Uluslararası Deniz Hukukunda Kıyı Devletlerinin Gemilere El Koyma Yetkisinin Sınırları
Yunan ve Rodos Deniz Kanunlarından itibaren gelişmeye başlayan uluslararası hukukta kabul edilen temel prensip “açık denizlerin serbestliği” ilkesi olup bu ilke 1958 tarihli Cenevre Açık Deniz Sözleşmesi’nde ve 1982 Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’nde ifade edilmiştir. Denizlerde seyir ve sefer serbestisi; Mare Liberum ilkesi doğrultusunda ticaret gemileri, dünya denizlerinde herhangi bir formaliteye tabi olmaksızın, gece-gündüz demeden, serbestçe ancak zararsız olmak koşuluyla duraksız ve uğraksız seyir yapabilme hakkına sahip olabilmektedir. Ancak, geçiş sahildar devletin barışına, düzenine veya güvenliğine zarar veriyorsa BMDHS’ne göre sahildar devlet, karasularında zararsız olmayan her türü geçişi engellemek için gerekli tedbirleri alabilir.
Uluslararası deniz ticaretinde oldukça önemli bir yer tutan gemiler, denizde seyrüseferleri sırasında müsadere, alıkonulma, haczedilme gibi çeşitli uygulamalara maruz kalmaktadır. Son yıllarda Karadeniz’de seyreden ve Abhazya’ya sefer yapan ticari gemilere Gürcistan tarafından sıklıkla el konulduğu görülmektedir. Gürcistan’ın Karadeniz’de Abhazya’ya sefer yapan gemilere el koymasının Abhazya ile arasındaki politik sorunlardan kaynaklanmakta olduğu düşünülmektedir. Ancak bu tür uygulamalar Karadeniz ticaretini olumsuz yönde etkilemekte ve bu tür uygulamaların hukuka uygunluğu konusunda soru işaretleri doğurmaktadır.
Sahildar Devlet iç sularında mutlak egemenlik yetkisine sahip olup bir devletin iç sularına ya da limanlarına giriş yapan yabancı gemilerin o devletin kanun ve düzenlemelerine uyması gerekmektedir. Sahildar Devlet yerel kanunlarına aykırılık tespit ederse iç sularında ve limanlarında yabancı gemileri durdurma yetkisine sahiptir. Ancak Sahildar Devlet iç sularında bu yetkileri kullanırken uluslararası örf ve adet hukukundan ya da uluslararası andlaşmalardan kaynaklanan sınırlamalara uymalıdır.
Bu çalışmada Gürcistan’ın Karadeniz’de seyrüsefer yapan ticaret gemilerine el koymasının tarihsel gerekçeleri, bu uygulamaların hukukiliği, uluslararası deniz hukukunda gemilere el konulması uygulaması ve kıyı devletinin bu kapsamdaki yetkileri, bu yetkinin sınırları ve bayrak devleti tarafından bu uygulamalara karşı ne tür tedbirler alınabileceği irdelenmiştir.
