Kuzey Afrika Gündemi: 1-7 Ocak 2019

Fas
Fas, teknolojik imkanların geliştirilmesine odaklanan bir ordu reformuna hazırlanıyor. Özellikle karşı istihbarat alanında, ordunun teknolojik gelişmelerden büyük ölçüde yararlanması hedefleniyor. Aynı reformda, Fas ordusuna seçilme kurallarının da güncellenmesini takiben, altı aydan uzun süreyle hüküm giymiş eski suçlular askere alınmayacak. Hakkında şikâyet olan ordu mensupları ise Yüksek Mahkeme’ye sevk edilebilecek.

AB sınır ülkelerinin açıklamasına göre Avrupa'ya ulaşan göçmen sayısı, son beş yılın en düşük seviyesinde kaydedilirken, İspanya üzerinden sınır geçişlerindeki artış dikkat çekiyor. Bu artışta, 2017’de 23.000'den fazla göçmenin çoğunlukla Libya ve Cezayir'den İtalya'ya ulaştığı rotanın tercih edilmemesinden kaynaklandığı belirtildi. İtalya hükümetinin göçmen politikası İtalya’ya göçlerin ciddi şekilde azalmasına sebep oldu. Ancak Fas üzerinden İspanya'ya varış iki yıl üst üste iki katına çıktı.

Cezayir
2018 yılı Cezayir için çok parlak geçtiği söylenemez. Düşük petrol ve gaz fiyatlarının getirdiği ekonomik daralma ve siyasi belirsizlikle birleşince kronik ekonomik sorunlarda fazla yol alınamadı. Sağlık ve konutta cüz’i iyileştirmeler görülse de işsizlik ve yoksulluk ciddi sorun olmaya devam ediyor. Sağlık durumu çok iyi olmayan Başkan Buteflika’nın beşinci dönem aday olup olmayacağı ciddi tartışma yaratıyor. Ancak, yerleşik düzen başka yeni alternatif bir isim bulamadığı gibi muhalefet de güçlü bir aday çıkaramadığı için değişim beklenmiyor.

Diğer taraftan Kuzey Afrika ülkeleri içerisinde en yüksek askeri savunma giderleri Cezayir’e aittir. Cezayir Hava Kuvvetleri, Birleşik Arap Emirlikleri ve Çin’den satın aldığı insansız hava aracı filosunu sayı ve kapasite açısından geliştirmeye devam ediyor. Sistem içinde ordunun ağırlığı yanında Libya’dan Mali’ye ve Sahil bölgesindeki istikrarsızlık Cezayir’i daha fazla askeri harcama yapmaya teşvik ediyor.

Libya
Trablus merkezli Ulusal Uzlaşı Hükümeti Perşembe günü son yerel gelişmeler, özellikle de Güney Libya'daki güvenlik konusunda görüşmelerde bulundu. GNA başkanı Fayez el-Serraj başkanlığında yapılan görüşme, Güney'deki güvenliği ve güvenlik kuruluşlarına destek sağlamanın önemini vurguladı. Libya makamları, ülkenin genelindeki önemli petrol limanlarına yapılan saldırılarla ve güneydeki bir askeri üsle ilgili 37 şüpheli için tutuklama emri çıkardıklarını söyledi.

Yerel bir nakliye acentesi ve bir Libya petrol kaynağının perşembe günü Reuters'e, kötü hava koşulları nedeniyle Libya’nın petrol ihracatının askıya alındığını ve OPEC ülkesini tüm ihracat terminallerini kapatmaya zorladığını söyledi. Devlet petrol şirketi NOC Perşembe günü yaptığı açıklamada, Libya’nın kapalı Şarara petrol sahasının üretimde günde 8 bin 500 varil kaybetmesi bekleniyor. NOC, 17 Aralık'ta, 8 Aralık'ta kabileler, protestocular ve devlet görevlileri tarafından maaş ödemeleri ve kalkınma fonları talep edildikten sonra en büyük petrol sahası olan Şarara'da mücbir sebeple kapatıldığı ilan etti.

Albay Muammar Gadhafi’nin oğlu Dr. Seyfülislam Kaddafi başkanlık seçiminde aday. Adaylığı, Libya halkı içindeki bazı kesimler tarafından destekleniyor ve iç savaşın parçaladığı Libya'da eski dönemin liderinin oğlu birleştirici bir uzlaşma potansiyeli olarak ortaya çıkmaya çalışıyor. Ancak ülkeyi tek adam yönetimiyle uzun süre idare eden Kaddafi’nin özellikle bazı kabileleri ve Libya’nın doğusunu ihmal ettiği gerekçesiyle ciddi bir tepki olduğu görülmektedir.

Tunus
Devrimde bağımsızlık taleplerine rağmen Fransa’nın Tunus’taki nüfuzu sürüyor. Tunus ve Fransa Cuma günü (4 Ocak) 120 milyon avro (136 milyon ABD doları) değerinde ikili işbirliği anlaşması imzaladılar. Elektrik dağıtımını kapsayan anlaşma, Fransız Tunus Kalkınma Ajansı Direktörü Gilles Chausse ve Tunus Yatırım, Kalkınma ve Uluslararası İşbirliği Bakanı Zied Laadhari tarafından imzalandı. 3 Ocak Perşembe günü Tunuslu muhalefet hükümete karşı devam eden protestolar arasında “yeni bir siyasi vizyon” çağrısında bulundu. Solcu Tunus İşçi Partisi (TWP) genel sekreteri Hamma Hammami, ülkenin siyasi muhalefetinin “bizi tek bir hedefin arkasında birleştiren yeni bir siyasi vizyon gerektirdiğin bunun da hükümetin ve temsil ettiği koalisyonun yönetimden ayrılması” olduğunu söyledi. Eski rejim döneminden beri sol kesimlerin ve laik grupların Fransa ile güçleri bağları bulunmaktadır. 

Tunus Cumhurbaşkanı Beji Caid Essebsi olağanüstü hali 6 Ocak - 4 Şubat tarihleri ​​arasında bir ay daha uzatmaya karar verdiğini söyledi. Karar, Tunus Başbakanı Yusuf Şahid ve Halk Temsilcileri Meclisi Başkanı Mohamed Ennasır ile yapılan görüşmeler sonrasında alındı. Ülkede 2019’da yasama ve cumhurbaşkanlığı seçimleri olacak. Yetkililer, seçimlerin hala kesinleşmediğini fakat Ekim ve Aralık ayları arasında yapacaklarını duyurdular. Cumhurbaşkanlığı ve parlamento görev sürelerinin sona ereceği için, 2019 yılı devrimden sonra ikinci genel seçimlere tanıklık edeceği için kritik bir yıl olacak.

Tunus özel kuvvetleri perşembe günü erken saatlerde, Tunus İçişleri Bakanlığı'nın Sidi Bouzid kasabasında bulunan Selma’daki terörle mücadele operasyonunda beş teröristin öldürüldüğünü bildirdi. Bakanlık, iki cihatçının kendilerini havaya uçurduğunu ve operasyonla ilgili daha fazla ayrıntı sunacağını söyledi.

Tunus Ulusal Muhafızlığı, pazar günü Tunus sahil korumasının ülkenin doğu kıyısındaki Kerkennah Adaları yakınlarında 45 göçmeni kurtardığını açıkladı. Ulusal Muhafız sözcüsü Hüsameddin Cebabli, AFP'ye verdiği demeçte, çoğunlukla Sahra-altı Afrika ülkelerinden gelen göçmenlerin teknesinin alabora olması sonrasında sahil güvenlik tarafından kurtarıldı. Yetkililer göçmenlerin "sağlık durumunun iyi olduğunu" belirttiler.

Moritanya
Moritanya Hükümeti, ülkenin belirli kesimlerinde hala köleliğin devam ettiği iddialarını reddederek Moritanya toplumunda nefret olgusu yaratmak amaçlandığını, ancak ‘nefret söylemine’ asla müsamaha gösterilmeyeceğini açıkladı. İsim belirtilmemesine rağmen, Moritanya yetkilileri, IRA Moritanya olarak bilinen ve modern köleliği bitirme üzerine faaliyet gösteren topluluğu, halkı yanlış yönlendirdiği gerekçesiyle sorumlu tutuyor.

Moritanya Devlet Başkanı Muhammed Ould Abdül Aziz, gelecek hafta Suriye’ye düzenleyeceği ziyarette Esad ile görüşecek. Askeri yönetimin ağırlıkta olduğu Moritanya’nın Körfez ülkeleriyle yakın ilişkiye de sahiptir. BAE öncülüğünde Esed rejimini meşrulaştırma çabasının bir uzantısı olarak görülebilir.