IKBY Seçimleri: Yeni Bir Dönüşümün Başlangıcı mı? – 1

Sadece Irak Kürt siyasetini değil hem ülke siyasetini hem de bölge siyasetini etkileme potansiyeli barındıran Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi’ndeki (IKBY) seçimler dört kez ertelenmesinin ardından iki yıl gecikmeli de olsa 20 Ekim 2024 tarihinde gerçekleştirildi. IKBY seçmeni Erbil, Süleymaniye, Duhok ve Halepçe olmak üzere 4 ayrı bölgede oy kullandı. 2003’ten bu yana 111 milletvekilinin olduğu IKBY Parlamentosu, bu kez Irak Federal Yüksek Mahkemesinin kararı doğrultusunda kota sandalyelerinin kaldırılması ile 100 sandalyeye düşürüldü. Daha sonra söz konusu kota sandalyelerine sahip olan Türkmen ve Hristiyan siyasi grupların talepleri ve yürüttükleri görüşmelerin sonucunda 100 sandalyelik parlamentoda 3’ü Hristiyan 2’si Türkmenler olmak üzere 5 sandalye kota olarak ayrıldı. Türkmenlere Erbil ve Süleymaniye’de 1’er sandalye verilirken Hristiyanlara Erbil, Süleymaniye ve Duhok’ta birer sandalye tahsis edildi.

Seçim öncesinde, Irak Kürt siyasetinin başat aktörleri olan ve seçimlerin ertelenmesine dahi sebep olan KDP ve KYB arasındaki çekişmenin damgasını vurduğu süreçten sonra, seçimlerin, önceki seçimlerle kıyaslandığında nispeten daha sakin bir atmosferde geçtiğini söylemek mümkündür. 2018’de yüzde 59’da kalan katılım oranı bu kez yüzde 72 oldu. Bu durum IKBY seçmeninin de seçime verdiği önemin bir göstergesidir. Aslında katılımın daha yüksek olması söz konusu olacakken son 3 seçimdir Irak’ta biyometrik kart ve parmak izi kullanılarak yapılan elektronik oylama yönteminin IKBY seçimlerinde de tercih edilmesi, oy veren sayısının düşmesine neden oldu. Elektronik oylama nedeniyle neredeyse yüzde 10’luk bir seçmen kitlesinin oy kullanamadığı bilinmektedir. Ancak bunun tüm seçim bölgelerinde genel bir sorun olması, seçim sonuçları açısından büyük bir denge değiştirici faktöre dönüşmesinin önüne geçti.

İlk seçim sonuçları itibarıyla Mesut Barzani liderliğindeki KDP, IKBY’nin birinci partisi olarak seçimlerden çıktı. KDP’nin esas rakibi KYB ise ikinci sırayı aldı. KDP 39 milletvekilini parlamentoya gönderirken KYB 23 vekil elde ederek önceki parlamentoya göre sandalye sayısını arttırdı. Ancak KYB’ye göre neredeyse iki kat fazla oy almış olması dikkat çeken KDP’nin Irak Kürt siyasetinin lider partisi olduğu bir kez daha vurgulanmış oldu. KDP’nin son iki senedir hem iç siyaset hem de Bağdat baskısı nedeniyle IKBY siyasetinde yaşadığı sıkışmaya rağmen bu oy potansiyeline ulaşması, IKBY siyasetini takip edenler ve hatta bazı KDP’liler için bile sürpriz olarak karşılandı. KYB de KDP ile yaşadığı çekişmenin yanı sıra liderlik krizleri, partiden kopmalarla birlikte yeni ortaya çıkan siyasal yapılanmalara rağmen 2018 seçimlerine kıyasla nispi bir ivme yakaladı. Öte yandan KYB’nin oy potansiyeline zarar vereceği düşünülen ve 3 sandalye kazanan Ali Hama Salih ile 2 sandalye kazanan Lahur Talabani ise kurdukları siyasi organizasyonlarla beklenen başarıyı gösteremedi. IKBY’nin ilk ve güçlü muhalefet partisi olan, 2009’da KYB’den koparak kurulan Goran Hareketi ise çöktü. Elde ettiği 1 sandalyeyle siyasal etki üretme potansiyelini tüketti. Bu durum KYB tabanının liderden ziyade parti kimliğine ve mirasına oy verdiğinin göstergesi oldu.

Diğer taraftan Goran’ın muhalefet pozisyonunu kaybetmesinin ardından bir şahıs hareketi olarak çıkan Yeni Nesil Hareketi ise 15 milletvekili kazanarak önemli bir başarı elde ederek etkin muhalefet stratejisinin karşılığını almış oldu. Kürt sosyal tabanı açısından önemli bir ağırlığa sahip İslami partiler ise geride kaldı. Özellikle Kürdistan İslami Birliğinin (Yekgirtu) kalelerinden Duhok’ta yaşadığı oy kaybının Yeni Nesil Hareketi lehine dönmesi dikkat çekici bir gelişme oldu.

Bununla birlikte kota sandalyeleri de  büyük ölçüde KDP ve KYB’ye yakın isimler arasından seçildi. Irak’taki Türkmenlerin en büyük ve etkili siyasi kuruluşu olan Irak Türkmen Cephesi, kota sandalyelerinin sayısının azaltılmasına tepki göstererek ilk kez kota dışında seçimlere katıldı ancak bu girişim beklentilerin fazlasıyla altında kaldı.

Ancak IKBY iç siyasetinin dönüm noktalarından biri kota sandalyeleri açısından yaşandı. 2014’ten sonra Irak’ta başta askerî olmak üzere sosyal ve siyasal etki üreten Şii milis gruplara bağlı olarak ortaya çıkan bir siyasal yapı tarafından desteklenen kişilerin, KYB iş birliğiyle kota sandalyeleri aracılığıyla IKBY Parlamentosunda yer alacak olması, Kürt siyaseti ve KDP açısından büyük bir dönüşümün habercisidir. Zira KDP’nin Bağdat’tan yaşadığı baskının büyük bölümünün Şii milis gruplara bağlı siyasal yapılar tarafından yapıldığı ve bu grupların KYB’ye daha yakın bir duruş sergilediği düşünüldüğünde, söz konusu temsilcilerin IKBY Parlamentosundaki varlığı, KDP ve KYB dengesinde IKBY siyasetini etkileyebilecek sonuçlar üretebilir. Bu sonuçların nasıl şekilleneceği ve Ankara-Erbil siyasetine nasıl yansıyacağı ile birlikte bölgesel hükûmetin kurulma senaryoları bir sonraki yazıda ele alınacaktır.

Bu görüş yazısı, 25 Ekim 2024 tarihinde Milliyet internet sitesinde “IKBY seçimleri: Dönüşümün başlangıcı mı? (1)" başlığıyla yayımlanmıştır.