IKBY Başkanı Mesut Barzani’nin Türkiye Ziyareti

Bilgay Duman, Araştırmacı, ORSAM
Irak son derece kritik bir süreçten geçerken Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) Başkanı Mesut Barzani, Ankara’da Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ve Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu ile birer görüşme yapmıştır. Görüşmelerde  Irak Şam İslam Devleti’nin (IŞİD) operasyonları, IKBY’nin bağımsızlık söylemleri, ikili enerji ilişkileri, Türkiye-Irak ilişkileri ve Irak’taki siyasi sürecin konuşulduğuna ilişkin haberler basına yansımıştır. IŞİD’in operasyonları sonrası Irak’ın kuzeyinde dengelerin değişmesi bu ziyareti hem IKBY hem de Türkiye açısından daha önemli kılmaktadır. Zira IKBY, Irak’ın kuzeyinde Irak merkezi hükümetinin çekildiği yerleri kontrol altına almış ve buralarda denetim sağlamıştır. Özellikle Kerkük’te peşmergelerin denetim sağlamasının ardından IKBY Başkanı Mesut Barzani’nin peşmergenin hakimiyet kurduğu bölgelerden çekilmeyeceğini ve hatta bu bölgelerde referandum yapacaklarına ilişkin söylemler, Irak Başbakanı Nuri El-Maliki ile Mesut Barzani arasında siyasi restleşmeye sebebiyet vermiştir. Nuri El-Maliki, IŞİD operasyonları karşısında henüz başarılı olamamasına rağmen, IKBY’ye göz dağı vererek, peşmergelerin girdikleri yerden çıkartılacağını açıklamış ve Erbil’i “teröristlerin yuvası” olarak ilan etmiştir. Bunun üzerine Mesut Barzani, Kürt bakanlara hükümetten çekilme talimatını verirken, Nuri El-Maliki de Irak Dışişleri Bakanı ve aynı zamanda Mesut Barzani’nin de dayısı olan Hoşyar Zebari’yi görevden almıştır. Bu ortamda Mesut Barzani’nin Türkiye’yi ziyaret etmesi, Türkiye’nin desteğini alma çabası olarak değerlendirilebilir. Ayrıca Mesut Barzani’nin “bağımsızlık” söylemleri karşısında Türkiye’de nabız yokladığını ve tepki ölçmeye çalıştığı da söylenebilir. Ancak Türkiye, Irak’ın toprak bütünlüğü ve siyasi birliği politikasından vazgeçmemiştir. Yapılan görüşmelerde Barzani’ye “Irak’taki siyasi süreci destekleme ve Irak’ın bütünlüğünü koruyucu adımlar atma” yönünde mesajlar verildiği medyada yer almıştır. Türkiye, Irak’ın bölünmesinin hem Irak hem de Ortadoğu bölgesine getireceği olumsuz etkinin farkındadır. Irak’ın bölünmesinin sadece Irak’la sınırlı bir etkisinin olmayacağı aşikardır. Bu yüzden Barzani’nin beklediği cevabı alamadığını söylemek yerinde olacaktır. Ancak Türkiye ve IKBY arasındaki ilişkilerin IKBY’nin tavrına bağlı bir biçimde stabil olarak devam etmesi beklenmektedir. Özellikle enerji işbirliği ve ticaret konularındaki ilişkinin korunması muhtemeldir. Özellikle IŞİD operasyonları nedeniyle Irak’taki mal stokundaki sıkıntının en yakın ülke Türkiye üzerinden çözülmesi mümkün gözükmektedir. Nitekim Irak’taki akaryakıt sıkıntısı had safhaya ulaşmış ve benzin fiyatlarında yüzde yüze varan artışlar gerçekleşmiştir. Türkiye akaryakıt sıkıntısının giderilmesi için IKBY’ye rafine edilmiş benzin gönderimine başlamıştır.
 
Öte yandan IKBY’nin güvenlik konusundaki tedirginliği de ziyarette ön plana çıkmış görünmektedir. Nitekim Barzani ile birlikte IKBY’nin güvenlikle ilgili sorumluları yapılan görüşmelerde yer almıştır. Barzani ile birlikte Türkiye’ye gelen heyette Peşmerge Bakanı Mustafa Seyid Kadir, Peşmerge Bakanlığı Genel Sekreteri Cabbar Yaver, İçişleri Bakanı Kerim Sincari ve IKBY Başkanlık Divanı Başkanı Fuad Hüseyin'den oluşan güvenlik konusundaki üst düzey heyetinin de görüşmelere katılması IKBY’nin güvenlik ile ilgili endişelerinin boyutunu ortaya koymaktadır. Bu nedenle IŞİD ile Celevle dışında karşı karşıya gelmeyen peşmergelerin IŞİD’in Irak’taki aktivitesinden rahatsız olduğu görülmektedir. Özellikle IŞİD’in Irak merkezi hükümetinin çekildiği alanları kontrol eden peşmergelerin kontrol alanlarına yönelmesi, IŞİD ve IKBY arasında yeni çatışma dinamiklerinin ortaya çıkmasına sebebiyet verebilir. Bununla birlikte sınır güvenliği ve Suriye konusu da hem Türkiye hem de IKBY için bir güvenlik tehdidi yaratmaktadır. Bu nedenle ziyaret kapsamında güvenlik alanındaki işbirliği imkanlarının da konuşulmuş olma ihtimali yüksektir.
 
 
Diğer taraftan geçtiğimiz hafta TBMM’de 6 maddelik çözüm paketinin kabulünün ardından Barzani’nin Türkiye’yi ziyaret etmiş olması da dikkat çekmektedir. Özellikle Barzani’nin Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ve Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu ile yaptığı görüşmelere İçişleri Bakanı Efkan Ala’nın da iştirak etmesi, çözüm sürecinde terör örgütü PKK’ya karşı atılacak adımların da gündeme taşınmış olabileceğini akıllara getirmektedir. Aynı zamanda Suriye’deki gelişmelerin de bu kapsamda ele alınmış olması muhtemeldir.
 
Sonuç olarak Mesut Barzani’nin Türkiye ziyaretinde IŞİD’in Irak’taki operasyonlarının Türkiye ve IKBY açısından yarattığı tehdit, Türkiye-IKBY ilişkilerinin sürekliliği, Irak’ın toprak bütünlüğü ve siyasi birliğinin korunması, Türkiye ve IKBY’nin Suriye ve terör örgütü PKK konusundaki işbirliği olanakları ve IKBY’nin Irak’taki pozisyonu gibi konuların ortak ilgi alanı oluşturduğunu söylemek mümkündür. Ancak bütün bu konular IKBY açısından daha sıkıntılı konular olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle eğer IKBY, Türkiye’nin desteğini arkasında görmek istiyorsa, Türkiye’nin önceliklerine dikkat etmelidir. Hatırlanacak olursa, 2009-2010 yıllarında IKBY, Irak iç siyasetinde bütün kesimlerle ilişkilerini gerginleştirmiş ve belki de ilk kez Irak’ta Şii ve Sünnilerin toplu tepki verdiği bir siyasi ortam doğmuştur. Bu süreçte Türkiye’nin IKBY ile ilişkilerde açılım sağlaması IKBY’yi rahatlatmıştır. Mevcut koşullar dönemsel olarak farklılık göstermekle birlikte, Iraklı Kürtler Irak’taki diğer gruplar karşısında bir avantaj yakalamış olsa da Irak’ta rüzgarın birden tersine dönmesi, IKBY’nin elde ettiği avantajları kaybetmesine ve dezeavantajlı bir konuma sürüklenmesine sebebiyet verebilir. Bu nedenle Türkiye’nin telkinde bulunduğu gibi IKBY’nin dengeli davranması, IKBY’nin geleceği ve istikrarı açısından da önemli olacaktır. Zira ABD ve İran’ın IKBY’nin mevcut politikasını desteklemeyen tutumu göz önüne alındığında sadece Türkiye’nin IKBY’ye vereceği desteğin de yeterli olmayacağını söylemek mümkündür.