderliğinde Vilayet Yeniden Yapılandırma Takımları (PRT) kuruldu. PRT'ler geçici bir süre için faaliyet göstermek üzere, Büyükelçi Khalilzad'ın Afganistan'da etnik ve mezhepsel ayrılıklara sahip ve kırılgan yapıdaki bir devleti yeniden yapılandırma konusundaki tecrübesine dayanarak tasarlandılar. Irak'ın 18 vilayetinden 15'ine PRT kurulurken, bir istisna olarak Kürt Bölgesi'nin üç vilayeti için 2007 yılında Erbil merkezli bir Bölgesel Yeniden Yapılandırma Takımı kuruldu. Bu ABD’nin yeniden yapılandırma çalışmalarının Irak'ın siyasi sistemini temel aldığını, daha da önemlisi başlangıçtan beri, ABD’nin RRT'ye gelecekte yerini daimi bir temsilciliğe bırakacak şekilde diğerlerinden farklı gözle baktığını gösteriyor.
RRT ve PRT'ler, yeni hükümetleri halklarına sevdirmek amacıyla onlarla birlikte çalışarak, Irak'ın vilayetlerini her alanda yeniden yapılandıracak ve aynı zamanda ABD-Irak arasında diplomatik köprüler kuracak şekilde faaliyet gösterdiler. RRT Kürt Bölgesi'nde su arıtma projesi, okullar ve diğer eğitimsel tesisler ve kimsesizler kurumu gibi birçok kalıcı projelere imza attı. (1) Süreç ilerledikçe, hem Amerika hem Kürt Bölgesel Yönetimi, Erbil'de daimi bir temsilcilik açılması fikrini gündeme getirdi.
Obama'nın başkanlığı ve Joe Biden'ın başkan yardımcısı olması ile birlikte, Erbil ve Basra'da konsolosluk açma fikri güçlendi. Bunun nedeni Biden'ın 2007'de Senatör olduğu zamandan bu yana, üç bölgeden oluşan federal Irak fikrinin sahibi ve başkan yardımcılığı süresince de Irak politikası ile bizzat ilgileniyor olmasıdır.
Mayıs 2010'da ABD Temsilciler Meclisi, Kürt Bölgesel Yönetimi'nde başkonsolosluk açılmasını onaylayan 873 sayılı kararını geçirdi. Bunu takiben, ABD’nin tecrübeli diplomatlarından Alexander Laskaris, Erbil RRT'nin Lideri olarak atandı. Kürt tarihini çok iyi bilen ve akıcı şekilde Kürtçe konuşan Laskaris, görevine atanmadan önce, ilk defa ABD’nin, Irak'ın Kürt Bölgesi'ndeki ilk konsolosu olmak üzere yoğun bir eğitim sürecinden geçti. RRT, bir sene boyunca Alexander Laskaris ve ekibi liderliğinde konsolosluğa geçiş için hazırlandı.
ABD’nin Başkonsolosluğu, Erbil'de bulunan, aralarında İngiltere, Fransa, Almanya, İtalya, Yunanistan, İsveç, Rusya ve Türkiye'nin de bulunduğu, 20 dış temsilcilik arasına katıldı. Bu, Kürt Bölgesi'nin gelişmekte olan başkentine birçok ülkenin artan ilgisini gösterirken, şüphesiz ki ABD Konsolosluğu'nun açılışı özel bir önem taşıyor. Yukarıda değinilen olguların işaret ettiği üzere, Erbil'e konsolosluk açılması, belli siyasi, ekonomik ve kültürel nedenler dolayısıyla ABD’nin Irak politikasının uzun süredir var olan, değişmez bir parçasıydı.
Siyasi nedenlere bakıldığında, Erbil'de dış temsilcilikleri bulunan diğer ülkelerden farklı olarak ABD, başından beri ve Irak'ın genelinde olduğu gibi, Kürt Bölgesi'ndeki siyasi süreçte de, başarılı RRT yoluyla, temel aktör rolünü oynadı. Konsolosluğun açılması, yani ilişkilerin normalleştirilmesi, uzun bir yolun son adımı ve sonrasında oluşabilecek boşluk göz önünde bulundurulduğunda, askeri geri çekilmenin de gerekli bir bileşenidir. Buna ek olarak, konsolosluğun açılmasıyla, birliklerinin çekilmesinin ardından ABD’nin Bölge'ye yönelik taahhütü açısından teyit edilmeyi bekleyen Kürtlerin uzun süreli talebi de yerine getirilmiş oldu.
Ekonomik nedenler açısından, daha önce de belirtildiği gibi, Erbil, uluslararası havalimanı ve oteller zincirlerine ev sahipliği yapan, hızlı bir gelişme sürecinde olan ve cazip yatırım fırsatları sunan bir bölgenin başkenti olarak, konsolosluk seviyesinde dış ülke temsilciliklerini özümsemeye müsait bir şehirdir. Büyükelçi Jeffrey'nin konuşmasında belirttiği gibi ABD, daimi bir temsilcilik sayesinde ABD ve Kürt Bölgesi arasındaki yatırım ve ticaret ilişkilerini teşvik etmek ve artırmayı hedefliyor.
Siyasi ve ekonomik faydalara ek olarak, konsolosluk, değişim programları, burslar, vb kanallarla, iki halk arasındaki hedeflenen kültürel ve eğitimsel bağların kurulmasına olanak sağlayacak.
Ayrıca siyasi, ekonomik ve kültürel faydaların, konsolosluk işlemleri açısından, karşılıklı olarak birbirini destekleyen bir etki yaratması bekleniyor. Halihazırda Kürt Bölgesi'nde önemli sayıda ABD vatandaşı çalışıyor ve ABD şirketleri bulunuyor. Konsolosluğun varlığı sayesinde bu vatandaşlara daha iyi hizmet sunulabilecek ve ABD ve Irak'ın Kürt Bölgesi arasındaki ilişkilerinin yeni normalleşmiş döneminde bölgede yatırım yapan ve çalışan ABD vatandaşları sayıca artacak ve bunlara diplomatlar, güvenlik görevlileri ve diğer konsolosluk çalışanları da eklenecek. Bu yüzden konsolosluğa daha çok ihtiyaç duyulacak. Aynı zamanda ABD Erbil'deki konsolosluğu sayesinde Irak'ta diplomatik faaliyetlerini daha organiza şekilde sürdürebilecek.
Özetle, Erbil'de ABD Konsolosluğu açılmasıyla, önemli bir tarihi altyapıya dayanan Amerika ve Kürt Bölgesel Yönetimi arasındaki ilişkiler, hem Kürt tarafının siyasi, ekonomik ve kültürel alanlarda stratejik ortaklık yönündeki hassas ve yoğun taleplerini gerçekleştirecek, ve hem de ABD tarafının Kürt Bölgesi ve Irak'ın genelindeki hayati ve kazanılmış çıkarlarını koruyacak şekilde sürdürülebilir bir aşamaya girdi.
Kaynaklar
(1) PRT'ler ve RRT hakkında daha fazla bilgi için: http://iraq-prt.usembassy.gov
