Türkiye’ye Suriyeli Çerkesler de Gelmeye Başladı
Hasan Kanbolat ORSAM Başkanı
Hatay'ın Reyhanlı ilçesinde yaşayan Metin Alhas, 17 Kasım’da Reyhanlı Belediyesi'nin önünde “Suskunluğunuzu bozun Suriye Çerkeslerinin ölümlerini durdurun” yazılı pankart açtı ve oturma eylemi yaptı. Alhas, “Suriye’de Çerkes kardeşlerimiz öldürülüyor. Onların ölümleri karşısında sessiz kalmamak adına oturma eylemi yapıyorum. Suriye’de kardeşlerim, akrabalarım ve arkadaşlarım var. Bütün dünyada Çerkesler sahipsiz kalıyor ve savaşta taraf olmadıkları halde en büyük acıyı onlar çekiyor” dedi. Çerkes kıyafetleri ile eylem yapan Metin Alhas, Suriye’de gölgede kalmış bir soruna dikkat çekmek istedi.
Türkiye’ye Sünni Arap kökenli Suriyelilerin dışında artık Suriyeli Çerkesler de gelmeye başladı. Suriyeli Çerkeslerin Türkiye dışında en çok tercih ettikleri ikinci ülke akrabalık bağlarının bulunduğu Ürdün. Bunun yanında Rusya Federasyonu (Adigey ve Kabardey-Balkar Cumhuriyetleri) Birleşik Arap Emirlikleri, Lübnan, ABD ve AB ülkelerine yerleşimler başladı. Çerkeslerin Suriye’yi terk etmesinin ayrı bir önemi bulunuyor. Çerkesler, geleneksel karakterleri itibariyle bulundukları ülkelere bağlıdırlar. Bu nedenle, vatandaşı oldukları ülkeleri terk etmezler, devlet yapısını sonuna kadar savunurlar. Çerkeslerin Suriye’yi terk etmesi ve giderek daha fazla Çerkes gencinin muhalifler safında yer almaya başlaması Suriye’de Beşşar yönetiminin sonunun yaklaştığının yeni bir işaretidir.
Çerkeslerin Suriye’ye yerleşmesi 1864 sonrası Kuzey Kafkasya’dan doğrudan ve 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı sonrası Balkanlar’dan olmak üzere iki aşamada gerçekleşti. Çerkeslerin Suriye’ye göçü 1920’li yılların başına kadar sürdü. Osmanlı Devleti’nin sona ermesi ve Hatay’ın 1939’da Türkiye’ye katılması sonrası Çerkeslerin bir kısmı Hatay’da bir kısmı da Suriye sınırları içinde kaldı. Çerkesler yoğun olarak Golan Tepeleri’ne Mavera‐i Ürdün’e, Hama, Humus ve Halep kentlerinin yakınlarına yerleştirildiler. Kurdukları Amman, Ceraş, Kuneytra ve Mumbuc köyleri zamanla büyüyerek kentlere dönüştü. Son grup Çerkes göçmeni İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra geldi. Bugün Suriye’de çoğunluğu Şam, Halep ve Humus’ta yaşayan 90 ila 100 bin Çerkes vardır. Çerkesler Suriye toplumunun bir parçasıdır.
Suriye’de Çerkesler tarafsız kalmaya çalışsalar da ister istemez çatışmaların tarafı olmak zorunda kaldılar. Örneğin, Kasım başında Şam’dan 15 km uzaklıkta bulunan Merc Sultan adlı Çerkes köyüne muhalifler sığınınca Beşşar güçlerince bombalandı. 2500 civarı nüfusa sahip olan köy boşaltılmak zorunda kalındı. Merc Sultanlılar Kudsiye adlı komşu Çerkes köyüne ve Şam’da Çerkeslerin yoğun olarak yaşadığı Rikneddin mahallesine yerleşmek zorunda kaldılar. Rikneddin, Arap-İsrail Savaşı sonrasında Golan tepelerinden gelen Çerkeslerin Şam’da oluşturduğu bir mahalledir. Kasım ayı başında Şam’dan birkaç km uzaklıktaki El Berika ve Şam’dan 15 km uzaklıktaki Ber Acem adlı Çerkes köyleri de bombalamalardan dolayı Şam’a yerleşmek zorunda kaldılar. Toplam 5 bin nüfuslu söz konusu üç köyde sadece köylerdeki evleri korumakla görevlendirilen birkaç genç bırakıldı.
Temmuz 2012’den itibaren giderek daha fazla Suriyeli Çerkes aile Türkiye’ye sığınıyor. Türkiye’ye gelen Suriyeli Çerkesler genelde akrabalık ilişkilerinin bulunduğu Reyhanlı’ya yerleşmeyi tercih ediyorlar. Bunun başlıca nedeni Reyhanlı’da bin civarı Türk vatandaşı Çerkesin bulunması. 19 Kasım itibariyle Reyhanlı’ya 95 kişiden oluşan 24 Suriyeli Çerkes aile yerleşmiş durumda. 3 aile İdlib’den, 3 aile Şam’dan, 18 aile Mumbuc ve Halep’den. Hatay’da bulunan Apaydın kampında da Özgür Suriye Ordusu’na katılmış 3 Suriyeli Çerkes komutan bulunduğu iddia ediliyor. Reyhanlı’ya sığınan Suriyeli Çerkeslere “Reyhanlı Çerkes Derneği (Adige Hase)” yardımcı oluyor. Dernek Başkanı Uğur Pihava’nın önderliğinde Suriye Kriz Komitesi kurulmuş. Komite, sığınmacıları evlere yerleştiriyor. Derneğin organize ettiği dayanışma ağı ile elektrik, su, ısınma ve gıda ihtiyaçları karşılanmaya çalışılıyor. Ayrıca, “Reyhanlı’dan Suriye Günlüğü” adlı facebook sayfası da açılmış durumda.
Birinci Dünya Savaşı’nın yapay sınırları Reyhanlı-Suriye hattında erimiş durumda. Reyhanlı, Suriyeli akrabalarına yardım edebilmenin huzurunu yaşıyor.
