Libyalı Muhaliflerin Uluslararası Piyasaya Petrol Satışı

Hakan Demir, Turkish Petroleum International Company Uluslararası Ticaret Şefi, A.İ.B. Ün. U.İ. Doktora Öğr.
Libya krizi ile birlikte uluslararası alanda Libya’nın petrol rezervleri ve petrol satışları üzerine bir çok çalışma yapılmaya başlanmıştır. Bununla birlikte Libyalı gruplar arasında yaşanan iç savaşta, çatışma hattının ülkenin önemli petrol rezervleri ve rafinelerinin bulunduğu Brega ve Ecdebiye gibi şehirlerinde yoğunlaşması da dikkat çekici olmuştur. Muhalif grupların savaşı sürdürmek için gerekli olan finans kaynaklarına sahip olmak için kendi denetimlerindeki bölgelerden petrol satışını gündeme getirmelerinin ardından bazı çok uluslu şirketlerin konuya ilgi duymasının ardından uluslararası alanda da muhaliflerin petrol satışına yönelik ılımlı bir bakış oluşmuştur. Nitekim Katar’ın bu konuda bir adım daha atarak doğrudan muhaliflerin denetimdeki petrolü satın almaya ve satmaya karar vermesi ile muhaliflerin Libya petrolünü uluslararası piyasalara aktarmasının önündeki engelde kalkmış oldu.
Bu bağlamda Katar’ın devlet şirketi olan Katar Petrol’ü adına uluslararası petrol ve ürün ticareti faaliyetinde bulunan Katar Uluslararası Petrol Ticaret Şirketi, Tasweeq (Qatar International Petroleum Marketing Company Ltd), 6 Nisan 2011’de insani ihtiyaçların karşılanmasına kaynak sağlamak adına Libya petrollerini muhalifler adına pazalamaya başlamıştır. Söz konusu satış muhaliflerce Bingazi’de kurulan Geçici Ulusal Konsey tarafından temsilci ilan edilen ve Libya devlet şirketi olan kuruluş merkezi Bingazi’deki Arap Körfez Petrol Şirketi (Arabian Gulf Oil Company) üzerinden sağlanmaktadır. Nitekim Geçici Konsey’in Petrol Bakanı olan Wahid Bougaighis 10 Nisan 2011’de yaptığı açıklama ile bu durumu doğrulamıştır. Böylelikle Libya petrolleri ilk defa Libya Ulusal Petrol Şirketi’nden bağımsız olarak ve tüm direnişine karşın ihraç edilmeye başlanmıştır. Söz konusu ham petrolün satış miktarı Mesla ve Sarir ham petrollerinin karışımı olarak 1.200.000 varil şeklinde gerçekleşmiş ve Libya’nın Tobruk şehrindeki 4 milyon varil depolama kapasiteli Marsa El Hariga petrol terminalinden yüklenmiştir. Muhaliflerin kontrolündeki Tobruk şehrinde günlük 20.000 varil işleme kapasitesine rafineri de mevcuttur. Ham petrolün satış fiyatı açıklanmamakla birlikte bugünkü piyasa fiyatlarıyla satışın gerçekleştiği düşünüldüğünde muhalifler yaklaşık 135 milyon dolar gelir sağlayabileceklerdir. Tasweeq aynı zamanda Bingazi’deki muhaliflerin ihtiyaçlarını karşılamak için benzin, motorin LNG-butan ürünlerinden oluşan 4 petrol ürünü kargosunun da Bingazi’ye denizyoluyla teslimatını gerçekleştirmiştir. Libya’nın ham petrolleri hafif ve düşük sülfürlü olup, özellikle İtalya, Fransa, İspanya ve Almanya’ya ihraç edilmektedir.
Muhalifler adına ihraç edilen ham petrolün alıcısı ise Vitol adlı petrol şirket olmuştur Dynacom Tankers adlı denizcilik şirketine ait Equator adlı gemiye yüklemesi yapılan bu ham petrol kargosunun teslim noktası ise Çin’dir. Bir sonraki kargonun ne zaman satılacağı ise netlik kazanmış değildir. Muhaliflerin liman güvenliği ve satışta düzenlilik sağlamaları halinde Vitol dışında diğer büyük şirketler de mutlaka alıcı olarak girişimlerde bulunacaklardır. Vitol şirketi hem petrol ticareti açısından dünya ölçeğinde ilk beş şirketten biri olup, Arab Körfezi, Asya, Amerika Kuzey Batı Avrupa ve Afrika’da petrol ve ürün ticaretinden terminalciliğe rafinericilikten kömür ticaretine vb. faaliyetlerde bulunmaktadır. Vitol açısından dikkate çekilecek bir durumda 2010 yılında ABD’nin ambargosu öncesinde de İran’ın en önemli benzin tedarikçisi olmasıydı. Şirketin 2010 yılı faaliyetlerine bakıldığında 130 milyon ton ham petrol ve 260 milyon ton petrol ürününün ticaretini gerçekleştirdiği görülmektedir. 1966 yılında Roterdam’da kurulmakla birlikte esas merkezleri Genevre, Hüstın, Londra, Singapur’dur. Vitol yıllık faaliyetlerinden elde ettiği yıllık gelir 100 milyar doların üzerindedir. Nitekim,  2010 yılı geliri yaklaşık 190 milyar dolar gerçekleşmiştir.
Halihazırda Kaddafi’nin kontrolündeki batı bölgelerde ve Trablus açıklarındaki offshore sahalarında yer alan petrol sahalarının günlük üretimi 470.000 varil seviyesindedir. Buna göre, daha önce İtalya’nın ENİ ve İspanya’nın Repsol Şirketiklerince işletilen Murzuk sahası günlük 350.000 varil ve ofshore üretim ise 120.000 varil seviyesinde gerçekleşmektedir. Çatışmaların yoğun yaşandığı Zendan bölgesine yakın olan Hamada sahasındaki üretim faaliyeti de Arabian Gulf Oil Company tarafından durudulmuştur. Muhaliflerin kontrol ettiği doğu bölgelerindeki petrol sahalarındaki günlük üretim de 100.000-120.000 varil seviyesinde gerçekleşmektedir.