Kerkük’te Valilik Krizi

2003 sonrası Irak’ta siyasi kırılganlıkların odak noktalarından biri hâline gelen Kerkük, vilayet seçimleri ile ülkenin ana gündem maddelerinden biri olmuştur. Federal bir yönetime sahip olan Irak’ta, son olarak 2013 yılında gerçekleştirilen vilayet meclisi seçimleri, DEAŞ’ın ortaya çıkardığı etkiler nedeniyle 10 yıl boyunca yapılamamıştır. Bu bağlamda, 18 Aralık 2023 tarihinde gerçekleştirilen vilayet meclisi seçimlerinin Kerkük açısından özel bir önemi bulunmaktadır. Irak’ın diğer bölgelerinden farklı olarak Kerkük’te, 18 yıldır vilayet meclisi seçimleri yapılamamış ve işgalin sona ermesine rağmen işgal dönemi sırasında oluşturulan yapılar üzerinden yerel yönetim sağlanmaya çalışılmıştır. Bu durum, vilayette yaşayan etnik ve dinî gruplar arasında ciddi bir gerilime yol açmıştır. Kerkük’te 18 yıl sonra gerçekleştirilen vilayet meclisi seçimlerinin, şehrin siyasi ve idari problemlerinin çözümüne katkı sağlayarak istikrara kavuşmasını mümkün kılacağı düşünülürken kentteki sosyal dengelerdeki farklı dinamiklerin seçim sonuçlarına ve dolayısıyla siyasal sürece yansıması, Kerkük’ü yeniden Irak’ın ana gündem maddelerinden biri hâline getirmiştir.

Seçimlerin üzerinden sekiz ay geçmesine rağmen Kerkük bileşenlerinin kendi aralarında görev paylaşımı konusunda uzlaşamamasından dolayı vilayet meclisi kurulamamaktaydı. Toplumsal çeşitliliği ile bilinen ve “küçük Irak” olarak tanımlanan Kerkük konusundaki hassasiyet nedeniyle Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani’nin girişimiyle Kerkük bileşenleri arasında vilayet meclisinin oluşturulması konusunda uzlaşının sağlanması için “Kerkük’ü Yönetme Koalisyonu” kuruldu. Ancak Sudani’nin girişimlerine rağmen Kerkük bileşenleri arasında başta valilik ve üst düzey görevlerin paylaşımı konusunda anlaşma sağlanamadı. Bu durum üzerine Sudani’nin çağrısıyla 11 Temmuz 2024’te Kerkük Vilayet Meclisinin ilk oturumu gerçekleştirildi. Yasa gereği, yaşça en büyük il meclis üyesi olan ve önceki dönemde Kerkük vali vekilliği görevini yürüten Rakan Said el-Cuburi, oturuma başkanlık etti. Yapılan ilk oturumda bileşenler arasında uzlaşı sağlanana kadar oturumun açık olacağına karar verildi. 2008 yılı 21 sayılı Irak Vilayet Meclisi Yasası’nın 7. maddesine göre meclisin ilk toplantısından itibaren 30 gün içinde, yaşça en büyük üyenin başkanlığında bir oturum düzenlenerek vilayet meclisinin kurulması ve valinin seçilmesi öngörülmüştür. Ancak yasal sürenin bitimine bir gün kala vilayet meclisinin toplanamaması üzerine, Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) öncülüğünde Bağdat’ta bir toplantı gerçekleştirildi. Toplantıda 5 KYB üyesi, 3 Arap üye ve 1 azınlık üyesinin katılımıyla vilayet yönetimi belirlendi. Ancak söz konusu toplantının, 2 üyeye sahip Türkmenler, yine 2 üyeye sahip Kürdistan Demokratik Partisi (KDP) ve diğer 3 üyenin katılımı olmaksızın gerçekleştirilmesi ve toplantının Bağdat'ta yapılması, siyasi açıdan tartışmalara yol açarken hukuki açıdan çeşitli çelişkilere de neden oldu. Bu durum, Kerkük'te yeni bir krizin kapısını araladı.