Irak Gündemi: 26 Ocak-2 Şubat 2020

Siyaset
Irak Cumhurbaşkanı Berham Salih, Irak anayasasının öngördüğü yasal zamanın aşılmasının ardından 1 Şubat itibarıyla hükümet kurma yetkisini eski Başbakan Nuri el-Maliki hükümetinde iki dönem İletişim Bakanlığı yapmış Muhammed Tevfik Allavi'ye verdi. Allavi isminin hâlihazırda siyasi kulislerde başbakanlık için adının sıkça yankılandığı ve makam için önde gelen adaylardan biri olduğu biliniyordu. 2003 işgali sonrası süreçte milletvekilliği ve bakanlık yapan Allavi’nin İran'a yakın Şii politikacı Hadi Amiri liderliğindeki Fetih Koalisyonu ve Mukteda Sadr liderliğindeki Sairun Koalisyonu tarafından desteklendiği ifade edilmektedir. Bunun aksine, eski Başbakan Abdülmehdi’nin istifasından bugüne gösterilerde yeni başbakanın siyasi partilerle bağlantısı olmayan ve 2003 sonrası dönemde herhangi bir siyasi görev üstlenmemiş biri olmasını talep eden eylemciler "siyasi partilerin adayı olmakla ve bağımsız olmaması” sebepleriyle Allavi’nin adaylığını kabul etmemektedir. Allavi’nin hükümeti kurma yetkisini aldığını sosyal medya üzerinden açıklamasının ardından Bağdat’ın Tahrir Meydanı’nda toplanan göstericiler, “Allavi kabul edilemez" sloganları eşliğinde Allavi’nin adaylığını eleştirmiştir. Göstericilerin endişelerine karşılık Allavi ise “göstericileri öldürenler cezalandırılana, yolsuzlukla mücadelede başarıya ulaşana, ekonomiyi düzeltene ve erken seçim yapılana kadar protestoların sürdürülebileceğini ve siyasi grupların kabine için kendi adaylarını dayatmaları halinde bunu çıkıp açıkça eylemcilerle paylaşacağını” kaydetti. Ayrıca Allavi, eylemcilerle diyalog kanalı oluşturacağını ve devletin silahının halka karşı kullanmak için değil, aksine halkı ve sınırları korumak için kullanılması gerektiğini belirtti.

Irak Cumhurbaşkanı Berham Salih tarafından hükümeti kurma yetkisini alan Muhammed Tevfik Allavi’nin, bir ay içerisinde kabineyi oluşturup parlamentodan güvenoyu alması gerekmektedir. Bu doğrultuda, Allavi yaptığı açıklamada oluşturacağı yeni kabinenin mezhepçilik ve siyasi hizipçilik temeline dayanmayan, Irak'ın tüm kültür ve renklerini yansıtan ve liyakat sahiplerini kapsayan kişilerden kurulacağını vurguladı.

Yeni başbakan adayı Allavi ismine Sadr’ın yanı sıra hem Tahran’dan hem Washington’tan destek verici açıklamalar geldi. ABD’nin Bağdat Büyükelçiliği, ‘ABD’nin Irak'ın güvenliği, refahı ve egemenliği için’ yeni hükümet ile çalışacağını bildirirken İran Dışişleri Bakanı Sözcüsü Seyyid Abbas Musevi ise Allavi’nin başbakanlığa seçilmesini memnuniyetle karşıladıklarını belirterek Irak’ın bağımsızlığı, toprak bütünlüğü ve ulusal egemenliği konularında İran’ın Irak’a her türlü yardıma hazır olduğunu vurguladı.

ABD Başkanı Donald Trump’ın kendi tabiriyle Yüzyılın Anlaşması olarak nitelendirdiği İsrail-Filistin barış planına bir tepki de Irak Dışişleri Bakanlığı’ndan geldi. Sözde barış planının açıklanmasının ardından bir paragraflık bir açıklama yayınlayan Irak Dışişleri Bakanlığı, Irak'ın Filistinli kardeşlerinin uluslararası hukuk ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararlarıyla garanti altına alınan meşru haklarıyla, topraklarına ve evlerine dönme haklarının yanında olduğu vurgulandı. Kudüs ve Mescid-i Aksa'nın işgal altında olduğu hatırlatılan açıklamada, tüm Müslümanların ve Arapların, başkenti Kudüs olacak bağımsız bir Filistin devletinin kurulması, Lübnan ve Suriye'de işgal altında bulunan topraklarının geri alınması konusunda Filistinlilere destek vermeleri gerektiği ifade edildi. Açıklamanın ertesi günü de Irak Dışişleri Bakanı Muhammed Ali el-Hekim, Filistinli mevkidaşı Riad Al Malki ile bir telefon görüşmesi gerçekleştirdi.

Güvenlik
Bağdat’ta hükümet binalarının ve Amerikan Büyükelçiliği’nin bulunduğu Yeşil Bölge’ye düzenlenen roket saldırısında 3 kişinin yaralandığı açıklandı. Bazı roketlerin Amerikan Büyükelçiliği’ne isabet ettiği saldırıda Iraklı kaynaklar 5 adet Katyuşa füzesinin kullanıldığını bildirdi. Öte yandan, son saldırılarla birlikte Kasım Süleymani’nin öldürülmesini takiben geçtiğimiz ocak ayı boyunca Yeşil Bölge’ye toplamda 3 kere roketli saldırı düzenlenmiş oldu.  ABD Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan yazılı açıklamada ise saldırıların arkasında İran’ın olduğu vurgulanarak saldırılar “İran’ın Irak'ın egemenliğini zayıflatan eylemleri" olarak nitelendirildi. Saldırının ertesinde ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo ile telefon görüşmesi gerçekleştiren eski Başbakan Abdülmehdi hükümetin ülkedeki yabancı misyonların korunmasından sorumlu olduğunu, dolayısıyla saldırıların kabul edilemez olduğunu belirtti. Benzer bir açıklamada bulunan Irak Kürt Bölgesel Yönetimi Başkanı Neçirvan Barzani ise yabancı misyonlara karşı bu tür eylemlerin devam etmesi hâlinde ülke için kötü sonuçlar doğurabileceği uyarısında bulundu.

Güvenlik
Musul’da bulunan ve içinde Amerikan askeri varlığının olduğu bilinen Kayyare Askeri Üssü yakınlarına 5 adet havan topuyla saldırı düzenlendi. Can kaybı yaşanmayan saldırının faillerine dair bilgi ise verilmedi. İran ve ABD arasındaki gerilimin artması ile vekil ve ana aktörlerin çatışmasının arttığı Irak’ta ABD ve İran varlığına yönelik saldırılarda da artış gözlenmektedir.

Ekonomi
TÜİK’in açıkladığı 2019 yılı ihracat rakamlarına göre, Irak 8 milyar 999 milyon ABD doları ile Türkiye’nin en fazla ihracat yaptığı 4. ülke oldu. 2018 yılında Türkiye’nin Irak’a yaptığı toplam ihracat 8 milyar 359 milyon dolar civarıyken iken, 2019 yılında Türkiye’nin Irak’a yaptığı ihracatta bir önceki yıla oranla yüzde 7,8’lik bir artış gözlemlenmiştir.

ABD yaptırımları nedeniyle İran’ın, Irak’a ihraç ettiği doğalgaz ve elektriğe karşılık alacağı 5 milyar doları temin edemediği bildirildi. İran’ın, Tükettiği elektriğinin neredeyse yüzde 45’ini ve doğalgazının önemli bir kısmını İran’dan tedarik eden Irak’ın Merkez Bankası’ndan tek taraflı bankacılık yaptırımları dolayısıyla biriken paraya erişemediği açıklandı. İran Petrol Ürünleri İhracatçıları Birliği Sözcüsü Hamid Hüseyni, İran’ın özel sektördeki ihracatçılarının Irak’tan paralarını temin etmekte bir sıkıntı yaşamadığını ancak doğalgaz ve elektrik konusunda durumun ABD yaptırımları dolayısıyla tam tersi bir noktada olduğunu vurguladı. İran, Amerikan baskısı sonucunda 2012 yılında uluslararası bankacılığın olmazsa olmazı küresel SWIFT sisteminden çıkarılmıştı.

Sosyal Hayat
Irak’ın güneyindeki Necef vilayetinde Mukteda Sadr’a bağlı Mavi Şapkalılar, protestolarına devam eden göstericilere sosyal hayatı durdukları gerekçesi ile müdahalede bulundu. Sadr tarafından protestocuların korunması için kurulan Mavi Şapkalılar grubu yine Sadr’ın çağrısı üzerine meydanlardan çekilmişti. Ayrıca Cumhurbaşkanı Berham Salih tarafından atanan Başbakan Allavi’yi destekleyen Sadr, başbakanın atanması nedeniyle güvenlik güçlerine ve takipçilerine protestocuların alanlardan temizlenmesi gerektiğini söyledi. Bu bağlamda göstericilerden kapattıkları yolları, okul ve devlet kurumlarını açmasını talep eden Mavi Şapkalıların taleplerinin reddedilmesi üzerine çıkan kısa süreli arbedede Sadr yanlısı grup göstericilere karşı ateş açmak suretiyle Dikar ve Necef vilayetlerinde gösteriler nedeniyle kapalı bulunan bazı devlet kurumları ile göstericilerin kapattığı yolları trafiğe açtı.

Irak Bağımsız Yüksek İnsan Hakları Komiserliği Üyesi Ali Beyatlı’nın ofisinden paylaşılan açıklamada Ekim ayından bu yana devam eden protestolarda 556 Irak vatandaşının hayatını kaybettiği kaydedildi. Komiserliğin daha önce açıkladığı rakamlara göre gösteriler boyunca 17 bin kişi yaralanmıştı.

Irak İçişleri Bakanlığı, korona virüsü tehlikesi sebebiyle Çin’den gelen tüm yabancıların ülkeye girişinin yasakladığını açıklandı.