Hatay-Reyhanlı’dan Suriye’ye Bakış
Hasan Kanbolat ORSAM Başkanı
Son bir haftadır Hatay’ın Reyhanlı ilçesindeyim. Reyhanlı, Türkiye’nin Suriye üzerinden Ortadoğu’ya açılan en önemli karayolu sınır kapısı olan Cilvegözü’nü barındıran bir ilçe. Reyhanlı, verimli topraklara sahip olmasına rağmen, tarımın tek başına gelir sağlayıcı özelliğini kaybetmesi ve yan gelir haline gelmesi ile birlikte tarım dışı alanlara kaymış. Cilvegözü ve karşısındaki Suriye tarafındaki Bab-el Hava sınır kapısı ile sınır kaçakçılığı Reyhanlı’nın ana geçim kaynağı.
18-19 Temmuz’da Suriye’den Reyhanlı’ya yoğun çatışma sesleri geldi. 19 Temmuz’da öğlen saat 12 civarında Bab-el Hava sınır kapısı Suriyeli mücahitlerin eline geçti. Aynı saatlerde Türkiye-Suriye sınırındaki Gaziantep-Karkamış sınır kapısının Suriye tarafındaki Carablus sınır kapısı ve Suriye-Irak sınırındaki Abu Kemal Sınır Kapısı’nın da mücahitlerin eline geçtiği öğrenildi. Canını kurtaran Suriyeli gümrükçüler ve askerler Türkiye tarafına kaçtı. Sınırın Suriye tarafında gümrükçü kalmadığı için Türkiye’ye geçiş yapan TIR’lar gümrük damgasız gelmek zorunda kaldılar. Çatışmalarda Türk TIR’larının lastiklerine kurşun isabet ettiği için Reyhanlı’dan lastik tamircileri Bab-el Hava’ya geçtiler.
19 Temmuz akşamı, bir sınır köyünde yemeğe davetliydim. Yemekte, Bab-el Hava çatışmasına katılan iki mücahitte vardı. Akşam yemeği, Suriye tipi çiğköfte, taze fasulye, etli pilav, taze sivri biber, tandır ekmeği ve ayrandan oluşuyordu. Mücahitlerin biri öğretmen, diğeri ise Bağdat Üniversitesi’nde öğrenci. Öğretmenin elinde Ipad vardı. Oldukça sakin ve saygılılardı. Sormadıkça konuşmuyorlardı. Cevapları kısa ve özdü. Konuşmalarında ve duruşlarında böbürlenme yoktu. Hem sınırda ve hem de İdlib’de genelde ordu ile değil Şam’ın kontrgerilla gücü olan şebihalarla savaştıklarını, 19 Temmuz’da yaklaşık 70 mücahitin şehit olduğunu, karşı tarafın kaybını ise bilmediklerini, 14 adet tank ve ağır silahı imha ettiklerini söylediler. En çok neye ihtiyaç duyduklarını sordum. Sakin bir şekilde, gelişmiş silahlara ve iftar kumanyalarına ihtiyaç duyduklarını söylediler. Bunları ifade ederken ne bir istek, ne de yakınma içerisinde değillerdi.
Reyhanlı’da Cilvegözü sınır kapısına yakın Kavalcık (Harran) ve KeferAde köyleri ile İdlib akrabadır. Hadar aşiretinden. Reyhanlı’daki Arap aşiretlerinin (Hadidi, Baggara, Naim, Hassan, Cess…) akrabaları ise genelde Halep ve Hama’nın güneyinde bulunuyor.
Reyhanlı sokakları Suriyeli sivillerle ve üniformalı Suriyeli askerlerle dolu. Kimin Suriye ordusundan kurtulmak için kaçtığı ve kimin mücahitlerden canını kurtarmak için Türkiye’ye kaçtığı belli değil. Sonuçta, her iki kesim içinde Türkiye sığınılacak güvenli bir liman. Reyhanlı halkı da üniformalı Suriye askerlerine alışmış durumda. Kimse yadırgamıyor ve sorgulamıyor. Dışardan gelen biri, Türkiye ile Suriye’nin birleştiğini veya Reyhanlı’nın Suriye ordusu tarafından işgal edildiğini düşünebilir. Yaklaşık 70 bin nüfuslu Reyhanlı’da son birkaç ayda Suriyeli nüfusu birden bir arttı ve artmaya devam ediyor. Suriyeli aile sayısı 1500 civarını bulmuş durumda. Reyhanlı’dan ev kiralayan Suriyeliler genelde orta sınıf. Tüccar, doktor, mühendis, asker, müzisyen..Reyhanlı’ya hem Şam yanlıları hem de muhalifler ailelerini taşıyor. Kimi tamamen Türkiye’de kalıyor, kimi ailesini bırakıp Suriye’ye görevine dönüyor. İlçede kiralık ev kalmadı. Aylık ortalama 100-200 TL olan ev kiraları 300 TL’ye çıktı. Sebze fiyatları arttı, pompalı tüfek yok satıyor. Et fiyatları ise düşmüş. Sınırdan canlı hayvan geçişi arttığı için dana eti 24 TL’den 15 TL’ye inmiş durumda. Reyhanlı devlet hastanesi Suriyeli hastalarla dolu. Ambulanslar her gün sınırdan hasta taşıyor. Reyhanlı’da günlük amele ücreti öğleye kadar 16 TL, 17.00’ye kadar ise 26 TL. Aylık işçi ücreti ise 500 TL. Suriyelilerin çalışma hayatına girmesi zaten düşük olan işçi ücretini daha da düşürmemiş.
Suriye’den Reyhanlı’ya Kavalcık (Harran), Kuşaklı (Sansarin) ve özellikle Bükülmez (Borniyaz) sınır köylerinden yoğun bir insan ve mal trafiği var. Bu köylerin Suriye tarafı mücahitlerin kontrolünde. Mücahit çadırları çıplak gözle görülüyor. Bükülmez’in hemen karşısında bulunan ve mücahitlerin kalesi olarak bilinen Suriye’nin Atma kasabasında kadın ve erkek Fransız doktorlarında çalıştığı bir hastanenin olduğu iddia ediliyor.
Reyhanlı, Suriye ile içi içe günlük yaşamına devam ediyor.
