Kuzey Afrika Gündemi: 8-20 Şubat 2019

Libya
Libya’nın çoğu şehrinde siyasi ve ekonomik istikrarsızlık sürerken devrimin 8. yılı kutlandı. Geçen sürede bir türlü istikrarı yakalayamayan Libya halkı hala demokrasiden umutlarını kesmiş değil. ABD, kritik petrol altyapısının kapatılmasını devam ettiren ve tüm Libyalıları hayati ekonomik kaynaklardan mahrum bırakan Libya'nın güneyindeki süregelen gerilimlerden endişe duyduğunu belirtti.

Hafter’in yönetimindeki Libya Ulusal Ordusu, Şerara Petrol Sahası ve çevresindeki bölgelerin tam kontrolünü ele geçirmeyi başardı. Abdulsalam el-Hassi, el-Şark el-Evsat Gazetesi’ne, ordunun yüzlerce kuyudan ve çeşitli idari olanaklardan oluşan petrol alanını ele geçirdiğini söyledi. Ülkenin doğusundaki Libya Ulusal Ordusu (LNA) komutanı Halife Hafter, Libya’nın güney hava sahasındaki etki alanını başarıyla güçlendirdi. Haftar’ın güçlerinden bir jet, pazar günü güneydeki petrol zengini bölgeye bir uçağın uçuşunu önlemeyi başardı.

Libya’nın devlete ait petrol firması NOC, Şerara petrol sahasındaki üretimin işçilerinin güvenliği sağlandıktan sonra hızlıca yeniden başlatılmasını savunuyor. Ancak NOC, yaptığı açıklamada, Şerara petrol sahasının güvence altına alındığına dair resmi bir haber iletilmediğini söyledi.

ABD Ordusu, Libyalı bir yetkili tarafından yapılan açıklamada ABD’nin el-Kaide bölgesine saldırıda bulunduğu iddiasını reddetti. Trablus’taki yönetimin sözcüsü Mohamed el-Sallak, “Libya ile ABD arasındaki terörle mücadele alanındaki stratejik ilişkiler çerçevesinde” çok sayıda el-Kaide üyesinin bulunduğu Ubari’de ABD ve Libya’nın ortaklaşa bir baskın düzenlendiğini söylemişti.

Afrika Birliği, Addis Ababa’daki olağan zirvesini tamamladı ve Libya’daki çatışmayı çözmek için Temmuz’da küresel bir toplantı yapılması çağrısında bulundu. İki günlük zirvenin sonuçlarının bir özetini içeren son tebliğinde temmuz ayının ilk yarısında, Afrika Birliği ve Birleşmiş Milletler himayesinde Libya'da uzlaşma konulu uluslararası bir konferans düzenlemek istediğini açıkladı. Ayrıca, Birleşmiş Milletler ve Libya hükümeti ile birlikte Afrika Birliği komisyonunun "Ekim 2019’da cumhurbaşkanlığı ve yasama seçimlerinin düzenlenmesi için gerekli tüm önlemleri almasını" istendi.

Mısır Dışişleri Bakanı Samih Şükri, Afrika Birliği zirvesinde Mısır’ın Libya halkını her düzeyde destekleme konusundaki kararlılığını vurguladı. Dışişleri bakanlığı sözcüsü Ahmed Hafız'in açıklamasına göre, Mısır'ın Libya sorununa yönelik ‘sağlam’ duruşuna dikkat çekti. 

Göçmen kurtarma ekiplerini izleyen Mediterranea Saving People grubu, pazartesi günü twitterda yaptığı açıklamada, Al-Khoms, Libya yakınlarındaki bir tekneden yardım çağrısı aldığını belirtti. İtalya veya Malta sahil güvenlik gemilerinin bölgeye gitmeleri sonucu göçmenler Libya'ya geri dönmediler. Libya Observer, pazar günü Savunma Müsteşarı Uhida Najem 'in yeni Trablus İtalyan Büyükelçisi Giuseppe Buccino Grimaldi'den bu alanda daha fazla işbirliği istediğini belirtti. İtalyan büyükelçisi, "Akdeniz havzası hepimizi bir araya getiriyor ve sürdürülebilir bir barış ve güvenlik bölgesi olmasını istiyoruz." dedi.

Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği'nden (UNHCR) Michael Casasola, Kanada’nın BMMYK’nın Libya’da yaşayan mültecileri kabul etme talebine cevap veren birkaç ülkeden biri olduğunu söyledi. Yardım çağrısı, 2017 yılının sonlarında dünyaya yayılan göçmen ve mültecilerin görüntülerinin yayılmasının ardından geldi. Bu bağlamda Kanada, Libya’da kölelik şartlarında yaşamını sürdüren 600 kişiyi kabul edecek.

Fas
Arap Baharı’nın yıl dönümünde düzenlenen protesto gösterisinde, eğitim sendikası üyelerine polis orantısız şiddet uyguladı. Tunus’taki grevin bir benzeri olarak, maaş zammı ve daha uygun çalışma şartları için Rabat’ta kraliyet sarayına öğretmen cübbesiyle yürüyen öğretmenler ve polis arasında arbede yaşandı.

İspanya Dışişleri Bakanı, Fas’ın bölgesel ve uluslararası bağlamda istikrarlı bir partner olduğunu vurgulayarak Avrupa Birliği toplantısı sırasında Akdeniz’deki sorunlara önem verilmesi gerektiğine dikkat çekti.

Fas 16. Avrupa-Kuzey Afrika Forumu’na bir delegasyonla katılarak yeni ekonomik ve sosyal kalkınma planını tanıttı. Bu kalkınma planı, yolsuzlukla mücadele, iş imkanlarının yaratılması, işletmelere vergi indirimi, etkili kamu yönetimi gibi maddeler içeriyor.

Fas ile Suudi Arabistan arasındaki ilişkiler geriliyor. İki ülke arasında beliren anlaşmazlık Katar ambargosuna Fas’ın uymaması ve Kaşıkçı Cinayeti’nden sonra Muhammed Bin Selman’ın Fas’a kabul etmemesi ile dikkat çekmişken, en son Fas’ın Yemen’de BAE ve Suudi Arabistan öncülüğündeki askeri operasyondan askerlerini çekme kararıyla ilişkiler iyice gerildi.

Cezayir
Cezayir bu hafta başkanlık seçimiyle bağlantılı protesto gösterilerine sahne oldu. Başkanlık seçimlerine yalnızca iki ay kala, ziyaret ettiği Khenchela (Hanşila)’da Devlet Başkanı adayı Rachid Nekkaz’ın seçim kampanyasına FLN üyesi belediye başkanının engel olması infial yarattı. Sağlık durumu iyi olmayan ve işleri takip edemeyen Bouteflika’nın yeniden adaylığına ilk kez sanatçılar ve bazı kesimlerden itiraz sesleri yükseliyor. 23 Şubat’ta Bouteflika’nın yeniden adaylığına karşı çıkmak üzere büyük protesto çağrıları yapılıyor.

Afrika ve Akdeniz’deki en geniş enerji ve hidrokarbon sektörü etkinliği olan Kuzey Afrika Petrol Fuarı,  Mart ayında Oran (Vahran) şehrinde düzenlenecek. 2019’un ikinci yarısında doğaz gaz üretimini artırması planlanan Touat santrali faaliyete geçti. Cezayir ekonomisi büyük ölçüde petrol ve gaz gelirlerine dayanıyor.

Tunus
Bölge ülkelerine göre oldukça yüksek bir oranda IŞİD’e katılımın olduğu Tunus, 2011-2018 yılları arasında 17 bin vatandaşının yabancı savaşçı olarak Suriye, Irak ve Libya gibi yurtdışındaki çatışmalara katılmak üzere ülkeden ayrılmasını engelledi. Yedi radikal örgüt üyesi, Tunus'ta daha önce meydana gelen ve 60 kişinin hayatını kaybettiği iki terörist saldırıda yer aldıkları için ömür boyu hapsedildi.

Uluslararası Kriz Grubu’na göre 2019 Tunus için kritik bir yıl. Kuruluşun Tunus’la ilgili hazırladığı raporda, AB’nin bir an önce harekete geçip Tunus’taki siyasi kutuplaşmayı yatıştırması ve hükümeti köklü ekonomik sorunların çözümüne yöneltmesi gerektiği belirtildi.

İnsan Hakları İzleme Örgütü, üç yıl önce kabul edilen bilgi özgürlüğü yasasının, vatandaşların kamu tarafından finanse edilen kurumlardan bilgi alma haklarını önemli ölçüde artırdığını söyledi. Bununla birlikte, yasanın gerçek etkisi, işbirliği yapmayan kurumları cevap vermeye zorlamak için oluşturulmuş bir kuruluşun gerçek gücüne bağlıdır.

Moritanya
Gazetecileri Koruma Komitesi, uzun süredir hapiste tutulan blogcu Mohamed Cheikh Ould Mohamed‘in salıverilmesi talebinde bulundu. BM, devam eden mülteci sorunlarıyla boğuşan Moritanya’ya mali yardım çağrı yaptı. Mbera Mülteci kapı, komşu Mali’den radikal gruplardan ve etnik çatışmalardan kaçan mültecilerin akınına uğruyor. Son altı yılda bu mülteci kampının 55 bin sakine ulaştığı belirtiliyor. Ekonomik sıkıntılar çeken Moritanya bu mültecilerin ihtiyaçlarını karşılamakta zorlanıyor.