IKBY Milletvekili Seçimlerinde Resmî Sonuçlar Ne Söylüyor?

Son olarak 30 Eylül 2018 tarihinde yapılan Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) Parlamento Seçimleri, normal şartlarda 2022 yılında yeniden gerçekleştirilmesi gerekirken birçok kez yapılan ertelemeler nedeniyle altı yılın ardından 20 Ekim 2024 tarihinde yapılabilmiştir. 95’i genel sandalye, 5’i kota sandalyesi olmak üzere toplam 100 sandalyeye sahip olacak IKBY Parlamentosu için siyasi partiler ve adaylar dört seçim bölgesinde (Erbil, Süleymaniye, Duhok ve Halepçe) yarışmıştır. Seçimlerin gerçekleştirilmesinden sorumlu resmi kurum Irak Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonunun (IBYSK) resmî açıklamasına göre seçimlere katılım yüzde 72 olmuştur. Toplam 2 milyon 87 bin seçmenin oy kullandığı seçimlerde 12 parti ve 2 koalisyon yarışmıştır.

Erbil merkezli KDP kazandığı toplam 809 bin 197 oy ile birinci parti olurken Süleymaniye merkezli KYB 408 bin 141 oy ile ikinci parti olmuştur. Son yıllarda IKBY’deki mevcut sisteme muhalif bir konumda siyaset üreten Süleymaniye merkezli bir diğer parti Yeni Nesil Hareketi ise seçimlerde en çok oyu alan üçüncü parti olarak öne çıkmıştır.

Açıklanan ilk resmi seçim sonuçlarına göre IKBY’de yönetimsel gücün büyük bölümünü elinde bulunduran Mesut Barzani liderliğindeki KDP’nin gücünü koruduğu görülmektedir. Şu ana kadar açıklanan sonuçlara istinaden 100 sandalyeli parlamento içerisinde kota adayları ile birlikte 42 milletvekiline ulaşabilmesi KDP’nin en yakın rakibi KYB karşısında önemli bir başarı kazandığını göstermektedir. Nitekim KDP seçimlerde 809 bin 197 oy alırken KYB 408 bin 141’de kalmıştır. KYB’nin kota adayları ile 26 milletvekili elde etmesi beklenmektedir.

Ortaya çıkan bu tablo, KDP ağırlıklı olduğu yönetim yapısının korunacağını fakat özellikle son on yıllık siyasi süreçte IKBY’deki gücünü artıramayan KYB’nin bu yeni yönetim denklemine nasıl entegre edileceği sorusunu da beraberinde getirmektedir. KDP-KYB arasında oluşturulacak olası ortak hükûmette IKBY Başkanlığı veya Başbakanlığında KDP’nin KYB’ye bir rol verip vermeyeceği önemli bir soru işaretidir. Diğer yandan olası ortak hükûmette kabinedeki bakanlıkların ne kadarını KYB’nin alabileceğini de iki parti arasındaki pazarlık süreci belirleyecektir. Bu pazarlık sürecinin diğer bir alternatifi KYB’nin denklem dışı bırakıldığı senaryodur. Bu kapsamda KDP, KYB dışında kalan partiler ile 51 milletvekiline ulaşarak hükûmeti tek başına kurabilir. Ancak bu durum matematiksel olarak mümkün olsa da bölgedeki siyasi güç dengesinin çıktıları bakımından değerlendirildiğinde pek mümkün görünmemektedir. KDP yönetimini elinde bulunduran Barzani ailesinin, KYB yönetimini elinde bulunduran Talabani ailesini tamamen görmezden gelerek yönetimi elinde tutmak istemesi daha büyük yeni krizleri beraberinde getirecektir. Bu nedenle KDP’nin KYB’yi sistem dışına iterek bir adım atması pek mümkün görünmemektedir.

Seçim Sonuçları KYB’yi Daha Agresif Bir Siyasete İtebilir
Seçimlerde gücünü artıramadğı düşünüldüğünde KYB’nin istediği ölçüde yeni hükûmette rol alamayacağını söylemek mümkündür. Öyle ki KYB lideri Bafel Talabani’nin seçimlerden önce hükûmet içerisinde başkanlık gibi makamları gözüne kestirdiği bilinmektedir. Seçim sonucunda KYB’nin aldığı oy oranları bunun çok gerisinde bir pazarlık masası kurulacağını göstermektedir. Yeni denklemde KYB’nin KDP ile siyasi pazarlıkta güçsüz kalması hatta yeni ve güçlü bir aktör olan Yeni Nesil Hareketi ile yönetim paylaşımına gidebilecek olması Bafel Talabani’yi daha agresif bir siyaset izleme yoluna itebilir. Nitekim Bafel Talabani’nin karakteristik yapı itibarıyla da kriz ve çatışmalardan beslenerek siyaset yaptığını söylemek mümkündür. Dolayısıyla seçim sonuçlarından umduğunu bulamayan ve kendi partisinden iki kat fazla oy alan KDP’ye karşı daha agresif ve istediğini alamadığı taktirde uzlaşıya kapalı bir Bafel Talabani görebilme olasılığı artacaktır. Bu duruma ilave olarak Bafel Talabani’nin Bağdat siyasetine daha fazla entegre olma çabası dikkat çekmektedir. Şii Koordinasyon Çerçevesi başta olmak üzere İran’a yakın aktörler üzerinden hükûmet üzerinde etkili olma arayışına girmesi muhtemeldir. Bafel Talabani, KYB’yi daha agresif ve sert söylemler üzerinden siyaset yapmaya itebilir. Ayrıca seçim sonuçlarının da etkisiyle KYB’deki parti içi ve parti dışına itilen muhalif seslerin daha yüksek çıkacağı da unutulmamalıdır.

Bu kapsamda KYB’nin Bağdat üzerinden siyasi destek arayışına girme olasılığına karşılık KDP’nin de Türkiye ile ilişkilerini güçlü tutmak istemesi anlaşılabilir. Nitekim seçimler öncesi Türkiye’ye gelen IKBY Başkanı Neçirvan Barzani’nin Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile görüşmesi de Türkiye’nin IKBY ile ilişkilerde KDP’yi başat aktör olarak muhatap aldığını doğrulamaktadır. Diğer yandan ziyaretin ardından IKBY Başbakanı Mesrur Barzani’nin “Türkiye, bize karşı değil PKK’ya karşı mücadele veriyor” açıklaması da ilişkilerin yalnızca seçim ve siyaset bağlamında değil güvenlik ve terörle mücadele ekseninde de güçlendirildiğini göstermektedir.

Süleymaniye’deki Toplumsal Muhalefet ve Seçimlere Yansıması
Bu noktada Süleymaniye merkezli toplumsal muhalefetin varlığını da unutmadan yorum yapmak daha sağlıklı olacaktır. Bilhassa 2020’den seçimlere dek yaşanan dört yıllık süreçte Süleymaniye halkı tarafından gerçekleşen çok sayıda protesto söz konusu toplumsal huzursuzluğun getirdiği muhalif dalganın somut örnekleridir. Bu protestolar, Süleymaniye’deki memur, öğretmen ve öğrenciler gibi büyük oranda kamu hizmetlerinden memnun olmayan ve Süleymaniye’deki yönetimsel yapıdan rahatsız olan halk tarafından düzenlenmiştir. KYB, Celal Talabani’nin ölümünün ardından parti içi liderlik krizlerinin getirdiği istikrarsız süreç içerisinde toplum sorunlarını önceleyen siyasetten uzak kalmıştır. Bafel Talabani’nin liderliğinde ise İran’ın desteğini önceleyen bir KYB yönetimi belirginleşmiş ve IKBY’ye dönük bir siyaset yerine Bağdat’a dönük bir siyasi gündem takip edilmiştir. Bu durum Süleymaniye siyasetinde KYB’yi geri plana iterken muhalif ses olarak ortaya çıkan Yeni Nesil Hareketi’ne güç kazandırmıştır. Nitekim Yeni Nesil Hareketi, 2021 Irak Parlamento Seçimlerinde kazandığı başarının ardından 2024 IKBY Parlamento seçimlerinde de sandalye sayısını 15’e çıkartarak Süleymaniye siyasetinde KYB’ye alternatif önemli bir güç olduğunu ispat etmiştir. Hatta öyle ki sadece Süleymaniye’de değil Erbil’de aldığı 103,684 oy ile KYB’ye olduğu kadar KDP’ye de muhalif bir güç olarak ortaya çıktığı söylenebilir. Kısacası Yeni Nesil Hareketi’nin Süleymaniye merkezli toplumsal muhalefetten faydalandığı ancak genel itibarıyla IKBY’deki iki partili yerleşik düzene karşı alternatif ses olarak tepki oylarını iyi toplayabildiği görülmektedir.

Bu görüş yazısı, 23 Ekim 2024 tarihinde Anadolu Ajansı internet sitesinde “IKBY milletvekili seçimlerinde resmi sonuçlar ne söylüyor?" başlığıyla yayımlanmıştır.